Με μια ματιά:
–Η αμφίδρομη σχέση μεταξύ της υγείας καρδιάς και εγκεφάλου τονίζεται σε επικαιροποιημένα στατιστικά επιστημονικά στοιχεία ( AHA’s Heart disease and stroke statistics).
–Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο αριθμός των περιπτώσεων άνοιας και των συσχετιζόμενων θανάτων έχει αυξηθεί ανησυχητικά τις τελευταίες 3 δεκαετίες.
–Η τροποποίηση παραγόντων κινδύνου όπως το κάπνισμα, ο σακχαρώδης διαβήτης, η υψηλή αρτηριακή πίεση, η παχυσαρκία και η υψηλή χοληστερόλη, προάγει την υγιή γήρανση και αναχαιτίζει τη γνωστική έκπτωση.
Σύγχρονα στοιχεία υποδηλώνουν μια ισχυρή διασύνδεση μεταξύ της υγείας του εγκεφάλου και της καρδιαγγειακής υγείας. Η βλάβη στην καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία αυξάνει τον κίνδυνο για εγκεφαλικό και άνοια και αντίστροφα.
Ουσιαστικά, οποιαδήποτε καρδιακή παθολογία συμβάλλει στην αύξηση του κινδύνου εγκεφαλικού επεισοδίου (εικόνα 1) . Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο ένα εγκεφαλικό να αποτελεί την πρώτη -και συχνά δραματική- κλινική εκδήλωση ενός μέχρι εκείνη τη στιγμή μη ανιχνευμένου καρδιακού προβλήματος. Με τη σειρά του και το εγκεφαλικό μπορεί επίσης να ευθύνεται για καρδιακή βλάβη μέσω μιας σειράς νευρο-ορμονικών σημάτων (εικόνα 1).
Τα καρδιαγγειακά επεισόδια είναι συχνά και αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου ένα χρόνο μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο.
Οι καρδιακές παθήσεις και τα εγκεφαλικά επεισόδια μοιράζονται κοινούς προδιαθεσικούς παράγοντες
Δέκα είναι οι βασικοί παράγοντες κινδύνου:
1. Αρτηριακή υπέρταση
2. Συνυπάρχουσες καρδιαγγειακές παθήσεις
3. Σακχαρώδης διαβήτης
4. Κάπνισμα
5. Παχυσαρκία
6. Ανθυγιεινή διατροφή
7. Έλλειψη τακτικής σωματική άσκησης
8. Αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ
9. Αυξημένη αναλογία απολιποπρωτεΐνης ApoB/ApoA1
10. Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες.
Η αρτηριακή πίεση είναι ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου, τόσο για ισχαιμικό όσο και για αιμορραγικό εγκεφαλικό. Η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Υπέρτασης τοποθετεί το στόχο της συστολικής πίεσης μεταξύ 120–129 mm Hg για τους περισσότερους ασθενείς ηλικίας <65 ετών και 130–139 mm Hg για ασθενείς ηλικίας ≥ 65 ετών. Ωστόσο ο σχετικός κίνδυνος εξαρτάται από ένα ευρύτερο φάσμα αλληλένδετων παραγόντων και συννοσηροτήτων. Επομένως οι στόχοι και η ενδεχόμενη θεραπεία θα πρέπει να απορρέουν μέσα από εξατομικευμένη ιατρική συμβουλευτική και τακτική αξιολόγηση.
Κολπική μαρμαρυγή. Η καταγραφή αυτής της συχνής καρδιακής αρρυθμίας, με ότι αυτό συνεπάγεται στην εγγενή προδιάθεση της καρδιάς των πασχόντων να σχηματίζει θρόμβους με κίνδυνο αποκόλλησης και επακόλουθης εμβολής εγκεφαλικής αρτηρίας προκαλώντας ισχαιμικό εγκεφαλικό, υπαγορεύει συνήθως την ανάγκη χορήγησης αντιπηκτικών φαρμάκων σαν μέτρο πρόληψης. Ο κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου είναι υψηλότερος στη μόνιμη κολπική μαρμαρυγή παρά στην παροξυσμική (ριπές/επεισόδια αυτής) με το αποκαλούμενο «φορτίο» της αρρυθμίας να έχει προγνωστικό ρόλο.
