Η πρωτοφανής παγκόσμια κατάσταση ανάγκης που δημιούργησε ο κορωνοιός απαιτεί την χρησιμοποίηση όλου του οπλοστασίου που έχουμε στη διάθεση μας, παλιού και νέου. Μετά την ανακάλυψη του ιού (10 Ιανουαρίου 2020), ακολουθήσε η γρήγορη παρασκευή διαγνωστικών εργαλείων για την παρακολούθηση του, καθώς και η μελέτη φαρμάκων και ανοσοθεραπειών που ανακόπτουν την πορεία της νόσου. Το παλιό οπλοστάσιο ήταν φυσικά τα μέτρα δημόσιας υγείας, η καραντίνα, η φυσική απόσταση, ο περιορισμός σε μικρές ομάδες, αποφυγή συγκεντρώσεων και μάσκες.
Μετά από την γρήγορη ανακάλυψη του ιού, η μεγαλύτερη επιτυχία του περασμένου χρόνου ήταν η εφαρμογή νέων τεχνολογιών για την γρήγορη παρασκευή και βιομηχανική παραγωγή αποτελεσματικών εμβολίων. Αυτή η επιτυχία εισάγαγε στην κλινική πρακτική καινούρια γενετικά εμβόλια RNA μέσα σε σε λίγους μήνες, και επιτεύχθηκε με τις τεχνικός της γενετικής μηχανικής. Τα εμβόλια νουκλεινικων οξέων (RNA η DNA) θα αλλάξουν δραστικά την τεχνολογία παρασκευής εμβολίων. Μετά από εκατομμύρια εμβολιασμούς αποδεικνύεται ότι τα εμβόλια νουκλεινικων οξέων είναι πρακτικά, γρήγορα, ασφαλή και αποτελεσματικά. Αυτό το παράδειγμα δείχνει πως η κρίση της πανδημίας μπορεί να μετατραπεί σε επιτυχή απάντηση της ανθρώπινης κοινωνίας και σε ευκαιρία για γρήγορη πρόοδο σε κλινικές εφαρμογές. Την τελευταία εικοσαετία έγιναν πολλές προσπάθειες για την εφαρμογή εμβολίων νουκλεινικών οξέων, αλλά χωρίς την κρίση του κορωνοιού οι εφαρμογές θα αργούσαν.
Παρά την θαυμαστή συμβολή της μοντέρνας επιστήμης δεν θα είναι εύκολο να απαλλαγούμε από την επιδημία. Οι λόγοι είναι δύο, κυρίως. Ο πρώτος, ότι δεν έχουμε σήμερα αρκετά εμβόλια για όλο τον παγκόσμιο πληθυσμό. Είναι πρόβλημα παραγωγής, και λύνεται με εξτρά χρηματοδότηση και κινητοποίηση, αλλά όχι σε λίγες ήμερες. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ο ιός αντιστέκεται, αλλάζει και δυστυχώς γίνεται πιο επιθετικός. Ήδη έχουμε καινούριες μεταλλάξεις του ιού που μπορεί να ανατρέψουν τους κανόνες που εφαρμόζαμε τον τελευταίο χρόνο και να επιτείνουν την επιδημία.
Ο ιός είναι ένας δύσκολος αντίπαλος και του έχουμε δώσει πολύ χρόνο και άνεση να αναπτυχθεί. Έχει μολύνει περισσότερα από 111 εκατομμύρια παγκόσμια και έχει σκοτώσει πάνω από 2.5 εκατομμύρια. Συνεχίζει να επεκτείνεται, επομένως είμαστε ακόμα νωρίς στην πορεία της πανδημίας. Είχα γράψει παλιότερα ότι θα δούμε το ποιον του ιού όταν διαδοθεί στον ανθρώπινο πληθυσμό και αρχίσει να μάχεται με το ανοσολογικό μας σύστημα. Αυτό που δυστυχώς διαπιστώνουμε είναι ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι που ο ιός μπορεί να διαφύγει. Έχουμε τώρα στελέχη του ιού που μεταδίδονται γρηγορότερα, μένουν περισσότερο μέσα στο ίσωμα και παράγουν περισσότερο ιό, με αποτέλεσμα πιο βαριά νόσο και πιο αποτελεσματική μετάδοση. Αυτά τα καινούρια στελέχη του ιού διαδίδονται πράγματι πιο γρήγορα, ακόμα και σε μερικούς που είχαν νοσήσει στο παρελθόν. Έχει υπολογιστεί ότι η συχνότητα τους στον πληθυσμού διπλασιάζεται κάθε 10 ημέρες. Με αυτό το γρήγορο τρόπο αναπαραγωγής τα καινούρια στελέχη του ιού επικρατούν ήδη σε πολλά μέρη, και θα επικρατήσουν σύντομα παγκόσμια. Το χειρότερο είναι ότι μερικά καινούρια στελέχη είναι πιο ανθεκτικά στα αντισώματα που δημιουργούνται από τα εμβόλια. Επομένως, παρόλο που τα σημερινά εμβόλια ακόμα αντιμετωπίζουν όλα τα στελέχη του ιού, κινδυνεύουμε σε λίγο καιρό να έχουμε σημαντική μείωση της δραστικότητας των εμβολίων και να χρειαστεί να φτιάξουμε καινούρια. Αυτό έχει γίνει ευκολότερο με τα εμβόλια RNA, αλλά παραμένει χρονοβόρο και κοστίζει. Είναι λοιπόν σημαντικό να μην επιτρέψουμε την δημιουργία και επέκταση νέων στελεχών του ιού γιατί θα έχουμε παραπάνω δυσκολίες να τον αντιμετωπίσουμε.
Αλλά εδώ υπεισέρχεται και το πρόβλημα παραγωγής εμβολίων. Ζητάμε ουσιαστικά τον υπερ-διπλασιασμό της παράγωγης εμβολίων σε παγκόσμια κλίμακα. Ζητάμε να παράξουμε άμεσα τόσες δόσεις εμβολίων κορωνοιού, όσες παράγουμε παγκόσμια για όλα τα υπόλοιπα εμβόλια. Αυτό σημαίνει καινούρια εργοστάσια και σημαντική χρηματοδότηση. Οι κυβερνήσεις και η φαρμακοβιομηχανία έχουν κάνει τεράστιες προσπάθειες, που ανέτρεψαν τις παλιές νόρμες και αλλάξαν ότι ξέραμε προηγουμένως για την ταχύτητα ανάπτυξης νέων εμβολίων. Παροόλα αυτά, το πρόβλημα της έλλειψης εμβολίων παγκόσμια θα είναι ιδιαίτερα οξύ για το πρώτο μισό του 2021, καθώς και για όλο το χρόνο. Οι εμβολιασμοί θα αργήσουν, και ο ιός θα επεκτείνεται. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να εξετάσουν σοβαρά το ενδεχόμενο να εμβολιάσουν με μια δόση εμβολίων όσο μεγαλύτερο ποσοστό πληθυσμού είναι δυνατόν. Σήμερα έχουμε την απόδειξη ότι και μια δόση των υπαρχόντων εμβολίων προστατεύει από βαριά ασθένεια και θάνατο. Επομένως, αυτό είναι ένα ρεαλιστικό σενάριο και ήδη ακολουθείται από την Μεγάλη Βρετανία.
Ποια είναι λοιπόν η σωστή στρατηγική για να απαλλαγούμε από την πανδημία? Το πρώτο είναι η επιβολή και αυστηροποίηση των μέτρων που περιορίζουν τη διάδοση του ιού. Τα εμβόλια πρέπει να εφαρμοστούν μαζί με τα μέτρα δημόσιας υγείας, όχι αντί των μέτρων. Αυστηρή καραντίνα σε όλα τα μολυσμένα άτομα, με δωρεάν τεστ και αποζημίωση για την απώλεια εισοδήματος. Ιχνηλάτηση ώστε να αποφευχθεί η διασπορά, ιδιαίτερα των καινούριων στελεχών που θα αυξήσουν την επικινδυνότητα. Περιορισμός συγκεντρώσεων, καλές μάσκες και σωστή χρήση τους παντού, καθώς και βελτίωση της ποιότητας του αέρα σε εσωτερικούς χώρους. Δυστυχώς, υπάρχει συνεχώς πίεση στο δυτικό κόσμο για άμεση ακύρωση των μέτρων καταστολής του ιού. Αυτή η βιασύνη έχει αποδειχθεί λαθεμένη στρατηγική. Αντί για ολοκληρωτικό πόλεμο εναντίον του ιού, συνεχίζουμε τα ημίμετρα. Μια σειρά από χώρες έχει δείξει ότι ο ολοκληρωτικός πόλεμος, ακόμα και χωρίς εμβόλια, μπορεί να είναι νικηφόρος. Αναφέρω μερικές: Ταιβάν, Νέα Ζηλανδία, Βιετνάμ, Σιγκαπούρη, Αυστραλία, Νότια Κορέα, Κίνα.
Με την σημερνή αντιμετώπιση σε Ευρώπη και Αμερική, η σωστότερη απάντηση στην ερώτηση «πότε θα απαλλαγούμε από τον κορωνοιό» είναι: Ποτέ.
Ο ιός θα γίνει ενδημικός σαν τη γρίπη και θα δημιουργεί συχνές επιδημίες. Ένας εφικτός στόχος, αν η κοινωνία μας δεν δέχεται τις θυσίες που συνεπάγεται η προσπάθεια ολοκληρωτικού πολέμου κατά του ιού θα είναι ο περιορισμός του σε ανεκτά επίπεδα μολύνσεων και θανάτων, μέσω γενικού εμβολιασμού και της περιοδικής επικαιροποίησης των εμβολίων, όπως κάνουμε για τη γρίπη.
Επιμέλεια-Συγγραφή: Γιωργος Παυλάκης , Επικεφαλής του Τμήματος Ανθρωπίνων Ρετροϊών, Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου, ΗΠΑ