All the glisters is not gold;
Often have ye heard that told;
Many a man his life hath sold,
But my outside to behold; Gilded tombs do worms enfold.
Νοιάζεστε για την Ελλάδα; Μια χώρα που δεν εκπαιδεύει τους πολίτες της κατάλληλα διατρέχει τον κίνδυνο να πάψει να είναι συμπαγής και να τύχει εκμετάλλευσης απ’όλων των ειδών τα ξένα συμφέροντα. Οι Έλληνες απόφοιτοι των λυκείων που αδυνατούν να εισαχθούν στα δημόσια πανεπιστημιακά ιδρύματα παίρνουν το δρόμο για το εξωτερικό, ή στρέφονται στα ελληνικά ιδιωτικά κολλέγια που προσφέρουν ξένα πτυχία εν είδει franchise, των οποίων την αναγνώριση επιχειρούν μετά να επιτύχουν από το Αυτοτελές Τμήμα Εφαρμογής της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας (Α.Τ.Ε.Ε.Ν.). Ο ελληνικός φορέας αναγνώρισης, ο Διεπιστημονικός Οργανισμός Αναγνώρισης Τίτλων Ακαδημαϊκών και Πληροφόρησης (ΔΟΑΤΑΠ) είναι υπεύθυνος μόνο για τα πτυχία που αποκτώνται μετά από σπουδές στο εξωτερικό. Τα παραπάνω μπορεί να ακούγονται μπερδεμένα. Εάν, παρόλα αυτά, νοιάζεστε πραγματικά, συνεχίστε να διαβάζετε και θα προσπαθήσω να σας δείξω τόσο το δέντρο όσο και το δάσος. Δυστυχώς, στην ιδιωτική ανώτατη εκπαίδευση, υπάρχουν κάποιοι επιχειρηματίες των οποίων η μόνη έγνοια είναι το κέρδος, που προέρχεται από τoυς αναλώσιμους φοιτητές. Το παρόν άρθρο γράφτηκε με γνώμονα το κοινό καλό και, πιο συγκεκριμένα, το καλό των γονέων και των φοιτητών. Όποιος με θεωρήσει υπερβολικά αυστηρό, ας θυμάται ότι ο μόνος τρόπος να βελτιωθεί κανείς είναι να αναγνωρίσει τις αποτυχίες του, κατόπιν κριτικής, προκειμένου να απαλλαγεί από αυτές. Καμια φορά, λοιπόν, είναι απαραίτητο να ταρακουνήσει κανείς τα λιμνάζοντα νερά της απάθειας.
Remaining Time-0:00
Fullscreen
Mute
Η αμερικανική σύνδεση
Παρόλη την προσωρινή του έκλειψη, το Αμερικανικό ‘Πανεπιστήμιο’ της Αθήνας μοιάζει να έχει επιστρέψει, ή επαναλειτουργήσει. Σύμφωνα με ένα νομικό έγγραφο, το Υπουργείο Παιδείας απέσυρε την αναγνώριση του πρώτου και του επέβαλε πρόστιμο για παραπλανητική χρήση του ονόματος του. Οι φοιτητές εγκαταλείφθηκαν στην τύχη τους.
Είχαν πληρώσει χιλιάδες ευρώ, με μερικούς να σπουδάζουν αρχιτεκτονική για τέσσερα χρόνια, όλα για το τίποτα. Αυτό το ‘πανεπιστήμιο’, εν τούτοις, μοιάζει τώρα να έχει επιστρέψει δυναμικά και να επιχειρεί να προσελκύσει φοιτητές και επομένως και τα λεφτά τους, ή των γονιών τους. Άλλα αμερικανικά ‘πανεπιστήμια’ κατέρρευσαν στην Ελλάδα: μία περίπτωση αποτέλεσε το Πανεπιστήμιο της Ιντιανάπολις (δίπλα στο γραφείο και το ‘ερευνητικό κέντρο’ του Αμερικανικού Κολλεγίου στην Πλάκα). Πέρα από την ‘πανεπιστημιούπολη’ στην Αθήνα, διατηρούσε άλλη μία στην Τρίπολη, που ήταν στην πραγματικότητα η οικία του Πρύτανη. Οι άρρενες φοιτητές είχαν τη δυνατότητα να αναβάλουν τη στρατιωτική τους θητεία υποβάλλοντας στο Υπουργείο Άμυνας μια επίσημη μετάφραση που υπονοούσε ότι φοιτούσαν στην Αμερική. Ακόμα και η σύζυγος του τότε Πρέσβη των ΗΠΑ, Μίλλερ, δίδαξε εκεί. Επί του θέματος, το Αμερικανικό Κολλέγιο της Ελλάδας (Deree) δεν είναι υπεράνω υποψίας: τα περισσότερα από τα πτυχία του προέρχονται από το Βρετανικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, αν και για καλή του τύχη τα πτυχία αυτά αναγνωρίζονται στην Ελλάδα από το Α.Τ.Ε.Ε.Ν. Εν τούτοις το Deree είναι γνωστό για την πρακτική του να στριμώχνει μαθήματα πλήρους εξαμήνου σε ένα μήνα, πράγμα που καθιστά αδύνατη τη δημιουργική σκέψη εκ μέρους των φοιτητών. Παρόλο που έχει ανάγκη το Βρετανικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, το καταστατικό του λέει: ‘ευρισκόμενο στην ΑΘήνα, το Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος αποτελεί ανεξάρτητο, μη-κερδοσκοπικό, αδογμάτιστο, μικτό ίδρυμα το οποίο προσφέρει τις καλύτερες πτυχές της αμερικανικής εκπαιδευτικής εμπειρίας στην κοιτίδα του δυτικού πολιτισμού, μια πόλη που πάλλεται από ιστορία, πάθος και δημιουργικότητα.’
Μια άλλη, ιδιαίτερα σοκαριστική, περίπτωση αμερικανικού κολλεγίου είναι αυτή του Πανεπιστημίου La Verne, το οποίο διέκοψε τη λειτουργία του ξαφνικά το 2004, χωρίς προηγουμένως να ενημερώσει το προσωπικό και τους φοιτητές. Ένας από τους καθηγητές,κατεστραμμένος οικονομικά, πέθανε από καρδιακή προσβολή, αφήνοντας πίσω τη σύζυγο και το παιδί τους.
Η ιταλική και βρετανική σύνδεση
Υπάρχει ένα άλλο πανεπιστήμιο -αν και εξ’αποστάσεως φοίτησης- αναγνωρισμένο από το Ιταλικό Υπουργείο Παιδείας.
Το εν λόγω πανεπιστήμιο ισχυρίζεται ότι διέκοψε τη λειτουργία του στην ΑΘήνα πρόσφατα, αναφέροντας προβλήματα με το ΔΟΑΤΑΠ και εγκαταλείποντας πολλούς από τους φοιτητές του να αναρωτιούνται για την τύχη του. Ένα ηλεκτρονικό μήνυμα του εν λόγω πανεπιστημίου με ημερομηνία 7 Δεκεμβρίου 2021 αναφέρει: ‘Το Διοικητικό Συμβούλιο του αποφάσισε να τερματίσει την παρουσία του Πανεπιστημίου στην Ελλάδα. Βάσει του παραπάνω, το συμβόλαιο ενοικίασης για το γραφείο μας στην Αθήνα έχει τερματιστεί. Οι λόγοι πίσω από αυτήν την απόφαση είναι πολλοί και περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, προβλήματα που συνεχίζουν να προκύπτουν με τον ΔΟΑΤΑΠ κατά τη διαδικασία αναγνώρισης των προγραμμάτων μας.’ Απ’ ό,τι φαίνεται οι τωρινοί και μελλοντικοί φοιτητές του πανεπιστημίου θα δίνουν τις εξετάσεις τους στο διαδίκτυο, παρόλο που έχει εξεταστεί και η εναλλακτική του ξενοδοχείου, με όλες τις παρεπόμενες δυσκολίες για την αποφυγή περιπτώσεων αντιγραφής. Εν τούτοις, σύμφωνα με το παράρτημα του πανεπιστημίου στην Ελλάδα, νέοι φοιτητές συνεχίζουν να γίνονται δεκτοί.
Ο ΔΟΑΤΑΠ δεν αποτελεί τον αρμόδιο φορέα αναγνώρισης των πτυχίων που έχουν απονεμηθεί στους φοιτητές του Αμερικανικού Πανεπιστημίου της Αθήνας ή οποιουδήποτε άλλου ιδιωτικού ιδρύματος στην Ελλάδα. Η αναγνώριση εμπίπτει στη δικαιοδοσία του Α.Τ.Ε.Ε.Ν. Στο πλαίσιο πρόσφατων αλλαγών, υπήρξαν εικασίες στα μέσα ενημέρωσης ότι το Α.Τ.Ε.Ε.Ν. θα συγχωνευόταν με το ΔΟΑΤΑΠ. 7 Αλλά σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, οι φορείς παραμένουν ανεξάρτητοι. Αφού το Α.Τ.Ε.Ε.Ν. είναι υπεύθυνο για την επαγγελματική αναγνώριση, κάποιοι από τους φοιτητές του Unimarconi παρακάμπτουν το ΔΟΑΤΑΠ κάνοντας αίτηση αναγνώρισης των τίτλων τους στο Α.Τ.Ε.Ε.Ν. Εν τούτοις δεν είναι πάντα εύκολο να γίνει η διάκριση μεταξύ του αυστηρά ακαδημαϊκού και του αμιγώς επαγγελματικού.