Πέρα από τις παραδοσιακές συσκευές αρρυθμιολογικής διάγνωσης (holter ρυθμού, εμφυτεύσιμα καταγραφικά), οι φορητές καταναλωτικές συσκευές (πχ smartwatch) ενέχουν σημαντικές δυνατότητες παρακολούθησης του καρδιακού ρυθμού.
Αξίζει να σημειωθεί πως τα τελευταία χρόνια κερδίζουν όλο και περισσότερο έδαφος οι επεμβατικές θεραπείες της κολπικής μαρμαρυγής. Αυτές αποσκοπούν είτε στη μείωση -αν όχι εξάλειψη- της αρρυθμίας κυρίως μέσω της απομόνωσης των πνευμονικών φλεβών, είτε στη θρομβοπροφύλαξη μέσω της σύγκλεισης του ωτίου του αριστερού κόλπου (αποκλεισμός από την κυκλοφορία του ανατομικού σχηματισμού ο οποίος ευθύνεται για την πλειονότητα των θρόμβων).
Χοληστερόλη. Η υψηλή χοληστερόλη αποτελεί ισχυρό παράγοντας κινδύνου τόσο για ισχαιμική καρδιακή νόσο όσο και για ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο. Αυτά τα ευρήματα αφορούν τα κλασικά υπολιπιδαιμικά φάρμακα (στατίνες) αλλά και τους νεότερους αναστολείς της PCSK9. Επιπρόσθετα, εμφανίζουν πλειοτροπικές ευεργετικές δράσεις (μείωση της τοπικής φλεγμονής και σταθεροποίηση των ευάλωτων αθηρωματικών πλακών των αρτηριών) πέραν των υπολιπιδαιμικών τους ιδιοτήτων.
Αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσος. Οι ασθενείς με γνωστή αθηροσκλήρωση (πχ νόσο καρωτίδων, λαγονίων ή στεφανιαία νόσο) διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για εγκεφαλικό επεισόδιο. Η θεραπεία των καταστάσεων αυτών με αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα μειώνει τον κίνδυνο ισχαιμικών εγκεφαλικών.
H επιλογή της επεμβατικής θεραπεία για τη νόσο των καρωτίδων (ενδαρτηρεκτομή ή αγγειοπλαστική των καρωτίδων) αποτελεί μια επιπρόσθετη επιλογή στη σύγχρονη θεραπευτική φαρέτρα της πρόληψης του εγκεφαλικού.
Άλλες καρδιακές παθήσεις (πχ καρδιακή ανεπάρκεια, βαλβιδοπάθειες κλπ) απαιτούν επαρκή και συνεχή θεραπεία. Η δε ανεύρεση σπανιότερων καρδιακών παθήσεων οδηγεί σε στοχευμένες θεραπείες. Έτσι, η ανάδειξη μιας παραμένουσας ενδοκαρδιακής επικοινωνίας η οποία φυσιολογικά αποκαθίσταται κατά τη βρεφική ηλικία (ανοικτό ωοειδές τρήμα) εξηγεί ένα εγκεφαλικό άγνωστης ως τότε αιτιολογίας και μπορεί να διορθωθεί με μια σχετικά απλή επεμβατική πράξη.
Υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής. Κλείνοντας, η διακοπή του καπνίσματος, η επαρκής σωματική δραστηριότητα και η υγιεινή διατροφή είναι παράμετροι που πρέπει να ενθαρρύνονται στα πλαίσια μακροπρόθεσμων στρατηγικών καρδιαγγειακής πρόληψης (εικόνα 2) .
Επιμέλεια: Γεώργιος Ε.Κοχιαδάκης, Καθηγητής Καρδιολογίας, Κοσμήτορας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης, Αντιπρόεδρος Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας.