Σημαντική αιτία νοσηρότητας και θνητότητας τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες παγκοσμίως αποτελούν οι λοιμώξεις του αναπνευστικού, ενώ η πανδημία COVID-19 άλλαξε την επιδημιολογία των λοιμώξεων αυτών, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε διεθνές επίπεδο.
Η σοβαρότητα των λοιμώξεων του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος, παρότι αποτελούν κύρια αιτία ασθενειών και θανάτων σε παιδιά και ενήλικες ανά τον κόσμο, συχνά υποτιμάται και οι ασθενείς αρκετές φορές δεν επανελέγχονται με την πάροδο των έντονων συμπτωμάτων. Ποια τα επιδημιολογικά στοιχεία των λοιμώξεων αυτών για τη χώρα μας, συνυπολογιζομένης και της Covid-19 λοίμωξης;
Οι λοιμώξεις κατώτερου αναπνευστικού αποτελούν σημαντική αιτία νοσηρότητας και θνητότητας τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες παγκοσμίως. Η πανδημία COVID-19 άλλαξε την επιδημιολογία των λοιμώξεων του αναπνευστικού τόσο στην Ελλάδα όσο και σε διεθνές επίπεδο. Σχετικά με τη γρίπη, που προ πανδημίας COVID-19 αποτελούσε ένα από τα κυρίαρχα αίτια λοιμώξεων του αναπνευστικού, σύμφωνα με την Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης από 28/09/2020 έως 08/05/2022 η δραστηριότητα της εποχικής γρίπης στην Ελλάδα παρέμεινε σε χαμηλά επίπεδα και ειδικότερα στο χρονικό διάστημα 04/10/2021 έως 08/05/2022 καταγράφηκαν μόνο 5 σοβαρά κρούσματα εργαστηριακά επιβεβαιωμένης γρίπης με νοσηλεία σε Μ.Ε.Θ, εκ των οποίων 3 απεβίωσαν (1 άρρεν 4 ετών και 2 θήλεα 75 ετών). Μέχρι και τα μέσα Σεπτεμβρίου, ο υπολογιζόμενος αριθμός των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων COVID-19, από την αρχή της πανδημίας, ανέρχεται περίπου σε 4.839.000 σε σύνολο περίπου 92.862.200 εξετασθέντων δειγμάτων. Συνολικά έχουν καταγραφεί στο ίδιο χρονικό διάστημα περίπου 32.900 θάνατοι. Η πορεία της πανδημίας στη χώρα μας είναι πτωτική, καθώς την εβδομάδα 05 Σεπτεμβρίου 2022 – 11 Σεπτεμβρίου 2022 καταγράφηκαν 33.590 κρούσματα, συγκριτικά λιγότερα με την περίοδο 08 Αυγούστου 2022 – 14 Αυγούστου 2022 οπότε και καταγράφηκαν 73.710 κρούσματα.
Γνωρίζαμε στο παρελθόν ότι το κυριότερο-αν και όχι το μόνο- μικρόβιο που προκαλεί πνευμονία είναι ο πνευμονιόκοκκος και έτσι στις ευπαθείς ομάδες χορηγείτο εμβόλιο για τον πνευμονιόκοκκο. Για τις πνευμονίες που μπορεί να προκαλέσει η γρίπη υπάρχει κάθε χρόνο το αντιγριπικό εμβόλιο και πλέον έχουμε και τις πνευμονίες που προκαλεί η Covid-19 λοίμωξη, καθώς, όπως αποκάλυψαν οι μελέτες, πνευμονίες προκύπτουν και κατά τη long-Covid ή μετά-Covid φάση. Πώς θα μπορέσουν οι διάφορες ομάδες πολιτών, αλλά και οι θεράποντες ιατροί, να αντιμετωπίσουν το σύνθετο αυτό περιβάλλον που έχει δημιουργηθεί αναφορικά με τις λοιμώξεις του πνεύμονα;
Η πνευμονία αποτελεί διαχρονικά σοβαρή νόσο καθώς παρουσιάζεται ετησίως σε περίπου 450 εκατομμύρια ανθρώπους που αντιστοιχεί στο 7% του συνολικού παγκόσμιου πληθυσμού και προκαλεί περίπου 4 εκατομμύρια θανάτους. Την εποχή προ της πανδημίας οι πνευμονίες στους ενήλικες ήταν κυρίως βακτηριακής αιτιολογίας.