Παρόλη τη φαινομενική διακοπή των δραστηριοτήτων του, το πανεπιστήμιο έχει προσλάβει δικηγόρους για να αντιμετωπίσει το ΔΟΑΤΑΠ, ο οποίος έχει εμφανή προβλήματα με την αναγνώριση κάποιων από τα προσφερόμενα πτυχία. Οι φοιτητές θα πρέπει μάλλον να νιώθουν σύγχυση. Για να κάνει τα πράγματα χειρότερα, ένας ελληνικός νόμος της 21ης Ιουλίου του 2022 ορίζει ότι η διαδικασία αναγνώρισης των πτυχίων θα πρέπει να απλοποιηθεί, με βάση μία λίστα αναγνωρισμένων πανεπιστημίων του εξωτερικού. Παρόλο που η πρόθεση του εν λόγω νόμου ήταν να κάνει τα πράγματα απλότερα, αυτό δεν είναι τόσο εύκολο. Πώς, για παράδειγμα, μπορεί ένα βρετανικό πτυχίο πολιτικού μηχανικού να αναγνωριστεί, εάν αυτό δεν περιλαμβάνει κατάρτιση στη σεισμολογία, όπως και θα ‘πρεπε στην Ελλάδα; Και πώς μπορούν οι Έλληνες φοιτητές που φοιτούν διαδικτυακά να εξεταστούν στην Ελλάδα; Θα πρέπει ένας ιταλικός μεταπτυχιακός τίτλος (διάρκειας δύο ετών) να αντιστοιχεί με ένα μονοετές μεταπτυχιακό πρόγραμμα που προσφέρεται στην Ελλάδα; Πώς θα μπορούσε να γίνει το παραπάνω, αν το ίδιο το ιταλικό Υπουργείο Παιδείας επιμένει στα δύο χρόνια; Ο ΔΟΑΤΑΠ θα μπορούσε, παρόλα αυτά, να αναγνωρίσει ένα μονοετές μεταπτυχιακό πρόγραμμα, με την προϋπόθεση ότι αυτό θα αναγνωριζόταν ως μεταπτυχιακός τίτλος στη χώρα προέλευσης.
Το ελληνικό παράρτημα του πανεπιστημίουi απέστειλε πρόσφατα, στις 29 Ιανουαρίου του 2023, το ακόλουθο ηλεκτρονικό μήνυμα: ΄στα μάτια μου, ο μόνος τρόπος να προστατευθούν οι φοιτητές είναι να βρεθούν τρόποι να επιλυθούν τα οποιαδήποτε προβλήματα προκύπτουν με το ΔΟΑΤΑΠ. Όλες οι πληροφορίες μέχρι τώρα δείχνουν ξεκάθαρα ότι σε όλες τις περιπτώσεις ο ΔΟΑΤΑΠ έδρασε κακή τη πίστει και καταχράστηκε την εξουσία του.’ Μπορούμε, λοιπόν, να συμπεράνουμε ότι δεν υπάρχει μεγάλη συμπάθεια μεταξύ του ιταλικού πανεπιστημίου και ΔΟΑΤΑΠ.
O αποκλειστικός αντιπρόσωπος του πανεπιστημίου στην Ελλάδα γράφει στην ιστοσελίδα του ότι στις 5 Μαϊου 2010, ο ΔΟΑΤΑΠ προέβη στην αναγνώριση του πανεπιστημίου στην Ιταλία. Αυτό αληθεύει. Αυτό που δεν αληθεύει είναι η πιθανή συνεπαγωγή ότι όλα τα πτυχία του πανεπιστημίου αναγνωρίζονται αυτόματα. Ο ΔΟΑΤΑΠ έχει τους δικούς του τρόπους διερεύνησης, για παράδειγμα εξετάζοντας εξονυχιστικά όλα τα διαπιστευτήρια των ιδρυμάτων και των παρεχόμενων πτυχίων τους.
