Επιστήμονες από τα Πανεπιστήμια του Yale και του Stanford στις ΗΠΑ αποκάλυψαν προσφάτως ένα νέο μηχανισμό που εξηγεί με ποιο τρόπο το ανοσοποιητικό σύστημα αποτρέπει την παραγωγή αυτοαντισωμάτων, δηλαδή αντισωμάτων που στοχεύουν υγιείς ιστούς του οργανισμού. Η έρευνα αυτή, η οποία δημοσιεύτηκε προσφάτως στο περιοδικό Journal of Experimental Medicine, έδειξε επίσης ότι ο παραπάνω μηχανισμός δυσλειτουργεί σε ασθενείς που πάσχουν από αυτοάνοσα νοσήματα όπως ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος (ΣΕΛ) και η πολλαπλή σκλήρυνση, γεγονός που ανοίγει το δρόμο για την ανάπτυξη νέων θεραπειών.
Τα Β λεμφοκύτταρα είναι μία ομάδα κυττάρων του αίματος που αντιμετωπίζουν τις λοιμώξεις παράγοντας κατάλληλα αντισώματα. Τα τελευταία αναγνωρίζουν συγκεκριμένες δομές γνωστές ως αντιγόνα οι οποίες βρίσκονται σε διάφορα παθογόνα, όπως ιούς ή βακτήρια. Ωστόσο, ορισμένα Β λεμφοκύτταρα μπορεί να δημιουργήσουν αντισώματα που στοχεύουν φυσιολογικούς ιστούς του οργανισμού τους οποίους αναγνωρίζουν λανθασμένα ως εξωτερικά αντιγόνα. Η κατάσταση αυτή λέγεται αυτοανοσία και χαρακτηρίζει αρκετά αυτοάνοσα νοσήματα.
Προκειμένου να αποτρέψει το παραπάνω φαινόμενο, το ανοσοποιητικό σύστημα καταστρέφει τα Β λεμφοκύτταρα που στοχεύουν υγιείς ιστούς όταν αυτά ακόμα βρίσκονται στο μυελό των οστών. Ο μηχανισμός αυτός, γνωστός ως κεντρική ανοχή, φαίνεται ότι ρυθμίζεται από συγκεκριμένους υποδοχείς (τους BCR) που βρίσκονται στην επιφάνεια των Β λεμφοκυττάρων. Κατά συνέπεια, όταν ένα Β λεμφοκύτταρο φέρει BCR που προσδένονται σε αυτοαντιγόνα καταστρέφεται στο μυελό των οστών πριν εισέλθει στην κυκλοφορία του αίματος.
Στην νέα τους έρευνα, ωστόσο, οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι η κεντρική ανοχή εξαρτάται από έναν ακόμα υποδοχέα που λέγεται TLR9. Ο υποδοχέας αυτός βρίσκεται στο εσωτερικό των Β λεμφοκυττάρων και ενεργοποιείται μέσω της πρόσδεσης σε συγκεκριμένα τμήματα DNA.
Όπως διαπίστωσε η επιστημονική ομάδα της μελέτης, η εξάντληση των TLR9 σε πειραματόζωα περιορίζει την κεντρική ανοχή και συνδέεται με αυξημένη παραγωγή Β λεμφοκυττάρων που παράγουν αυτοαντισώματα. Οι συγγραφείς παρατήρησαν επίσης ότι η δραστηριότητα του TLR9 είναι μειωμένη στα Β λεμφοκύτταρα των ασθενών με συστηματική σκλήρυνση, μία αυτοάνοση νόσο που προκαλεί βλάβες στο δέρμα, τις αρθρώσεις και τα εσωτερικά όργανα. Αντίστοιχη μείωση στη δραστηριότητα του TLR9 είχε παρατηρηθεί στο παρελθόν και σε ασθενείς με ΣΕΛ.
Περαιτέρω πειράματα έδειξαν ότι η μείωση στη δραστηριότητα του TLR9 συνδέεται με μία πρωτεΐνη που λέγεται CXCL4, η οποία προσδένεται και αυτή σε τμήματα DNA. Τα επίπεδα της πρωτεΐνης αυτής ήταν επίσης αυξημένα στους ασθενείς με συστηματική σκλήρυνση και ΣΕΛ. Όπως παρατήρησαν οι συγγραφείς, η πρόσδεση της πρωτεΐνης σε συγκεκριμένα τμήματα DNA δεν επιτρέπει την ενεργοποίηση των TLR9 από τα τελευταία.
«Τα δεδομένα της μελέτης μας αμφισβητούν τη θεωρία ότι η σηματοδότηση των BCR ρυθμίζει αποκλειστικά την καταστροφή των Β λεμφοκυττάρων της αυτοανοσίας στο μυελό των οστών. Όπως δείξαμε, η κεντρική ανοχή βασίζεται σε μεγάλο βαθμό και στη σηματοδότηση των TLR9», υποστήριξαν οι συγγραφείς.
«Η διόρθωση της λειτουργίας των TLR9 στους ασθενείς με συστηματική σκλήρυνση ή άλλες αυτοάνοσες νόσους πιθανώς θα μπορούσε να αποτελέσει μία νέα θεραπευτική προσέγγιση», καταλήγει η ομάδα.
Επιμέλεια: Αντώνιος Δημητρακόπουλος MD, PhD, Ειδικός Παθολόγος Διευθυντής Γ’ Παθολογικής Κλινικής Ερρίκος Ντυνάν HC, ΕΔΙΠ Παθολογίας-Ανοσολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