Η πνευμονική λοίμωξη από COVID-19 επιπλέκεται από βακτηριακή πνευμονία σε ποσοστό 5,6% σύμφωνα με μια πρόσφατη μετα-ανάλυση. Το φαινόμενο αυτό είναι συχνότερο σε ηλικιωμένους ασθενείς, σε ασθενείς με υποκείμενες χρόνιες παθήσεις, σε ασθενείς με μεγαλύτερη διάρκεια νοσηλείας και με σοβαρότερη λοίμωξη COVID-19.
Ως εκ τούτου συστήνεται ο εμβολιασμός για τα συνήθη παθογόνα της πνευμονίας, ειδικότερα στις πιο ευαίσθητες ομάδες του πληθυσμού, όπως και η αποφυγή παραγόντων κινδύνου για την ανάπτυξη πνευμονίας, όπως είναι το κάπνισμα, η κακή στοματική υγιεινή και η κατάχρηση αλκοόλ. Ο ρόλος των θεραπόντων πνευμονολόγων είναι κρίσιμος στην ενημέρωση για τα μέτρα πρόληψης της πνευμονίας.
Ποια η θεραπευτική αντιμετώπιση των κυριοτέρων λοιμώξεων του πνεύμονα; Υπάρχουν εξελίξεις αναφορικά με θεραπείες;
Οι κυριότερες και σοβαρότερες λοιμώξεις του πνεύμονα είναι συνήθως μικροβιακής αιτιολογίας.
H θεραπεία της πνευμονίας στηρίζεται κυρίως στη χορήγηση αντιβιοτικών.
Η αγωγή θα πρέπει να αρχίσει το συντομότερο δυνατό από τη διάγνωση και είναι πολύ σημαντική είναι η επιλογή του κατάλληλου φαρμάκου και η σωστή δοσολογία. Η διάρκεια της θεραπείας εξαρτάται από το παθογόνο αίτιο. Για τη θεραπείας της γρίπης χορηγούνται αντιικά φάρμακα. Για τη θεραπεία της νόσου COVID-19 χορηγούνται ανοσοτροποποιητικοί και αντιιικοί παράγοντες.
Τα τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότερα αντιβιοτικά λαμβάνουν έγκριση για τη θεραπεία της βακτηριακής πνευμονίας, ενώ είναι σε εξέλιξη έρευνες για νέες αντιικές θεραπείες για τη νόσο COVID-19. Σε σοβαρές πνευμονικές λοιμώξεις είναι απαραίτητη η νοσηλεία των ασθενών και πιθανώς η συμπληρωματική χορήγηση οξυγόνου.
Τι γνωρίζουμε για τις υποτροπιάζουσες λοιμώξεις του πνεύμονα και ποια η αντιμετώπισή τους;
Οι συχνές λοιμώξεις είναι ένα φαινόμενο συνηθισμένο στα παιδιά και όχι στους ενήλικες. Επίσης, η επαφή με παιδιά, η ατμοσφαιρική ρύπανση, το κάπνισμα, η έλλειψη ύπνου και το στρες προδιαθέτουν σε συχνές λοιμώξεις αναπνευστικού στους ενήλικες.
Ωστόσο, υποτροπιάζουσες λοιμώξεις μπορεί να υποκρύπτουν υποκείμενη πνευμονοπάθεια όπως άσθμα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, βρογχεκτασίες και καρκίνο πνεύμονα.
Επίσης οι υποτροπιάζουσες λοιμώξεις αναπνευστικού μπορεί να σχετίζονται με ανοσοανεπάρκεια ή ληψη ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων και χημειοθεραπείας. Τέλος, υποτροπιάζουσες λοιμώξεις αναπτύσσονται σε ασθενείς με νευρολογικά νοσήματα και λήψη κατασταλτικών φαρμάκων που μειώνουν το αντανακλαστικό της κατάποσης και οδηγούν σε συχνές εισροφήσεις.
Σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση των υποτροπιαζουσών λοιμώξεων, εκτός από την αναζήτηση του υπεύθυνου παθογόνου και τη χορήγηση κατάλληλων αντιβιοτικών είναι η έγκαιρη διάγνωση πιθανού υποκείμενου νοσήματος.
Πρόσφατα υπήρξαν περιστατικά με πνευμονία αγνώστου προελεύσεως, που παρότι αποδόθηκε πιθανά σε legionella, προκάλεσε ανησυχία ακόμα και από τον ΠΟΥ. Υπάρχει κάποιο νεότερο στοιχείο στους επιστημονικούς κύκλους σχετικά με το θέμα;
Το χρoνικό διάστημα 18-22/08/2022, ιδιωτική κλινική στην επαρχία Tucuman της βορειοδυτικής Αργεντινής ανακοίνωσε την εμφάνιση πνευμονίας αγνώστου αιτιολογίας σε εννέα άτομα, μεταξύ των οποίων οκτώ εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας.
Τα συμπτώματα των περιστατικών ήταν πυρετός, μυαλγίες και δύσπνοια. Δύο εργαζόμενοι στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης πέθαναν στις 29 και 31 Αυγούστου. Την 1η Σεπτεμβρίου ανακοινώθηκε ότι ένα τρίτο άτομο πέθανε – μια 70χρονη γυναίκα που βρισκόταν στην ιδιωτική κλινική για χειρουργική επέμβαση.
Οι επαφές των κρουσμάτων ιχνηλατήθηκαν, αλλά κανένας δεν είχε παρουσιάσει παρόμοια συμπτώματα. Ο Παναμερικανικός Οργανισμός Υγείας (PAHO) στις 3 Σεπτεμβρίου ενημερώθηκε από το Υπουργείο Υγείας της Αργεντινής ότι η Legionella pneumoniae επιβεβαιώθηκε ως η αιτία της πνευμονίας που εμφανίστηκε στην ιδιωτική κλινική της Αργεντινής. Μέχρι το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου, συνολικά ταυτοποιήθηκαν 11 περιπτώσεις με συνολικά 4 θανάτους, σε ασθενείς ωστόσο με υποκείμενα νοσήματα. Το Υπουργείο Υγείας της Αργεντινής και οι τοπικές υγειονομικές αρχές προσπαθούν να ταυτοποιήσουν την πηγή της λοίμωξης συλλέγοντας δείγματα από το περιβάλλον της κλινικής και εφαρμόζοντας τα κατάλληλα μέτρα ελέγχου της λοίμωξης.
Ειδική κατηγορία θεωρούνται οι μετεγχειρητικές λοιμώξεις του πνεύμονα, που αποτελούν μία από τις σημαντικότερες αιτίες νοσηρότητας στους θωρακοχειρουργημένους ασθενείς. Πώς αντιμετωπίζονται αυτές οι λοιμώξεις, καθώς απαιτείται ενδεχομένως η σύμπραξη περισσοτέρων ειδικοτήτων;
Ο κύριος παράγοντας κινδύνου για μετεγχειρητικές πνευμονικές λοιμώξεις είναι ο τύπος της χειρουργικής επέμβασης, με τον υψηλότερο κίνδυνο να σχετίζεται με χειρουργική επέμβαση στο θώρακα, την κοιλιά, την κεφαλή και τον αυχένα σε σύγκριση με άλλες επεμβάσεις.
Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι η ηλικία άνω των 50 ετών, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, το κάπνισμα, η υπολευκωματιναιμία και η μη αυτοεξυπηρέτηση. Είναι σημαντικός ο προεγχειρητικός έλεγχος του αναπνευστικού συστήματος από τον πνευμονολόγο για τον καθορισμό ασθενών υψηλού κινδύνου και την πρόληψη αυτών των λοιμώξεων. Είναι επίσης σημαντική για την πρόληψη των λοιμώξεων αυτών η σύμπραξη άλλων ειδικοτήτων, όπως π.χ φυσικοθεραπευτών για την εφαρμογή τεχνικών προφυλακτικής έκπτυξης πνεύμονα, αναισθησιολόγων για την αποφυγή γενικής αναισθησίας όπου αυτό είναι εφικτό αλλά και χειρουργών για την εφαρμογή συγκεκριμένων χειρουργικών τεχνικών, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα ανάπτυξης λοίμωξης.
Ενόψει της λειτουργίας του θεσμού του Προσωπικού Ιατρού, τι θα συμβουλεύατε τον ιατρό της πρωτοβάθμιας όσον αφορά την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση συμπτωμάτων που παραπέμπουν σε λοιμώξεις του πνεύμονα; Ποιες εξετάσεις είναι απαραίτητες και πότε θα πρέπει να παραπέμψει τον ασθενή στον πνευμονολόγο;
Οι ιατροί της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας πρέπει να βρίσκονται σε εγρήγορση και να αναγνωρίζουν έγκαιρα τη συμπτωματολογία των λοιμώξεων του αναπνευστικού που βρίσκονται σε έξαρση κυρίως τους φθινοπωρινούς και χειμερινούς μήνες. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η έγκαιρη αναγνώριση ασθενών υψηλού κινδύνου για σοβαρή νόσηση και νοσηλεία.
Ασθενείς με συμπτώματα και σημεία λοίμωξης κατώτερου αναπνευστικού, όπως ασθενείς με ακτινολογική εικόνα πνευμονίας, ή ασθενείς με επιμονή του πυρετού> 3-5 μέρες ή ασθενείς με δύσπνοια, σύγχυση, υπόταση ή ολιγουρία πρέπει να εξετάζονται από ειδικό πνευμονολόγο. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται για τις περιπτώσεις λοίμωξης αναπνευστικού σε ηλικιωμένους και ασθενείς με υποκείμενα νοσήματα, αλλά και ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς που μπορεί να νοσούν από ειδικές λοιμώξεις.
Με δεδομένη την διαρκή πλέον έξαρση των λοιμώξεων του πνεύμονα, αποτελεί πρώτιστη ανάγκη η αντιμετώπιση της εργασιακής εξουθένωσης (burn out) των πνευμονολόγων. Σε συνέντευξη τύπου που είχε παραχωρήσει η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία για το θέμα, είχε αναφερθεί και η ανάγκη λήψης σχετικών μέτρων από το υπουργείο Υγείας. Επίσης, είχατε αναφερθεί σε ένα πρόγραμμα που θα υλοποιείτο με τη χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα. Υπάρχουν αποτελέσματα από ένα τέτοιο πρόγραμμα; Εάν όχι, ποιες οι προτάσεις της ΕΠΕ για την αντιμετώπιση του burn out των πνευμονολόγων;
Η ιατρική πρέπει να βρίσκεται πάντα σε εγρήγορση. Είναι λογική και αναμενόμενη η σωματική και ψυχική κόπωση των τελευταίων 3 ετών.
Αυτό δεν σημαίνει σε καμιά περίπτωση έλλειψη συγκέντρωσης και προσοχής. Σηματοδοτεί όμως αλλαγές στον εργασιακό τομέα που θα μπορούν να δίνουν ανάσες.
Η αύξηση του ενεργά δυναμικού προσωπικού είναι θα έλεγε κανείς μια πρόκληση που πρέπει να απαντηθεί από τη πολιτεία με βάση κυρίως ότι το προσωπικό αυτό έχει τη δυναμική και τη γνώση να δώσει άλλη πνοή στο σύστημα υγείας.