Το πανεπιστήμιο έχει έναν περίεργο τρόπο να προσλαμβάνει μέρος του καθηγητικού προσωπικού του, με ετήσια συμβόλαια, πράγμα που προκαλεί σύγχυση, παρεμπιπτόντως. Για παράδειγμα, ένας καθηγητής υπέγραψε συμβόλαιο με το Ίδρυμα TERTIUM κατόπιν με το FORCOM και, τέλος, με μια συμβουλευτική εταιρεία, τη Francesco Fellace. Ο ίδιος καθηγητής στην Ελλάδα ανέφερε σοβαρές περιπτώσεις αντιγραφής κατά τη διάρκεια των γραπτών εξετάσεων, αλλά το πανεπιστήμιο δεν επιβεβαίωσε ποτέ την αποτυχία των εξετάσεων, ούτε απάντησε στις υποδείξεις του για βελτίωση της ποιότητας των ερωτήσεων των γραπτών εξετάσεων στην αγγλική γλώσσα. Προτάσεις για τη βελτίωση του κανονισμού των εξετάσεων επίσης δεν έτυχαν απάντησης. Μπορεί να φαίνεται σε κάποιους ότι τα κριτήρια που τηρούνται στην Ιταλία δεν είναι τα ίδια με της Ελλάδας. Το πανεπιστήμιο έφτασε, μάλιστα, στο σημείο να αποστείλει σε έναν Έλληνα καθηγητή επτά ογκώδη βιβλία ψυχολογίας, διορίζοντάς τον επιβλέποντα διπλωματικών εργασιών. Εν τούτοις, ο εν λόγω καθηγητής δεν ήταν καταρτισμένος στην ψυχολογία. Το παραπάνω φαινόμενο είναι γνωστό ως εξοικονόμηση, στην καλύτερη περίπτωση. Ακόμα πιο περίεργα, το παρακάτω μήνυμα εμφανίστηκε πρόσφατα στο φόρουμ του ιδρύματος στο Facebook: ‘Δεν έχετε χρόνο και χρειάζεστε βοήθεια με τη διπλωματική σας εργασία; Ήρθατε στο σωστό μέρος…μπορούμε επίσης να τυπώσουμε την εργασία σας και να τη στείλουμε κατευθείαν σπίτι σας…πληροφορίες στην εφαρμογή whatsapp 33******78.’ Από τότε που ξεκίνησα τη συγγραφή του παρόντος άρθρου, η καταχώριση έχει διαγραφεί. Εν τούτοις, υπάρχουν πολλές ακόμα που προσφέρουν βοήθεια με, για παράδειγμα, τις εργασίες στα νομικά. Εάν κάποιοι μεταξύ των αναγνωστών του παρόντος άρθρου και ειδικά όσοι είναι φοιτητές είναι πλέον μπερδεμένοι, έχετε την κατανόησή μου. Αλλά για να καταλάβουμε καλύτερα το υπόβαθρο όλων αυτών, χρειαζόμαστε λίγη ιστορία.
Ιστορία
Για όσους ενδιαφέρονται για την ιστορία και τη αναδίφηση, θα πρέπει να στραφούμε στο παρελθόν, όταν η μελλοντικός ιδρύτρια/ιδιοκτήτρια του πανεπιστημίου, την εποχή εκείνη καθηγήτρια λογοτεχνίας, ήρθε στο Πανεπιστήμιο του Μπόρνμουθ ως μέρος ενός προγράμματος χρηματοδοτούμενου από το ERASMUS με σκοπό την εγκαθίδρυση ενός ευρωπαϊκού μεταπτυχιακού προγράμματος στις Δημόσιες Σχέσεις, με τη συμμετοχή πολλών πανεπιστημίων. Το πρόγραμμα κατέληξε σε σκάνδαλο, με τον επικεφαλης του Τμήματος Διαφήμισης και Επικοινωνίας του πανεπιστημίου, Καθηγητή Wheeler, να παραιτείται ξαφνικά: ένας υψηλά ιστάμενος του ERASMUS έγραψε στον Αντιπρύτανη του Πανεπιστημίου του Μπόρνμουθ, το 1992: ‘σε συγκεκριμένες, αναγνωρίσιμες πτυχές, οι αναφορές δεν ήταν απλά ανακριβείς αλλά μάλλον σκόπιμα τέτοιες.’ Ο Wheeler είχε κάνει χρήση δημόσιου χρήματος για να μεταβεί για διακοπές στη Ρώμη μαζί με συναδέλφους του, αντί να διδάσκουν, που ήταν ο ρόλος τους. Η Ιταλίδα καθηγήτρια ήταν έξαλλη με τον ισχυρισμό του πρώτου ότι η διδασκαλία ήταν αδύνατη λόγω ‘φοιτητικών διαδηλώσεων’. Ο Wheeler τότε μετακινήθηκε ξαφνικά στο Ινστιτούτο του Σάουθαμπτον, όπου ένα άλλο οικονομικό χάος ενέσκηψε, μετά από το οποίο κατέληξε στο Τσέστερ, συνταξιοδοτούμενος πρόσφατα ως Αντιπρύτανης, αλλά διατηρώντας μια θέση απ’όπου επέβλεπε τις διεθνείς συνεργασίες. Η σύνδεση με το ιταλικό πανεπιστήμιο είναι ότι το Πανεπιστήμιο του Τσέστερ ήταν μέχρι πρόσφατα μέλος του FORCOM, ιδρυμένου από την εν λόγω Ιταλίδα καθηγήτρια το 1990.
Την εποχή του ευρέως δημοσιευμένου σκανδάλου στο Μπόρνμουθ (με τον Αντιπρύτανη να παραιτείται και αυτός αργότερα), η Ιταλίδα καθηγήτρια επέκρινε το Μπόρνμουθ, εκδίδοντας μια αναφορά για τα μέσα ενημέρωσης και εκφράζοντας την αγανάκτησή της.
Το γεγονός ότι το FORCOM, που χρησιμοποιήθηκε αρχικά από την Ιταλίδα καθηγήτρια προκειμένου η ίδια να συμμετάσχει στα τελικά ανεπιτυχή ευρωπαϊκά μεταπτυχιακά προγράμματα, συνεργάστηκε πρόσφατα με το Πανεπιστήμιο του Τσέστερ, είναι επομένως αξιοπερίεργο. Κάποιος θα μπορούσε να το περιγράψει ως ανίερη συμμαχία.
Η Κίνα έχει ακολουθήσει μια ρεαλιστικότερη προσέγγιση στο όλο ζήτημα και πρόσφατα ανακάλεσε τα προσωρινά μέτρα, διάρκειας δύο ετών, για την αντιμετώπιση της επιδημίας του Covid-19, επιτρέποντας στα διαδικτυακά μαθήματα ξένων πανεπιστημίων να παραδίδονται σε φοιτητές εντός Κίνας, μέτρα που είχαν δικαιολογηθεί στη βάση της λήψης αυστηρών μέτρων εναντίον των μαθημάτων για διαδικτυακά πτυχία χαμηλής ποιότητας. Η Κίνα δεν θα αναγνωρίζει πλέον τα διαδικτυακά πτυχία από ιδρύματα του εξωτερικού, αν ο φοιτητής φοιτά για αυτά στην Κίνα. 11 Η Ελλάδα έχει επίσης ανακρούσει πρύμναν αναφορικά με τα μέτρα εναντίον του COVID, αλλά η ΕΕ (συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας!) εξακολουθεί να αναγνωρίζει τα διαδικτυακά πτυχία εξ’αποστάσεως, αν αυτά αναγνωρίζονται από τις αρχές των χωρών προέλευσής τους.
Αυτό είναι φυσικά απατηλό: αν και το Ιταλικό πανεπιστήμιο έχει κλείσει τα γραφεία του στην Ελλάδα, γίνονται ακόμα προσπάθειες προσέλκυσης Ελλήνων φοιτητών και οι τελευταίοι εγγράφονται, υποθετικά δουλεύοντας όπως οποιοσδήποτε Ιταλός φοιτητής, αλλά στα Αγγλικά ή τα Ελληνικά (έχουν υπάρξει σχόλια από φοιτητές για την προφορά των Ιταλών καθηγητών στα Αγγλικά, κατά τα διαδικτυακά μαθήματα). Τα σοβαρά προβλήματα προκύπτουν στις εξετάσεις, ειδικά στις διαδικτυακές, και γύρω από τον τρόπο με τον οποίο ο ΔΟΑΤΑΠ μπορεί να εξακριβώσει τη σύννομη διεξαγωγή τους. Ο τελευταίος δεν έχει αστυνομικές αρμοδιότητες.
Γιατί υστερεί η ιδιωτική ανώτατη εκπαίδευση της Ελλάδας σε διαφάνεια και συνέπεια, με ένα μεγάλο αριθμό φοιτητών να απογοητεύονται; Τα παραπάνω δίνουν μια κάποια εικόνα, αν και η ιστορία δεν τελειώνει εκεί. Προς τιμήν του, το καταπονημένο Υπουργείο Παιδείας της χώρας κατάφερε να επιμείνει για το ότι το καθηγητικό προσωπικό στα ιδιωτικά κολλέγια θα πρέπει να κατέχει τίτλους σπουδών αναγνωρισμένους από το ΔΟΑΤΑΠ. Το ΔΟΑΤΑΠ αποφασίζει ποιους ξένους τίτλους να αναγνωρίσει. Ένας ελληνικός νόμος 12 ψηφίστηκε πρόσφατα προκειμένου να συμμορφώνεται με τους κανόνες των Βρυξελλών (την αποκαλούμενη ‘Διαδικασία της Μπολόνια’). Από την 21η Ιουλίου 2022, αυτό σημαίνει ότι τα πτυχία Ελλήνων ή ξένων φοιτητών από πανεπιστήμια που περιλαμβάνονται στο Εθνικό Μητρώο Αναγνωρισμένων Ανώτατων Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων της Αλλοδαπής θα αναγνωρίζονται αυτόματα, για τη συνέχιση των σπουδών. Με άλλα λόγια, δε θα αξιολογούνται από το ΔΟΑΤΑΠ, αλλά από το ελληνικό πανεπιστήμιο, που θα αναφέρεται στα μητρώα ιδρυμάτων και τίτλων του ΔΟΑΤΑΠ, εάν οι φοιτητές επιδιώκουν να συνεχίσουν τις σπουδές τους σε μεταπτυχιακά ή διδακτορικά προγράμματα ελληνικών πανεπιστημίων.
Η Διαδικασία της Μπολόνια αποσκοπεί επίσης στην εφαρμογή ενός συστήματος διασφάλισης ποιότητας, για ‘την αναβάθμιση της ποιότητας και συνάφειας της εκπαίδευσης και της διδασκαλίας’. Στην πραγματικότητα αποτελεί μια διαδικασία εκφυλισμού, στη λογική του ‘κατάλληλο για όλους’. Δε φαίνεται να υπάρχει σαφώ καθορισμένο και οργανωμένο σύστημα διασφάλισης ποιότητας. Ο ΔΟΑΤΑΠ δεν έχει αστυνομικές αρμοδιότητες έναντι της ποιότητας της διδασκαλίας, ή των προσπαθειών αντιγραφής. Αλλά, προκειμένου να αναγνωριστεί ένα πτυχίο, υπάρχει ένα σύστημα επιβεβαίωσης του ελέγχου ποιότητας των χωρών που απονέμουν τα πτυχία. Παρόλο που η Ελλάδα δεν έχει ούτε υπογράψει ούτε επικυρώσει τη Συνθήκη της Λισαβόνας, στην πράξη ακολουθεί του κανόνες της Μπολόνια. Η εξήγηση για τη μη υπογραφή είναι απλή: το Άρθρο 16 του Ελληνικού Συντάγματος εγγυάται την ελεύθερη ανώτατη εκπαίδευση και γι’αυτό, αρκετά λογικά και σωστά, απαγορεύει τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Εξ’ου και η παράδοξη εκμετάλλευση του συστήματος από τους φιλάργυρους. Με αυτήν την έννοια, μπορεί να υποστηριχθεί ότι η Ελλάδα αποτελεί τον τελευταίο των Μοϊκανών, όταν επιχειρεί να διατηρήσει διαφανή και επαληθεύσιμα πρότυπα, χάρη στο ΔΟΑΤΑΠ. Στην Ελλάδα, η Εκκλησία, το Εμπορικό Ναυτικό και η δημόσια εκπαίδευση λειτουργούν ακόμα τηρώντας κάποιες προδιαγραφές.
Πότε ξεκίνησαν όλα;
H αμερικανικής έμπνευσης ανώτατη εκπαίδευση ξεκίνησε να δηλητηριάζει τη Βρετανία στα τέλη της δεκαετίας του ‘70, με τον προσανατολισμένο στο κέρδος ‘Θατσερισμό.’ Στα τέλη της δεκατίας του ‘80, υπήρχε περιορισμένος αριθμός πανεπιστημίων στη Βρετανία. Τότε, για πολιτικούς λόγους, η κυβέρνηση αποφάσισε να αυξήσει μεμιάς τον αριθμό των φοιτητών, που αποτέλεσε ‘έξυπνο’ τρόπο να κρατήσουν τους νέους μακριά από τις ουρές επιδομάτων. Ένας τεράστιος αριθμός ιδρυμάτων που προσέφεραν μη-ακαδημαϊκά μαθήματα και επαγγελματικές δεξιότητες βρήκαν ξαφνικά την ευκαιρία να αποκαλούν τους εαυτούς τους πανεπιστήμια, με την προϋπόθεση ότι πληρούσαν συγκεκριμένα -μάλλον ευέλικτα- κριτήρια. Νέα μαθήματα ‘επιπέδου πτυχίου’ φτιάχτηκαν βιαστικά και μέσα σε λίγα χρόνια ο αριθμός των ‘πανεπιστημίων’ έφταση το εκατό. Σε πολλές περιπτώσεις ήταν σαν να έβαζε κανείς την ταμπέλα μιας Μερσεντές ή μιας Ρολλς-Ρόις σε ένα Φίατ 500 ή σε ένα Μίνι. Κατά τη φρενήρη αυτή επέκταση η ποιότητα υποβαθμίστηκε δραματικά, η αναλογία καθηγητή-φοιτητή καταβαραθρώθηκε και, αρκούντως ανησυχητικά, οι προϋποθέσεις αποδοχείς καταποντίστηκαν, εκτός, φυσικά, από τα λίγα παραδοσιακά πανεπιστήμια, που παραμένουν περισσότερο υπόλογα στο κοινό (πολλά με το/τη Μονάρχη ως τελικό επιδιαιτητή) απ’ ό,τι τα νέα πανεπιστήμια, που λειτουργούν πλέον περισσότερο ως επιχειρήσεις.
Προκειμένου να εξοικονομήσει χρήματα, η κυβέρνηση προσέφερε σε αυτά τα πανεπιστήμια μεγάλο βαθμό οικονομικής ανεξαρτησίας, που οδήγησε σε μια μανιώδη αναζήτηση εμπορευματοποίησης της εκπαίδευσης, (χρεώνοντας τους φοιτητές χιλιάδες λίρες), σε επιβολή ξένων και ακατάλληλων μεθόδων ‘μάνατζμεντ’, στην εφεύρεση πομπωδών αλλά κενών περιεχομένου ‘δηλώσεων αποστολής’ και στη μετατροπή των φοιτητών ως ‘πελατών’ και ‘αγοραστών’. Ακαδημαϊκά αξιοσέβαστοι προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί τίτλοι επικολλήθηκαν βιαστικά σε όλων των ειδών τα μαθήματα οργάνωσης επιχειρήσεων, προκειμένου να προσελκύσουν ορδές εύπιστων φοιτητών. Η κρατική εκπαίδευση στη Βρετανία αποτελεί πλέον επιχειρηματική δραστηριότητα, με τους φοιτητές να πληρώνουν υπέρογκα δίδακτρα. Μπορεί μόνο να ελπίζει κανείς ότι η Ελλάδα θα εξακολουθήσει να απολαμβάνει δωρεάν κρατική εκπαίδευση, εν τούτοις εάν το Άρθρο 16 καταργηθεί θα μπορούσε να προκύψει μια ανοιχτή συζήτηση, με αιτήματα επιβολής διδάκτρων στα κρατικά πανεπιστήμια.
Στο κάτω-κάτω, αν συνέβη στην Αγγλία τότε γιατί όχι και στην Ελλάδα, που είχε πάντα μια τάση να πιθηκίζει τις ξένες τάσεις.
Η Ελλάδα διατρέχει τον κίνδυνο να μετατραπεί σε αφελές θύμα των πιο ανελέητων από αυτά τα πανεπιστήμια, των οποίων μόνο κίνητρο είναι το κέρδος. Πολλά από αυτά τα ιδρύματα επωφελούνται από αδίστακτους Έλληνες επιχειρηματίες, που χρεώνουν τους φοιτητές υψηλά δίδακτρα για την απόκτηση ενός πτυχίου το οποίο, στο τέλος, είναι μάλλον απίθανο να είναι το ίδιο ποιοτικό με το αντίστοιχο ενός ξακουστού πανεπιστημίου του εξωτερικού, ό,τι και αν ισχυρίζονται τα φυλλάδια διαφήμισης των σπουδών.
Παρόλα αυτά είναι επίσης σημαντικό να τονίσουμε ότι ένας από τους λόγους πίσω από την ταχεία διάδοση των υποτιθέμενων πτυχίων είναι η ανεπάρκεια μέρους της ελληνικής ανώτατης εκπαίδευσης. Η μετριοκρατία συχνά κυριαρχεί: κάποτε, ένας επικεφαλής ακαδημαϊκού τμήματος σε ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο αποχώρησε ουρλιάζοντας από μία ακαδημαϊκή συνάντηση, γλιστρώντας αμέσως πριν φτάσει στην πόρτα, σπρώχνοντάς την για να ανοίξει και έρποντας στα τέσσερα, σε δύο περιπτώσεις. Πέρα απ’αυτό, ο ίδιος άνθρωπος πέταξε ένα στυλό σε έναν αντίπαλό του, πετυχαίνοντάς τον ακριβώς πάνω από το αριστερό μάτι.
Επιχείρησε ακόμα να επιτεθεί σε μία γυναίκα, μέλος του προσωπικού, η οποία κατέρρευσε και έπρεπε να μεταφερθεί στο νοσοκομείο. Ο δράστης των παραπάνω είχε επίσης πει ψέματα στο τμήμα για ένα σοβαρό ακαδημαϊκό ζήτημα (προσέλαβε κάποιον ακατάλληλο για τη δουλειά), προκειμένου να κρατήσει εκτός κάποιον που θεωρούσε ότι είχε φιλικές σχέσεις με κάποιον που ο πρώτος αντιπαθούσε (παρόλο που ο τελευταίος είχε ήδη αποχωρήσει από το εν λόγω πανεπιστήμιο). Ήταν πραγματικά ζήτημα νεποτισμού, ραδιουργίας και εκφοβισμού. Δυστυχώς, η ελληνική ακαδημαϊκή ζωή βρίθει όλων των ειδών μετριοκρατίας, ψευδολογίας και εξαπάτησης, που εξηγεί σε μεγάλο βαθμό γιατί τα πανεπιστήμια της χώρας βαθμολογούνται χαμηλά σε παγκόσμια κλίμακα. Σε ένα πανεπιστήμιο στην Κέρκυρα, ένας καθηγητής λαμβάνει το μισθό του εδώ και πολλά χρόνια, αν και είναι πολύ ασθενής για να διδάξει. Οι διαλέξεις του αναπληρώνονται από συναδέλφους του. Εν τούτοις, σύμφωνα με τον ελληνικό νόμο, το ελληνικό σύστημα υγείας θα πρέπει να αναλάβει την περίθαλψή του και η αγγελία για την αντικατάστασή του θα έπρεπε ήδη να έχει δημοσιευθεί.
