Όσοι διαβάζουν εδώ και πολύ καιρό τα Θέματα Καρδιολογίας γνωρίζουν ότι τα περισσότερα άρθρα μας εστιάζονται στα μέτρα που μπορείτε να λάβετε τώρα για να βελτιώσετε την υγεία της καρδιάς σας. Μία στο τόσο, όμως, κοιτάζουμε μπροστά και παρατηρούμε τι υπάρχει στον ορίζοντα σε αυτό το δυναμικό πεδίο. Μιλήσαμε με τον δρα Eugene Braunwald, διακεκριμένο καθηγητή Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, στην οποία εργάζεται από το 1972. Σε ηλικία 94 ετών, συνεχίζει να δουλεύει και να δημοσιεύει, προσθέτοντας όλο και περισσότερα άρθρα στα 1.100 και πλέον άρθρα που έχει συγγράψει από τις αρχές της δεκαετίας του 1950.
Η πρωτοπόρος έρευνά του συνέβαλε στη διαλεύκανση του τρόπου ανάπτυξης των καρδιακών προσβολών, οδηγώντας σε νέους τρόπους αντιμετώπισης και πρόληψής τους.
Οι ανακαλύψεις του δρος Braunwald εμπλούτισαν επίσης τις γνώσεις μας για την υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, τη βαλβιδοπάθεια και την καρδιακή ανεπάρκεια. [Η ζωή και η έρευνά του περιγράφονται στο βιβλίο Eugene Braunwald and the Rise of Modern Medicine (Ο Eugene Braunwald και η άνοδος της Σύγχρονης Ιατρικής), το οποίο έγραψε ο πρώην αρχισυντάκτης των Θεμάτων Καρδιολογίας, δρ Thomas H. Lee.]
Παρακάτω συνοψίζονται κάποιες τάσεις στην επιστήμη της καρδιολογίας οι οποίες ενθουσιάζουν ιδιαίτερα τον δρα Braunwald και μπορεί μια μέρα να επηρεάζουν την υγεία της καρδιάς σε κάθε στάδιο της ζωής: από τη γέννηση έως τα γηρατειά.
1. Πρωτογενής πρόληψη
Δρ Braunwald: Στο μέλλον, η καρδιολογία θα εστιάζεται στην πρόληψη της καρδιοπάθειας από πολύ νωρίς στη διάρκεια της ζωής, μέσω της λεγόμενης πρωτογενούς πρόληψης. Αντί να περιμένουμε να αναπτύξουν οι άνθρωποι παράγοντες κινδύνου –όπως υψηλή αρτηριακή πίεση, υψηλή χοληστερόλη ή διαβήτη– και να τους αντιμετωπίσουμε, θα μπορούμε να εντοπίζουμε και να προλαμβάνουμε την ανάπτυξη αυτών των παθήσεων από πριν. Αρκετές από αυτές τις παθήσεις προκαλούνται από πολλά γονίδια και όχι μόνο από ένα.
Σήμερα διαθέτουμε εξειδικευμένα γενετικά τεστ για να προσδιορίσουμε βαθμολογίες πολυγονιδιακού κινδύνου, οι οποίες βοηθούν να προβλέψουμε τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Στο μέλλον, τα τεστ αυτά θα γίνουν ακόμη πιο ακριβή και λιγότερο δαπανηρά και προβλέπω ότι θα πραγματοποιούνται στα νεογέννητα.
Για παράδειγμα, αν ένα μωρό έχει γονίδια που συνδέονται με την ανάπτυξη υψηλής αρτηριακής πίεσης στην ηλικία των 30 ετών, θα μπορείς να τροποποιήσεις τη διατροφή του παιδιού ώστε να προληφθεί το πρόβλημα.
Η εστίαση στην πρόληψη από πολύ νωρίς μπορεί να κάνει τεράστια διαφορά στη μείωση της καρδιαγγειακής νόσου, η οποία παραμένει η συχνότερη αιτία θανάτου ενηλίκων παγκοσμίως.
2. Αντιμετώπιση της φλεγμονής
Δρ Braunwald: Για τα άτομα που έχουν ήδη καρδιοπάθεια, τα φάρμακα που μειώνουν την αρτηριακή πίεση και τη χοληστερόλη παίζουν σημαντικό ρόλο στην αποφυγή μελλοντικών καρδιολογικών προβλημάτων. Έως πρόσφατα, ωστόσο, δεν υπήρχαν φάρμακα για την αντιμετώπιση της φλεγμονής, η οποία πυροδοτεί τη διαδικασία καταστροφής των αρτηριών, οδηγώντας σε καρδιακή προσβολή. Όμως, τον Ιούνιο του 2023, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) ενέκρινε το αντιφλεγμονώδες φάρμακο κολχικίνη για άτομα με καρδιοπάθεια ή υψηλό κίνδυνο για καρδιοπάθεια.
Το φάρμακο αυτό, το οποίο χρησιμοποιείται εδώ και πολλά χρόνια στην αντιμετώπιση της ουρικής αρθρίτιδας, μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής και προβλημάτων που σχετίζονται με αυτήν κατά περίπου 30%. Οι ερευνητές και η φαρμακοβιομηχανία ελέγχουν τώρα ενδελεχώς αυτή την κατηγορία φαρμάκων.
Η πρωτοπόρος έρευνα του Eugene Braunwald συνέβαλε στη διαλεύκανση του τρόπου ανάπτυξης των καρδιακών προσβολών, οδηγώντας σε νέους τρόπους αντιμετώπισης και πρόληψής τους.
\
Προβλέπω ότι στο μέλλον θα υπάρχει μια ολόκληρη γκάμα από νέα αντιφλεγμονώδη φάρμακα. Θα είναι όπως είναι σήμερα με την υψηλή αρτηριακή πίεση, για την οποία υπάρχουν πολλά διαφορετικά φάρμακα που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι γιατροί για να αντιμετωπίσουν αυτό το συχνό πρόβλημα.
3. Θεραπεία καρδιακών κυττάρων
Δρ Braunwald: Στην καρδιακή προσβολή διακόπτεται η ροή αίματος σε ένα τμήμα του καρδιακού μυός, με συνέπεια την πρόκληση βλάβης στην καρδιά. Με τον καιρό, ιδίως στα άτομα με επαναλαμβανόμενες καρδιακές προσβολές, αυτό μπορεί να μειώσει την ικανότητα της καρδιάς να λειτουργεί κανονικά, οδηγώντας σε καρδιακή ανεπάρκεια. Για περισσότερο από δύο δεκαετίες, οι επιστήμονες δοκίμασαν να επιδιορθώσουν τις καρδιές που είχαν υποστεί βλάβη χρησιμοποιώντας θεραπεία καρδιακών κυττάρων, γνωστή επίσης ως θεραπεία με βλαστοκύτταρα.
Η αρχική ιδέα ήταν να εγχύσουν στην καρδιά μεγάλους αριθμούς βλαστοκυττάρων προερχόμενων από τον μυελό των οστών, προκειμένου να αναγεννηθούν τα κύτταρα του μυοκαρδίου.
Παρότι τα αρχικά αποτελέσματα φάνηκαν ελπιδοφόρα, τα κύτταρα αυτά δεν ενσωματώνονται στο μυοκάρδιο και εξαφανίζονται γρήγορα. Τώρα διερευνώνται αρκετές άλλες τεχνικές, όπως η απομόνωση ουσιών που απελευθερώνονται από τα μεταμοσχευμένα κύτταρα, οι οποίες φαίνεται ότι είναι υπεύθυνες για τα οφέλη.
Παράγοντας στο εργαστήριο αυτές τις ουσίες –στις οποίες περιλαμβάνονται παράγοντες που ενθαρρύνουν την ανάπτυξη αιμοφόρων αγγείων– μπορεί να είμαστε σε θέση να προσφέρουμε κυτταρική θεραπεία χωρίς κύτταρα.
Είμαι επίσης ενθουσιασμένος με τις πιθανές δυνατότητες των πολυδύναμων βλαστικών κυττάρων, μια ανακάλυψη η οποία βασίζεται σε μια τεχνολογία στην οποία απονεμήθηκε το Βραβείο Νόμπελ Ιατρικής και Φυσιολογίας το 2012. Πρόκειται για κύτταρα που έχουν επαναπρογραμματιστεί στην εμβρυϊκή τους κατάσταση και μπορούν επομένως να αναπτυχθούν προς οποιονδήποτε τύπο ενήλικων κυττάρων, συμπεριλαμβανομένων των κυττάρων του μυοκαρδίου.
4. Μεταμόσχευση καρδιάς χοίρου
Δρ Braunwald: Παρά τη σταθερή πρόοδο στις μεταμοσχεύσεις καρδιάς, πολλές εκατοντάδες άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο ενώ περιμένουν για μεταμόσχευση καρδιάς.
Με την πάροδο των ετών, έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές επιτυχημένες μεταμοσχεύσεις οργάνων από διαφορετικά είδη (γνωστές ως ξενομεταμοσχεύσεις), συμπεριλαμβανομένων των πρωτευόντων [σ.σ. τάξη ανώτερων θηλαστικών, που περιλαμβάνει τον άνθρωπο και τις διάφορες οικογένειες των πιθήκων] πέραν του ανθρώπου.
Μια πρόσφατη εξέλιξη στις μεταμοσχεύσεις καρδιάς ήταν η χρήση γενετικά τροποποιημένης καρδιάς χοίρου, η οποία μπορεί μια μέρα να αντικαταστήσει τις δωρεές ανθρώπινης καρδιάς.© Παρέχεται από: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Τα τελευταία δύο χρόνια, δύο άνδρες με καρδιακή ανεπάρκεια τελικού σταδίου έλαβαν γενετικά τροποποιημένες καρδιές χοίρου (ο ένας επιβίωσε για έξι εβδομάδες, ο άλλος για δύο μήνες). Οι χοίροι είναι μια λογική επιλογή, επειδή η καρδιά τους έχει παρόμοιο μέγεθος με την ανθρώπινη.
Και στις δύο περιπτώσεις, απενεργοποιήθηκαν αρκετά γονίδια στον χοίρο-δωρητή και εισήχθησαν ανθρώπινα γονίδια στο γονιδίωμα του χοίρου, προκειμένου ο λήπτης να μην απορρίψει το νέο όργανο.
Αυτές οι πρώιμες μελέτες έχουν ανοίξει τον δρόμο για περαιτέρω εξελίξεις στην ξενομεταμόσχευση.
5. Βελτιωμένες συσκευές υποβοήθησης αριστερής κοιλίας
Δρ Braunwald: Η συσκευή υποβοήθησης αριστερής κοιλίας (LVAD) είναι μια μικρή αντλία που εμφυτεύεται στον θώρακα προκειμένου να βοηθήσει μια πολύ εξασθενημένη, ανεπαρκή καρδιά να προωθήσει αίμα στο σώμα. Εκτός του ότι θα γίνουν μικρότερες, πιο ισχυρές και λιγότερο δαπανηρές, οι LVAD θα δεχθούν και άλλες βελτιώσεις τα επόμενα χρόνια. Στις σημερινές συσκευές χρησιμοποιείται ένα καλώδιο το οποίο διαπερνά το δέρμα για να συνδέσει την αντλία με μια μπαταρία και ένα σύστημα ελέγχου, τα οποία φέρει ο ασθενής έξω από το σώμα του. Στο μέλλον, οι συσκευές θα φορτίζονται διά μέσου του δέρματος χωρίς να απαιτείται καλώδιο, το οποίο αποτελεί συχνή εστία λοιμώξεων.
Μια άλλη πιθανή εξέλιξη είναι η χρήση βιοσυμβατών υλικών στην αντλία, το οποίο σημαίνει ότι οι ασθενείς μπορεί να μη χρειάζεται να λαμβάνουν αντιπηκτικά φάρμακα. Τα άτομα με προχωρημένη καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να λαμβάνουν μια LVAD προσωρινά ενώ βρίσκονται σε αναμονή για μεταμόσχευση καρδιάς ή ακόμη και αντί για τη μεταμόσχευση, στο πλαίσιο της λεγόμενης θεραπείας προορισμού.