Είναι συχνότερο στις γυναίκες, ομοιάζει με το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης
Το μόνο σίγουρο πλέον είναι το ότι το χρόνιο σύνδρομο κορονοϊού ΧΣΚ (long covid syndrome) θα μας απασχολεί επί μακρόν, όπως άλλωστε και ο Μακρόν, σύμφωνα τουλάχιστον με όσα μας είπε ο κορυφαίος και πολυβραβευμένος Έλληνας παιδίατρος, γενετιστής και ενδοκρινολόγος, Κωσταντίνος Στρατάκης, διευθυντής Γενετικής του Ανθρώπου και Ιατρικής Ακριβείας στο Ίδρυμα Έρευνας και Τεχνολογίας του Ηρακλείου Κρήτης, επαναπατρισθείς εν μέσω πανδημίας από τις ΗΠΑ, όπου ήταν επικεφαλής ερευνητής του Εθνικού Ινστιτούτου Παιδικής Υγείας και Ανθρώπινης Ανάπτυξης και Διευθυντής του Τομέα Γενετικής και Ενδοκρινολογίας.
Τι ορίζεται όμως από τη διεθνή βιβλιογραφία ΧΣΚ; «Οι περισσότεροι άνθρωποι που μολύνονται από τον κορονοϊό ή δεν έχουν συμπτώματα, ή αν έχουν, αναρρώνουν σύντομα μετά τη λοίμωξη και δεν παρουσιάζουν άλλα προβλήματα μετά, ή σε ύστερο χρόνο. Ωστόσο ένα σημαντικό ποσοστό από αυτούς με τη λοίμωξη, κάπου μεταξύ 10% και 30%, ανεξάρτητα από τη σοβαρότητα της αρχικής λοίμωξης (και αυτό είναι σημαντικό, δηλαδή ότι ακόμα και ασυμπτωματικοί στην αρχική λοίμωξη) μπορούν να αναπτύξουν αυτό που ονομάζεται «χρόνιο σύνδρομο κορωνοϊού» (ΧΣΚ).
Εξ ορισμού, ΧΣΚ έχουν ασθενείς που επιμένουν με συμπτώματα 4-12 βδομάδες μετά τη λοίμωξη, καθώς και αυτοί που επιμένουν με συμπτώματα μετά τις 12 βδομάδες ή έχουν εκ νέου συμπτώματα μετά τις 12 βδομάδες από την αρχική λοίμωξη».
Ποιες είναι οι κατηγορίες ασθενών με long covid;
Σύμφωνα με τον Έλληνα διεθνή, υπάρχουν τουλάχιστον 3 κατηγορίες ασθενών με ΧΣΚ: «Η 1η κατηγορία αφορά αυτούς που αναπτύσσουν επιπλοκές από τη λοίμωξη ή από τη νοσηλεία (για παράδειγμα μυϊκή αδυναμία σε ασθενείς μου έμειναν στη εντατική μονάδα διασωληνωμένοι για μέρες ή βδομάδες).
Η 2η κατηγορία αφορά όσους έχουν εμμένοντα συμπτώματα της αρχικής λοίμωξης που δεν λένε να βελτιωθούν ή βελτιώνονται με πολύ αργό ρυθμό ή το τελικό αποτέλεσμα είναι υποδεέστερο της κατάστασης της υγείας πριν την αρχική λοίμωξη. Ένα χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα ΧΣΚ είναι ασθενείς με συνεχή αναπνευστικά προβλήματα, παρά την αποδρομή της αρχικής λοίμωξης ή ασθενείς με συνεχιζόμενη απώλεια, ολική ή μερική, της όσφρησης μήνες μετά την αρχική λοίμωξη.
Η 3η κατηγορία ασθενών είναι αυτοί που έγιναν καλά μετά την αρχική λοίμωξη, αλλά παρουσιάζονται με συμπτώματα εκ νέου, είτε ξεκάθαρα συσχετιζόμενα με την λοίμωξη (εκ νέου αναπνευστικά προβλήματα, εύκολη κούραση), είτε νέα προβλήματα που δεν ήταν τμήμα της αρχικής ιϊκής συνδρομής, όπως για παράδειγμα δυσκολία στην σκέψη, τη μνήμη, το λόγο, κλπ».