Η αξιοκρατία αποτελεί αντικείμενο περιφρόνησης. Σε ένα πανεπιστήμιο, ένα μέλος του προσωπικού παραπονέθηκε για παράνομες πρακτικές, έγινε στόχος μαζικής επίθεσης, πήγε στο γραφείο του και υπέστη θανατηφόρα καρδιακή προσβολή. Οι περισσότεροι ακαδημαϊκοί οφείλουν να ακολουθούν τη γραμμή των αντίστοιχων φραξιών, από φόβο ότι δεν θα προαχθούν. Αυτό φυσικά συμβαίνει και σε άλλες χώρες, αλλά όχι στον ίδιο βαθμό και όχι τόσο δραματικά. Στην Ελλάδα η μετριοκρατία έχει υπονομευθεί από τις υπερβάλλουσες πελατειακές σχέσεις. Αυτό δε σημαίνει ότι απουσιάζουν πολύ ποιοτικά πανεπιστήμια και προγράμματα από τη χώρα. Η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, συγκεκριμένα, είναι γενικά αρκετά υψηλού επιπέδου και, στην ιδιωτική σφαίρα, το New York College έχει κάποια ποιοτικά προγράμματα. Αλλά υπάρχει περιθώριο για βελτίωση, ειδικά στο βραδυκίνητο μηχανισμό προσλήψεων και προαγωγών, που έχει διώξει μερικούς από τους καλύτερους Έλληνες ακαδημαϊκούς στο εξωτερικό.
Θα πρέπει να αποτρέψουμε την Ελλάδα από το να είναι ο παράδεισος των εξαπατητών. Η διασφάλιση της ποιότητας θα πρέπει να γίνει η βασική προτεραιότητα, πράγμα που μοιάζει να απειλείται. Αν ο ΔΟΑΤΑΠ και το Α.Τ.Ε.Ε.Ν. συνεχίσουν να λειτουργούν τελείως ξεχωριστά, αυτό θα γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους αδίστακτους φιλάργυρους παράγοντες στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ οι προδιαγραφές θα συνεχίζουν να κατακρημνίζονται. Ο ΔΟΑΤΑΠ, με το ευσυνείδητο προσωπικό του, θα πρέπει να λάβει σοβαρές εξουσίες και πρόσθετους πόρους προκειμένου να διασφαλίσει την ποιότητα, όποιες και να είναι οι ενστάσεις των μη εκλεγμένων Ευροκρατών, με τις απόπειρές τους να ομογενοποιήσουν ό,τι απομένει από τις αξιοπρεπείς προδιαγραφές. Ο ΔΟΑΤΑΠ και το Α.Τ.Ε.Ε.Ν. θα πρέπει να μπουν κάτω από μια οργάνωση, για να αποφευχθεί η αναποτελεσματική επικάλυψη. Συνεπώς, η διάκριση μεταξύ ‘ακαδημαϊκού’ και ‘επαγγελματικού’ μπορεί να είναι παραπλανητική, δεδομένου ότι η λέξη ‘ακαδημαϊκός’ προσδίδει κύρος σε αυτά που στην πραγματικότητα είναι απλά εκπαιδευτικά προγράμματα.
Η πληθώρα ιδιωτικοποιήσεων μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή: μπορεί να υποστηριχθεί ότι η πρόσφατη σύγκρουση τρένων ήταν το λογικό αποτέλεσμα της εξαγοράς του ελληνικού σιδηροδρομικού δικτύου από μια άπληστη ιταλική εταιρεία, με την αρωγή του ελληνικού κράτους, υπό τις επευφημίες της Τρόικα. Ας ελπίσουμε ότι τα ίδια δε θα συμβούν στο ελληνικό σύστημα εκπαίδευσης. Ήταν, στο κάτω-κάτω, οι Έλληνες που
εφηύραν τα πανεπιστήμια, το καλύτερο σύστημα άμυνας μιας χώρας.
Καθηγητής Ουίλλιαμ Μάλλινσον
Αθήνα, 6 Μαρτίου 2023
Ο Ουίλλιαμ Μάλλινσον, πρώην Βρετανός διπλωμάτης, είναι ιστορικός των Αγγλοελληνικών σχέσεων και συγγραφέας του Guicciardini, Geopolitics and Geohistory: Understanding Inter- state Relations. (Palgrave Macmillan/Springer Nature).