Ωχρό πρόσωπο, αίσθημα διαρκούς κούρασης και η έννοια της ευεξίας άγνωστη λέξη. Μήπως ο σίδηρος σας έχει πέσει (όπως κι εσείς) στα… πατώματα;
Η ανεπάρκεια σιδήρου ή σιδηροπενία είναι η πιο κοινή μορφή διατροφικού ελλείμματος. Στο ανθρώπινο σώμα, ο σίδηρος βρίσκεται σε όλα τα κύτταρα, εκτελώντας διάφορες ζωτικές λειτουργίες: μεταφέρει οξυγόνο στους ιστούς από τους πνεύμονες με τη μορφή αιμοσφαιρίνης, χρησιμεύει σαν μεταφορικό μέσο για τα ηλεκτρόνια μέσα στα κύτταρα με τη μορφή κυτοχρωμάτων και σαν αναπόσπαστο κομμάτι ενζυμικών αντιδράσεων σε διάφορους ιστούς.
Η ανεπάρκεια σιδήρου μπορεί να εμποδίσει αυτές τις ζωτικές λειτουργίες και να οδηγήσει σε εκδήλωση νόσων και θνησιμότητα. Η άμεση συνέπεια της σιδηροπενίας είναι η σιδηροπενική αναιμία.
Σιδηροπενική αναιμία: Τα αίτια
Πρόκειται για την ελάττωση του αριθμού των ερυθρών αιμοσφαιρίων που κυκλοφορούν στο αίμα. Αποτελεί ένα συχνό, καθημερινό και παγκόσμιας έκτασης ιατρικό πρόβλημα, και όχι μεμονωμένη ασθένεια. Συνιστά κλινική εκδήλωση μιας γενικότερης διαταραχής (κάτι ανάλογο π.χ. με τον πυρετό) και προκαλείται από διάφορα αίτια, π.χ. έλλειψη απαραίτητων συστατικών (σίδηρος, βιταμίνη Β12, φυλλικό οξύ), γενετικές ανωμαλίες, παρενέργειες φαρμάκων και χρόνια νοσήματα.
Επίσης, η απώλεια αίματος από τραυματισμό ή εσωτερική αιμορραγία, η αιμόλυση (καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων) ή και η ανεπάρκεια παραγωγής των ερυθρών αιμοσφαιρίων στον μυελό των οστών, μπορούν να προκαλέσουν αναιμία.
Πώς εκδηλώνεται η σιδηροπενία
Τα ερυθρά αιμοσφαίρια περιέχουν την αιμοσφαιρίνη, μια πρωτεΐνη που είναι υπεύθυνη για τη μεταφορά του οξυγόνου από τους πνεύμονες στους ιστούς, οπότε τα συμπτώματα της αναιμίας είναι αποτέλεσμα της ελαττωμένης μεταφοράς οξυγόνου σε αυτούς (υποξαιμία).
Οι εκδηλώσεις της αναιμίας είναι ανάλογες της βαρύτητάς της και τού πόσο πιο απαιτητικές είναι οι συνθήκες διαβίωσης. Έτσι, κάποιος μπορεί να αισθάνεται δύσπνοια όταν κουράζεται, καταβολή και ευκολότερη κόπωση σε σχέση με το παρελθόν, αίσθημα παλμών και ζάλης, εμβοές στα αυτιά, κεφαλαλγία, δυσκολία συγκέντρωσης και ωχρότητα του δέρματος.
Σε περιπτώσεις έλλειψης βιταμινών, μπορεί να συνυπάρχει γλωσσίτιδα, χειλίτιδα στη γωνία του στόματος ή και αλλοιώσεις στα νύχια.
Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο
Επιρρεπείς στη σιδηροπενική αναιμία είναι συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού, στις οποίες θα πρέπει να υπάρχει αυξημένη εγρήγορση. Δηλαδή:
- βρέφη και παιδιά που στερούνται κατάλληλης διατροφής
- ενήλικες που δεν καταναλώνουν κρέας και παράγωγα του
- αθλητές
- γυναίκες με αυξημένη απώλεια αίματος κατά την έμμηνο ρύση
- έγκυες και θηλάζουσες
- πάσχοντες από χρόνιες φλεγμονώδεις νόσους
- νεφροπαθείς
- ηπατοπαθείς
- καρκινοπαθείς
- ηλικιωμένοι
- αλκοολικοί.
Σε όλες τις παραπάνω καταστάσεις μπορεί να υπάρχει ένδεια θρεπτικών συστατικών, απώλεια αίματος που δεν αναπληρώνεται από τον οργανισμό, αδυναμία του οργανισμού να χρησιμοποιήσει τα θρεπτικά συστατικά για να συνθέσει ερυθρά αιμοσφαίρια, ελαττωμένη δραστηριότητα του μυελού των οστών στην παραγωγή αίματος ή αυξημένη καταστροφή του αίματος.
Έχω σιδηροπενία;
Η διάγνωση γίνεται με απλή γενική εξέταση αίματος. Οι παράμετροι που χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση είναι η συγκέντρωση της αιμοσφαιρίνης, ο αιματοκρίτης και ο αριθμός των ερυθρών αιμοσφαιρίων στο αίμα. Τα όρια διαφέρουν για τους άνδρες και τις γυναίκες, ενώ για τα βρέφη και τα παιδιά υπάρχουν άλλα όρια, ανάλογα με την ηλικία τους.
Μετρώνται, επίσης, και κάποιοι ερυθροκυτταρικοί δείκτες που βοηθούν τον γιατρό να προσανατολιστεί αρχικά ως προς το είδος και τον μηχανισμό της αναιμίας, και να αναζητήσει τα πιθανά αίτιά της, με περαιτέρω εξειδικευμένο εργαστηριακό έλεγχο (σίδηρο ορού, φερριτίνη ορού, Β12, φυλλικό οξύ ορού κ.ά.).
Αναιμία δεν είναι μόνο μία
Υπάρχουν διάφορες μορφές αναιμίας. Όταν αδυνατούμε να παράγουμε καθημερινά την ποσότητα του αίματος που καταστρέφεται φυσιολογικά (ή μη) εμφανίζουμε αναιμία. Για παράδειγμα, σε περιπτώσεις έλλειψης σιδήρου και βιταμινών, σε παθήσεις του μυελού των οστών ή σε καταστολή του μυελού των οστών από φάρμακα ή ακτινοβολία, καθώς και σε παθήσεις, όπως η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια όπου δεν παράγεται ερυθροποιητίνη ή σε υποθυρεοειδισμό λόγω χαμηλών επιπέδων θυρεοειδικών ορμονών.
Επίσης, σε χρόνιες φλεγμονές ή σε νεοπλάσματα μπορεί να υπάρχει μία μικτή κατάσταση χαμηλής απορρόφησης θρεπτικών συστατικών και ανεπαρκούς παραγωγής του μυελού των οστών.
Μια άλλη μορφή αναιμίας είναι η περίπτωση της αυξημένης καταστροφής των ερυθρών αιμοσφαιρίων (αιμόλυση) από κληρονομικές παθήσεις του αίματος (π.χ. μεσογειακή ή δρεπανοκυτταρική αναιμία), αλλά και όταν τα ερυθρά αιμοσφαίρια καταστρέφονται από ενδογενή αίτια (π.χ. διαταραχές στην πήξη του αίματος, διόγκωση του σπλήνα) ή από εξωγενή αίτια (π.χ. φάρμακα, λοιμώξεις ή έγκαυμα).
Αναιμία προκαλείται, επίσης, με την αυξημένη απώλεια αίματος από τραυματισμούς, από το πεπτικό σύστημα ή από τον κόλπο (σε κάθε κύκλο ή ανεξαρτήτως του κύκλου) ή και με μικρή σταθερή απώλεια αίματος στα κόπρανα (όγκοι, αγγειοδυσπλασίες του εντέρου, ενεργό πεπτικό έλκος ή οισοφαγίτιδα).
Σιδηροπενία: Ολική επαναφορά
Σε περιπτώσεις έλλειψης σιδήρου ή βιταμινών, επιτυγχάνεται αναπλήρωση του ελλείμματος με σκευάσματα από το στόμα ή και παρεντερικά (ενδοφλέβια ή ενδομυϊκά).
Επίσης, μπορεί να χρειαστεί η χορήγηση εξειδικευμένης θεραπείας για την αντιμετώπιση του νοσήματος που προκαλεί την αναιμία π.χ. σε χρόνιες φλεγμονώδεις καταστάσεις.
Τέλος, οι μεταγγίσεις αίματος συνιστώνται όταν η αναιμία είναι κρίσιμου βαθμού και δεν υποχωρεί με άλλα μέσα, ή σε περιπτώσεις με συνυπάρχοντες παράγοντες κινδύνου επιπλοκών από την αναιμία (π.χ. καρδιοπαθείς).
Αγαπητοί γονείς…
Τα παιδιά χρειάζονται περισσότερο σίδηρο, ιδιαίτερα σε περιόδους που αναπτύσσονται γρήγορα, όπως στα πρώτα χρόνια της ζωής τους και στην εφηβεία, αλλά και όταν αρχίσει η περίοδος στα κορίτσια.
Στις αναπτυγμένες χώρες, η σιδηροπενική αναιμία επηρεάζει το 16% των βρεφών κάτω του 1 έτους, το 25% των παιδιών ηλικίας 1 – 5 ετών και το 6% των παιδιών ηλικίας 5 – 14 ετών. Στα παιδιά, η σιδηροπενία μπορεί να βλάψει σημαντικά τη γνωσιακή και κινητική τους ανάπτυξη.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, εξαρτάται από την ανεπαρκή ή κακή διατροφή του παιδιού.
Στις μικρές ηλικίες εκδηλώνονται και οι κληρονομικές αιμοσφαιρινοπάθειες, που αντιμετωπίζονται από εξειδικευμένα κέντρα και προλαμβάνονται με κατάλληλο προγεννητικό έλεγχο.
Τέλος, η ανεπάρκεια του ενζύμου G6PD διαγιγνώσκεται πλέον με τη γέννηση του παιδιού και οι γονείς οφείλουν να ενημερώνονται για το τι θα πρέπει να αποφεύγει το παιδί (φάρμακα, διατροφή), ώστε να μην κινδυνεύει από αιμόλυση.
Με στόχο τον παιδιατρικό πληθυσμό, πολλές εταιρείες τροφίμων και γαλακτοκομικών προϊόντων κατασκευάζουν προϊόντα με αυξημένη περιεκτικότητα σε σίδηρο ή φυλλικό οξύ.
4+1 tips για να είμαστε «σιδερένιοι»
- Η παραγωγή αίματος εξαρτάται από μια διατροφή πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, όπως ο σίδηρος, η βιταμίνη Β12 και το φυλλικό οξύ. Οπότε, προληπτικά, η καθημερινή διατροφή πρέπει να είναι ισορροπημένη και να περιλαμβάνει κρέας, αυγά και ψάρια, καθώς και φρούτα, λαχανικά, δημητριακά και ξηρούς καρπούς. Επιπλέον, η κατανάλωση χυμού πορτοκαλιού (πηγή βιταμίνης C) ενισχύει την απορρόφηση του σιδήρου από το πεπτικό.
- Η σωστή προετοιμασία των εγκύων με συμπληρωματικό σίδηρο κατά τη διάρκεια της κύησης ωφελεί την ανάπτυξη του εμβρύου και βοηθάει στην επιτυχή αντιμετώπιση της αιμορραγίας κατά τον τοκετό.
- Ο περιοδικός προληπτικός έλεγχος είναι σημαντικός και πρέπει να περιλαμβάνει μία εξέταση αίματος.
- Σε ενήλικες άνω των 45 ετών, η αναιμία συνιστά άμεση ένδειξη για διερεύνηση απώλειας αίματος από το πεπτικό (έλκος, νεοπλασία, αγγειοδυσπλασία εντέρου).
- Επίσης, χρειάζεται ένας ευρύτερος διαγνωστικός έλεγχος για τη λειτουργία άλλων συστημάτων (ηπατική, νεφρική και ενδοκρινική λειτουργία) που μπορεί να εξηγήσει την αναιμία.
Η «σιδηρά» Παγκόσμια Ημέρα
Ως «Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τη Σιδηροπενία» (Iron Deficiency Awareness Day) έχει οριστεί από το 2015 η 26η Νοεμβρίου, σε μια συμβολική σύνδεση με τον ατομικό αριθμό 26 του σιδήρου (Fe) στον περιοδικό πίνακα.
Συνιστά μία διεθνή πρωτοβουλία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τη σιδηροπενία και τη σιδηροπενική αναιμία, καθώς και τις σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα και σωστά. Σύμφωνα με στοιχεία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η σιδηροπενία μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της λειτουργικότητας έως 30% και σε υποβάθμιση της υγείας και της ευεξίας. Και παρά την υψηλή συχνότητά της, παραμένει μια νόσος που υποδιαγιγνώσκεται.
Επιπλέον, η περιορισμένη πρόσβαση των ασθενών στο σύστημα υγείας λόγω της πανδημίας του Covid-19 έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό και τη διάγνωση και αντιμετώπιση της σιδηροπενίας, με αποτέλεσμα ακόμα περισσότεροι ασθενείς να μένουν αδιάγνωστοι.
Πηγή: https://www.planbemag.gr/igeia/%CF%83%CE%B9%CE%B4%CE%B7%CF%81%CE%BF%CF%80%CE%B5%CE%BD%CE%AF%CE%B1/
