Στις 22 Ιουνίου 2020 άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 93 ετών στο Palos Verdes Estates, California ο Καθηγητής Karlman Wasserman (1927-2020), γιατρός και πρωτοπόρος (βασικός) ερευνητής στον τομέα της φυσιολογίας. Επί της ουσίας υπήρξε ο πατέρας της καρδιοαναπνευστικής δοκιμασίας κόπωσης (cardiopulmonary exercise testing), ένα σημαντικό σήμερα εργαλείο για την εκτίμηση της λειτουργικής εφεδρείας και της αερόβιας ικανότητας μέσα από την αλληλεπίδραση καρδιαγγειακών, αναπνευστικών και μεταβολικών παραμέτρων κατά την διάρκεια άσκησης.
Ο Wasserman γεννήθηκε στο Brooklyn, New York και σε ηλικία 17 ετών ξεκίνησε σπουδές μηχανικού (engineering) στο Πανεπιστήμιο Princeton τις οποίες διέκοψε η θητεία του στον Αμερικανικό Στρατό στα πλαίσια της κατοχής της Ιαπωνίας (1945-1946). Μετά την επιστροφή του στις ΗΠΑ άλλαξε αντικείμενο σπουδής και αποφοίτησε από το Κολλέγιο Upsala το 1947 με πτυχίο στην Χημεία και εν μέρει (minor) στην Βιολογία. Στην συνέχεια στρέφεται οριστικά στον τομέα της φυσιολογίας και αποκτά διδακτορικό τίτλο (PhD in Physiology) το 1951 από το πανεπιστήμιο Tulane. Γίνεται καθηγητής Φυσιολογίας στο Tulane University ενώ παράλληλα ξεκινά να σπουδάζει ιατρική (1954) στο ίδιο πανεπιστήμιο από το οποίο θα αποκτήσει το πτυχίο του (MD). Συνεχίζει την εκπαίδευση του στην εσωτερική παθολογία στο Osler Service, Johns Hopkins Hospital, Baltimore και στη συνέχεια Fellowship στο University of California, San Francisco. Στην συνέχεια ακολουθεί λαμπρή ακαδημαϊκή πορεία αρχικά ως διδακτικό προσωπικό (1961-1967) και στη συνέχεια ως τακτικός καθηγητής (1967) και Δντης του τμήματος Αναπνευστικής και Κριτικής Φροντίδας Φυσιολογίας (Division of Respiratory and Critical Care Physiology) στο περίφημο UCLA School of Medicine, Harbor UCLA, Torrance, CA. Παρέμεινε στο UCLA το μεγαλύτερο μέρος της επιστημονικής του πορείας και έφερε τον τίτλο του Professor Emeritus, UCLA, School of Medicine την ημέρα που εγκατέλειψε τα εγκόσμια.
Ήταν βαθύς γνώστης της Αναπνευστικής Φυσιολογίας και παράλληλα κλινικός γιατρός, αυτός ο συνδυασμός του έδωσε την δυνατότητα να γίνει ο πρώτος επιστήμονας που χρησιμοποίησε παράλληλα τα μεταβολικά, αναπνευστικά και καρδιαγγειακά δεδομένα κατά την διάρκεια της δοκιμασίας κόπωσης. Κυριότερα η κορυφαία επιστημονική του εργασία (1967) με τίτλο: Interaction of Physiological Mechanisms during Exercise υπήρξε ο ακρογωνιαίος λίθος στην εξέλιξη της ιδέας που οδήγησε στην σύγχρονη μορφή της Καρδιοαναπνευστικής Δοκιμασίας Κόπωσης. Ο Wasserman υπήρξε ο πατέρας της έννοιας του αναερόβιου ουδού (anaerobic threshold, ΑΤ) (1964) που αντιπροσωπεύει το όριο έντασης άσκησης πέραν του οποίου αρχίζει η εκθετική συσσώρευση γαλακτικού οξέος στο αίμα, αναγνωρίζει μάλιστα την αξία αυτού του ευρήματος ως παράγοντα κινδύνου που συνδέεται με ανεπαρκή διάθεση οξυγόνου. Ο Wasserman υπήρξε ο γεννήτορας της σύγχρονης ψηφιακής αναπαράστασης (Wasserman 9-panel plot) των δεδομένων (βλ. VO2, VCO2, AT, Ο2 pulse κλπ) που αναλύονται σήμερα κατά την διάρκεια μιας τυπικής καρδιοαναπνευστικής δοκιμασίας κόπωσης (gas analysis method). Η καρδιοαναπνευστική δοκιμασία κόπωσης χρησιμοποιείται σήμερα ευρύτατα στην εκτίμηση και λειτουργική κατάταξη ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια, στον προ-μεταμοσχευτικό έλεγχο και την παρακολούθηση μετά την μεταμόσχευση καρδιάς, στην εκτίμηση των αθλητών, στην συνταγογράφηση άσκησης σε προγράμματα αποκατάστασης (Cardiac Rehabilitation) και πρόσφατα καθιερώνεται ως προγνωστικό κριτήριο σε ασθενείς με βαλβιδοπάθειες (βλ. στένωση αορτικής ή ανεπάρκεια μιτροειδούς βαλβίδος).