Ποια είναι τα κύρια συμπτώματα
Πάνω από 300 συμπτώματα έχουν καταγραφεί σε ασθενείς με ΧΣΚ, λέει ο κ. Στρατάκης. «Τα πιο συχνά είναι, σύμφωνα με τον οργανισμό παρακολούθησης νοσημάτων των ΗΠΑ: αναπνευστική δυσχέρεια, κόπωση, συμπτώματα που εμφανίζονται μετά την καταβολή φυσικής ή πνευματικής προσπάθειας, δυσκολία στην συγκέντρωση («θολούρα»), επίμονος ή παροξυσμικός βήχας, πόνος στο στήθος ή το στομάχι, πονοκέφαλοι, μυϊκή αδυναμία, διάρροιες, παραισθησίες στα άκρα και αλλού, αρρυθμίες, πυρετός, μυϊκοί πόνοι, αρθραλγίες, ερυθήματα, διαταραχές στη συμπεριφορά, προβλήματα στην ισορροπία, ανωμαλίες στην περίοδο. Πολλά από τα συμπτώματα αυτά είναι παρόμοια με το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης που είχε περιγραφεί στην δεκαετία του ’80, και είχε συνδεθεί επίσης με ιϊκές λοιμώξεις, χωρίς ωστόσο να ταυτοποιηθεί με βεβαιότητα ποιος είναι ο ιός που ήταν υπεύθυνος. Η βιβλιογραφία να επικεντρώνεται κυρίως στον ιό Ebstein-Barr (EBV) που προκαλεί λοιμώδη μονοπυρήνωση, ανάμεσα σε άλλα. Επειδή ο EBV ανήκει στην μεγάλη οικογένεια των ερπητοϊών, το σύνδρομο της χρόνιας κόπωσης έχει συνδεθεί και με άλλους ερπητοϊούς».
Που οφείλεται το χρόνιο σύνδρομο κορονοϊού
Ποια μπορεί να είναι τα αίτια του συνδρόμου; Υπάρχει άραγε τρόπος πρόληψης προκύπτουν εύλογα τα ερωτήματα. «Κανείς δεν γνωρίζει την ακριβή αιτία του συνδρόμου, αλλά το πιο πιθανό είναι η αιτία να βρίσκεται σε ένα συνδυασμό προδιάθεσης, βλαβών των ιστών από τον ίδιο τον ιό, και αντίδρασης του ανοσοποιητικού συστήματος. Μια ένδειξη προδιάθεσης είναι οι διαφορετική συχνότητα του ΧΣΚ ανάμεσα στους άνδρες και τις γυναίκες. Είναι πιο συχνό στις γυναίκες, όπως και άλλα χρόνια σύνδρομα, μετά από λοιμώξεις. Η ένδειξη ότι χρόνια συμπτώματα μπορεί να προκληθούν από απ’ ευθείας βλάβη στους ιστούς από τον ίδιο τον ιό επιβεβαιώνεται από πολλές μελέτες, όπως για παράδειγμα πρόσφατα αυτή από το Παν/μιο της Οξφόρδης, που έδειξε μικρότερη φαιά ουσία και συνολικά μικρότερο μέγεθος του εγκεφάλου σε όσους είχαν νοσήσει από τον ιό, ειδικά σε περιοχές όπως για παράδειγμα της όσφρησης. Ίσως εκεί οφείλονται και τα συμπτώματα της «θολούρας», διαταραχών της μνήμης κοκ. Το ότι και η διέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος μπορεί να παίξει κάποιο ρόλο στο ΧΣΚ φαίνεται από μελέτες του αναπνευστικού συστήματος σε ασθενείς με χρόνιο βήχα, αλλά και την μέτρηση βιολογικών δεικτών στο αίμα που δείχνουν αυτή τη διέγερση, όπως κυτταροκίνες και άλλους». Όσον αφορά την πρόληψη του ΧΚΣ, δεν είναι άλλη από το εμβόλιο κατά του ιού, σύμφωνα με τον κ. Στρατάκη, αφού το σύνδρομο μπορεί να εμφανισθεί τόσο σε ασυμπτωματικούς, όσο και συμπτωματικούς ασθενείς. Η πρόληψη του σημαίνει πρόληψη όχι απλά της νόσου, αλλά της λοίμωξης, που γίνεται μόνο με αποτελεσματικά εμβόλια.
Η θεραπεία είναι συμπτωματική
«Η θεραπεία του ΧΚΣ είναι συμπτωματική: κάθε επιμέρους τμήμα του αντιμετωπίζεται από την αντίστοιχη ειδικότητα και φαρμακευτική αγωγή. Έχοντας ο ίδιος για χρόνια αντιμετωπίσει ασθενείς με το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, γνωρίζω πόσο απογοητευτικά είναι τα ποσοστά επιτυχίας των επιμέρους, συμπτωματικών θεραπειών αυτών των χρόνιων καταστάσεων. Για αυτό και η πρόληψη είναι τόσο σημαντική»!
*Ο κ. Στρατάκης είναι επίσης Διευθυντής του Ερευνητικού Ινστιτούτου της ΕΛΠΕΝ και του Εξωτερικού Ιατρείου Γενετικής Ιατρικής στο Ερρίκος Ντυνάν