Καθώς η πανδημία COVID-19 κλιμακώνεται, η δράση των συστημάτων υγείας έχει επικεντρωθεί στην προσπάθεια επιβράδυνσης της περαιτέρω εξάπλωσής της. Στη μεγάλη πλειοψηφία των κρατών παγκοσμίως, έχει ανασταλεί προσωρινά η λειτουργία των τακτικών ιατρείων και η διενέργεια προγραμματισμένων διαγνωστικών εξετάσεων και θεραπευτικών παρεμβάσεων, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που αφορούν τον τομέα της καρδιολογίας. Παράλληλα, οι ασθενείς –ιδιαίτερα όσοι ανήκουν στις ομάδες αυξημένου κινδύνου για σοβαρή νόσηση από COVID-19, όπως επί παρουσίας τεκμηριωμένης καρδιαγγειακής νόσου- αποθαρρύνονται από το να επισκέπτονται τις δομές παροχής υπηρεσιών υγείας επί απουσίας σοβαρών συμπτωμάτων, με σκοπό τη μείωση της πιθανότητας προσβολής από τον ιό SARS-CoV-2 και περαιτέρω διασποράς του στην κοινότητα. Την ίδια στιγμή, ένα σημαντικό ποσοστό των επαγγελματιών υγείας που υπό φυσιολογικές συνθήκες ασχολούνταν με τη φροντίδα καρδιολογικών ασθενών, είτε απενεργοποιείται προσωρινά λόγω νόσησης, είτε έχει τοποθετηθεί σε τμήματα περίθαλψης ασθενών με COVID-19.
Στο πλαίσιο αυτό, υπάρχει στην επιστημονική κοινότητα η ανησυχία σχετικά με το ενδεχόμενο η κλιμάκωση της πανδημία[i1] ς COVID-19 να μεταφραστεί σε υποβάθμιση της ποιότητας της περίθαλψης των καρδιολογικών ασθενών, αλλά και σε υποδιάγνωση –λόγω μειωμένης προσέλευσης- απειλητικών για τη ζωή καταστάσεων, όπως το οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου.
Πράγματι, όπως αναλύεται σε άρθρο που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο tctmd.com με τίτλο «The Mystery of the Missing STEMIs During the COVID-19 Pandemic», έχει παγκοσμίως παρατηρηθεί μία δραματική μείωση των προσελεύσεων / εισαγωγών με έμφραγμα του μυοκαρδίου με ανάσπαση του ST-διαστήματος (STEMI) σε σχέση με τα προ πανδημίας επίπεδα, και ιδιαίτερα στις χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από την πανδημία. Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο, μείωση της τάξεως του 70% έχει υπολογιστεί στη Λομβαρδία της Ιταλίας, ενώ στη Μαδρίτη της Ισπανίας -όπου σχεδόν το 90% των κλινών των νοσοκομείων είναι πλέον αφιερωμένο σε ασθενείς με COVID-19- το αντίστοιχο ποσοστό εκτιμάται πως προσεγγίζει το 80%. Ανάλογες εκτιμήσεις έχουν γίνει επίσης στο Ηνωμένο Βασίλειο (Λίβερπουλ), καθώς στις Η.Π.Α. και στον Καναδά, ωστόσο τονίζεται ότι οι εκτιμήσεις αυτές είναι βασισμένες σε προκαταρτικά δεδομένα από μια σχετικά μικρή χρονική περίοδο (3 εβδομάδες – 1 μήνας) και υπογραμμίζεται η αναγκαιότητα προοπτικών μελετών καταγραφής (registries) κατά τη διάρκεια της πανδημίας, προκειμένου να μπορούν να εξαχθούν βάσιμα συμπεράσματα.
Σε ό, τι αφορά την αιτιολογία του παρατηρηθέντος φαινομένου της σημαντικής μείωσης των προσελεύσεων και εισαγωγών με STEMI σε σχέση με το αναμενόμενο, είναι σαφές ότι η επικρατέστερη εκδοχή έχει να κάνει με το φόβο προσβολής από COVID-19, που αποτρέπει πολλούς ασθενείς με συμπτώματα Οξέος Στεφανιαίου Συνδρόμου (ΟΣΣ) από την κλήση ασθενοφόρου ή την προσέλευση στα ΤΕΠ. Ωστόσο, έχουν προταθεί και ορισμένες εναλλακτικές ερμηνείες, που εστιάζουν:
α) στη δραματική μείωση της κυκλοφορίας οχημάτων με συνέπεια σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης και πιθανά αρνητικό αντίκτυπο στην επίπτωση των ΟΣΣ,
β) στη μείωση του σωματικού stress λόγω ελάττωσης της φυσικής δραστηριότητας (εξ αιτίας των σε ισχύ μέτρων) και ενδεχομένως μεγαλύτερης διάρκειας του ύπνου,
γ) στον πιθανό ρόλο της διάχυσης της γνώσης ότι το κάπνισμα μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα προσβολής από τον SARS-CoV-2 -του οποίου το κύριο όργανο-στόχος είναι ο πνεύμονας- που ενδέχεται να έχει ωθήσει ένα μέρος του πληθυσμού στο να καπνίζει λιγότερο,
δ) στο ότι μεγάλος αριθμός επαγγελματιών υγείας προσβάλλεται από τον ιό, με συνέπεια αυτοί που παραμένουν στην εργασία τους να έχουν να αντιμετωπίσουν ένα δυσανάλογα μεγάλο αριθμό ασθενών με λοίμωξη COVID-19 και, για το λόγο αυτό, οι εφεδρείες των συστημάτων υγείας να εξαντλούνται και να περιορίζεται σημαντικά η δυνατότητα διερεύνησης ασθενών με οξύ καρδιακό νόσημα με την απαιτούμενη σχολαστικότητα.
Παράλληλα, όμως, το άρθρο εστιάζει και στη διαφαινόμενη –βάσει κυρίως σποραδικών αναφορών- αύξηση της διάγνωσης καταστάσεων μου μιμούνται την κλινική / ηλεκτροκαρδιογραφική εικόνα του STEMI («fake STEMIs», «STEMI mimics»), όπως περιπτώσεις ασθενών με COVID-19 και τροπονιναιμία που υποβάλλονται σε στεφανιογραφία, χωρίς τελικά ανάδειξη στενωτικών βλαβών στα στεφανιαία αγγεία. Επίσης, ορισμένοι ειδικοί επαγρυπνούν για πιθανή αύξηση στην επίπτωση της μυοκαρδιοπάθειας Takotsubo ή / και του αυτόματου διαχωρισμού των στεφανιαίων αρτηριών.
Τέλος, εκφράζεται ο φόβος ότι η σχετιζόμενη με την πανδημία κρίση των συστημάτων υγείας μπορεί να μεταφραστεί σε μελλοντική αύξηση της επίπτωσης καταστάσεων όπως οι μηχανικές επιπλοκές του οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου και η καρδιογενής καταπληξία, ως συνέπεια της μη έγκαιρης παροχής της ενδεδειγμένης θεραπείας σε ασθενείς με STEMI –και της υποβάθμισης της ποιότητας της καρδιαγγειακής φροντίδας, εν γένει.
Link άρθρου: https://www.tctmd.com/news/mystery-missing-stemis-during-covid-19-pandemic?utm_source=TCTMD&utm_medium=email&utm_campaign=Newsletter032620
Επιμέλεια: Ιωάννης Αναστασίου, Καρδιολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής κλινικής ΠΑΓΝΗ