Ο Wasserman είχε καθιερώσει ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα πρακτικής και θεωρητικής εκπαίδευσης στην καρδιοαναπνευστική κόπωση (το περίφημο Practicum) με το οποίο ταξίδευε με την ομάδα του σε διάφορες χώρες του κόσμου (πάντα με τον ίδιο επικεφαλή και παρόντα) προσφέροντας υψηλού επιπέδου εκπαίδευση. Είχα την μεγάλη τύχη να εκπαιδευτώ στο παρελθόν κατά τη διάρκεια του δημοφιλούς Practicum και να γνωρίσω τον ίδιο τον Karlman Wasserman. Ήταν ένας εξαιρετικά ευγενής άνθρωπος με ασταμάτητη δραστηριότητα, ακούραστος (ακόμη και σε μεγάλη ηλικία) και έτοιμος ανά πάσα στιγμή προκειμένου να απαντήσει σε απορίες και να επιλύσει ανακύπτοντα προβλήματα των εκπαιδευόμενων. Στην Ελλάδα, με πρωτοβουλία του καθ. Σεραφείμ Νανά, είχε διοργανωθεί στο Ευγενίδειο Ίδρυμα πριν από μερικά χρόνια, με μεγάλη επιτυχία, ένα από τα δημοφιλή εκπαιδευτικά σεμινάρια του Wasserman. Κατά τη διάρκεια της επιστημονικής του πορείας 70 ετών ο Karlman Wasserman υπήρξε συγγραφέας σχεδόν 400 εργασιών (peer review articles), 5 βιβλίων και πολλών κεφαλαίων σε σπουδαίες εκδόσεις. Το κλασικό του βιβλίο ” Principles of Exercise Testing and Interpretation”, το οποίο έχει κάνει πολλές ανανεούμενες εκδόσεις, αντιπροσωπεύει ουσιαστικά ένα ” Ευαγγέλιο ” της Καρδιοαναπνευστικής Δοκιμασίας απαραίτητο σε όλους τους ειδικούς που εφαρμόζουν συστηματικά την Καρδιοαναπνευστική Κόπωση στην κλινική πράξη.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Karlman Wasserman. Principles of Exercise Testing and Interpretation
https://www.amazon.com/Principles-Exercise-Interpretation-Stringer-Wasserman/dp/8184737122
Giants in Chest Medicine: Karlman Wasserman
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28599928/
Cardiopulmonary Exercise Testing: A beginner’s Guide.
https://bjaed.org/article/S2058-5349(19)30021-6/fulltext
Cardiopulmonary Exercise Testing in Heart Failure
https://www.jacc.org/doi/full/10.1016/j.jchf.2016.03.022
Επιμέλεια-Συγγραφή: Θανάσης Δρίτσας MD, FESC
Καρδιολόγος, Αναπληρωτής Διευθυντής, Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο