Φέτος τον Νοέμβριο έχουν περάσει ήδη 6 χρόνια από τον θάνατο της Celia M Oakley (1931-2014). Την ημέρα της αναχώρησης της για την άλλη ζωή ήταν Emeritus Professor of Clinical Cardiology στο Imperial Scool of Medicine, Hammersmith Hospital, Royal Postgraduate Medical School, London, UK. Είχα την μεγάλη τύχη, θα έλεγα καλύτερα την ευλογία, να δουλέψω κοντά της για τέσσερα αξέχαστα χρόνια (1990-1994) στο ιστορικό Hammersmith.
Είχε προηγηθεί ήδη η σπουδαία εκπαιδευτική μακρά περίοδος μαθητείας μου δίπλα στον κορυφαίο Dr. Edgar Sowton στον άλλο ναό της παγκόσμιας καρδιολογίας που ήταν το Guy’s Hospital. Ο ιδιοφυής Sowton ήταν διπλά πρωτοπόρος (στην επεμβατική καρδιολογία και στην καρδιακή βηματοδότηση) και είχε πάθος με την εφαρμογή της νέας τεχνολογίας στην κλινική πράξη. Η Oakley υπήρξε η ” Αυτοκράτειρα της Κλινικής Καρδιολογίας” που έδινε έμφαση στη λήψη εξονυχιστικού ιστορικού, στην φυσική εξέταση, στα ΗΚΓραφικα και βέβαια στα ηχοκαρδιογραφικά ευρήματα.
Η CM Oakley πήρε το πτυχίο της ιατρικής το 1954 από το Royal Free Hospital, School of Medicine. Στη συνέχεια μαθήτευσε ως προικισμένη, πολλά υποσχόμενη, νεαρή House Officer δίπλα στον θρύλο της κλινικής Καρδιολογίας Paul Wood ο οποίος της δίδαξε την τέχνη να συνδέει άριστα τα κλινικά ευρήματα και το ιστορικό με την παθοφυσιολογία. Για εκείνη την εποχή ήταν εξαιρετικά δύσκολο και σπάνιο να καταλαμβάνει θέση γυναίκα γιατρός σε κορυφαία βρετανικά νοσοκομεία. Μετά την περίοδο Paul Wood η Oakley άρχισε να εργάζεται (1957) στο περίφημο για την εποχή εκείνη κλινικό-ακαδημαϊκό νοσοκομείο Hammersmith, RPMS υπό την επίβλεψη του κορυφαίου Professor Goodwin. Ο Goodwin (με την τότε ομάδα του Hammersmith στην οποία ανήκε και η Oakley) μελέτησε συστηματικά και περιέγραψε μια (γενετικά συνδεδεμένη) μυοκαρδιοπάθεια η οποία χαρακτηρίζεται από υπερτροφία της αριστερής κοιλιάς και αρχικά κωδικοποιήθηκε ως HOCM (hypertrophic obstructive cardiomyopathy).
H Oakley, σε συζητήσεις που είχαμε κάποτε γύρω από την περίοδο ταυτοποίησης της υπερτροφικής μυοκαρδιοπάθειας, ισχυρίστηκε ότι δεν είναι ξεκαθαρισμένο ιστορικά ποιος από την ομάδα Goodwin ήταν ο νονός του όρου HOCM. Κατά την Oakley επειδή η αγγλική προφορά (hokum=αερολόγημα) της συντομογραφίας HOCM συνδέεται με κάποια κωμική ελαφρότητα απορρίφθηκε και στη συνέχεια επικράτησε διεθνώς η συντομογραφία HCM (χωρίς το Ο=obstructive) για την περιγραφή της υπερτροφικής μυοκαρδιοπάθειας.
Με προτροπή του Goodwin η Celia Oakley κατάφερε να πάρει μια υποτροφία για το εργαστήριο του Paul Yu (MD) στο University of Rochester, New York, USA. Αυτή η σημαντική αμερικανική εμπειρία την οδήγησε στην κλινική της διατριβή (MD Thesis) (1962) με αντικείμενο την πνευμονική αγγειακή κυκλοφορία (Regulatory Mechanisms in the Pulmonary Vascular Bed). Μετά την επιστροφή της από τις ΗΠΑ παρέμεινε στο Hammersmith για πολλές δεκαετίες μέχρι και την αποχώρηση της από την ενεργό δράση. Από τις αρχές της δεκαετίας του 80 αφιέρωνε και λίγα απογεύματα την εβδομάδα σε ιδιωτική παροχή υπηρεσιών στην περίφημη Harley Street Clinic στο Λονδίνο. Επειδή όμως η καρδιά της δεν μπορούσε να αποχωριστεί το ανιδιοτελές πνεύμα του ιδανικού συνδυασμού κλινικής και ακαδημαϊκής εργασίας του Hammersmith συνήθιζε να παραπέμπει ασθενείς από τον ιδιωτικό τομέα στην δημόσια (NHS) φροντίδα του Hammersmith! Ήταν πεποίθηση της ότι το μέγιστο μειονέκτημα της άσκησης ιατρικής στον ιδιωτικό τομέα είναι η απόλυτη προτεραιότητα του κέρδους. Το είχε κάπου καταθέσει πολύ χαρακτηριστικά και αντιγράφω εδώ τα αυθεντικά της λόγια: ” There is a definite downside to the private sector-the temptation to make money!”
Οι παρατηρήσεις και τα σχόλια της Prof. Oakley κατά τη διάρκεια rounds ή κατά την παρουσίαση δύσκολων περιστατικών (στο περίφημο echo meeting που διοργάνωνε και παρουσίαζε ο Πέτρος Νιχογιαννόπουλος) υπήρξαν διαφωτιστικά, ουσιαστικά και μνημειώδη. Μέσα από τα σχόλια της μπορούσε να αντιληφθεί κάποιος το εύρος της κλινικής γνώσης και την μοναδική της δεξιότητα να συνδέει ευρήματα των διαγνωστικών τεχνικών με το παθοφυσιολογικό υπόβαθρο. Υπήρξαμε εξαιρετικά τυχεροί όσοι την παρακολουθήσαμε κάποτε να βουτάει βαθειά μέσα στα αινίγματα της διαφορικής διάγνωσης. Μέσα μου την είχα βαφτίσει ως είδος ” Sherlock Holmes ” της καρδιολογίας και γενικότερα της κλινικής ιατρικής. Η ίδια είχε επίσημα αποκαλέσει τον εαυτό της Διαγνώστη (diagnostician) και Λήπτη Αποφάσεων (Decision Maker).
Θα ήθελα να τονίσω την τεράστια συνεισφορά που είχε με την παρουσία και το έργο του στο τμήμα της Oakley ο καθηγητής Πέτρος Νιχογιαννόπουλος. Ο Πέτρος Νιχογιαννόπουλος, όπως είναι πλέον γνωστό σε κάθε Έλληνα καρδιολόγο, με το πρωτοποριακό του έργο ανέδειξε την ηχοκαρδιολογία σε κορυφαίο κλινικό εργαλείο πολύ πέραν της απλής αντίληψης του imaging. Η αφοσίωση και το πάθος του Πέτρου για την ηχοκαρδιολογία έδρασαν ως ιδανικό συμπλήρωμα στο έργο και τη σκέψη της Oakley. Την εποχή που το μεγαλύτερο μέρος των καρδιολόγων της Ευρώπης είχε στραφεί στην στεφανιαία νόσο και την επεμβατική καρδιολογία ο Πέτρος έδειχνε το μέλλον μέσα από την ηχοκαρδιολογία. Η Oakley αγκάλιασε την ηχοκαρδιολογία του Πέτρου Νιχογιαννόπουλου, την κατέστησε αιχμή και του δικού της δόρατος, αφού είχε νωρίς αντιληφθεί ξεκάθαρα ότι από εκεί διέρχεται το μέλλον της (μη-επεμβατικής) καρδιολογίας.
Άλλωστε η ηχοκαρδιολογία έγινε το κατεξοχήν εργαλείο μελέτης για τα προσφιλή αντικείμενα
της CM Oakley που ήταν οι παθήσεις του μυοκαρδίου, οι συγγενείς καρδιοπάθειες των ενηλίκων, η λοιμώδης ενδοκαρδίτιδα, η πνευμονική υπέρταση και η καρδιακή νόσος κατά την εγκυμοσύνη. Συμμετείχε ως συγγραφέας σε πάνω από 400 επιστημονικές δημοσιεύσεις (άρθρα) και σε περίπου ένα τέταρτο από αυτές ήταν ο κύριος συγγραφέας. Το 1991 απέκτησε τη θέση της Καθηγήτριας Κλινικής Καρδιολογίας (personal chair) στο Hammersmith, Royal Postgraduate Medical School. Για την λαμπρή επιστημονική πορεία της απονεμήθηκε το 2004 το Laennec Master Clinician Award of the American Heart Association και το 2006 το MacKenzie Medal of the British Cardiological Society για την προσφορά της στην Βρετανική Καρδιολογία.
Νοιώθω προσωπικά απέραντα ευγνώμων στην (αείμνηστη) Μέντορα μου αφενός για την τύχη που δέχτηκα να εργαστώ κοντά της επί 4 χρόνια αφετέρου για την συνεισφορά, την καθοδήγηση και την έμπνευση στις επιστημονικές μελέτες και τα άρθρα μου στο αντικείμενο των μηχανισμών αρρυθμιών και της καρδιακής βηματοδότησης σε ασθενείς με υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τις γόνιμες κλινικές συζητήσεις μαζί της, τα ουσιώδη και εποικοδομητικά σχόλια στα drafts των άρθρων μου αλλά και το μοναδικό της χιούμορ επί παντός επιστητού. Όταν μάλιστα ο συνομιλητής της έδειχνε ότι απολάμβανε το (ευφυέστατο) χιούμορ της τότε το μεγαλείο της συζήτησης με την Prof. CM Oakley ξεπερνούσε κάθε προσδοκία…and sky was the limit!!
Αισθάνομαι ότι τέτοιου ύψους προσωπικότητες ” Στρατηγοί της Κλινικής Ιατρικής” που αναλύουν και συνθέτουν ολιστικά (μέσα από κλινικά και εργαστηριακά δεδομένα) όπως η αείμνηστη Professor Oakley μας λείπουν ιδιαίτερα σήμερα. Άλλωστε βαδίζουμε σε μια εποχή αυτοματοποίησης που υποβαθμίζει την κλινική σκέψη ενώ παράλληλα την υποδουλώνει στην κοσμοθεωρία των αυστηρών Guidelines. Προσωπικότητες, τύπου Oakley, με αυτονομία σε σκέψης-κλινικής απόφασης είναι βέβαιο ότι δεν έχουν πλέον θέση σε μια μελλοντική ιατρική κοινότητα της κλωνοποιημένης επιστημονικής σκέψης.
Βιβλιογραφικές Αναφορές
Celia M Oakley MD, FRCP, FACC, FESC
https://en.m.wikipedia.org/wiki/Celia_Mary_Oakley
Επιμέλεια-Συγγραφή: Θανάσης Δρίτσας, MD, FESC
Καρδιολόγος, Αναπληρωτής Διευθυντής, Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, Συνθέτης και Συγγραφέας