Ποιοι είναι οι βασικότεροι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη καρδιαγγειακής νόσου;
Αναλύσεις κλινικών μελετών σε υγιείς πληθυσμούς έδειξαν ότι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες όπως η κατάθλιψη, το άγχος, η επιθετική συμπεριφορά, η κοινωνική απομόνωση και ελλιπής υποστήριξη, το χρόνιο και το μετατραυματικό στρες συνδέονται με σημαντική (περίπου 1,5 φορές) αύξηση του κινδύνου για ανάπτυξη οξέων καρδιαγγειακών επεισοδίων και θανάτου.
Ενα σύγχρονο βιολογικό μοντέλο το οποίο έχει προταθεί προκειμένου να εξηγήσει τους παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς που συνδέουν τα ψυχοκοινωνικά δεδομένα με την καρδιαγγειακή νοσηρότητα είναι το αυξημένο στρες της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Επιγενετικοί μηχανισμοί, ως αποτέλεσμα της απάντησης στο ενδομήτριο στρες που προσλαμβάνει το έμβρυο, οδηγούν σε τροποποίηση λειτουργίας του αυτόνομου νευρικού συστήματος, νευρο-ενδοκρινικές και ανοσοβιολογικές μεταβολές οι οποίες ευνοούν την ανάπτυξη αθηρωματικής νόσου στην ενήλικη ζωή.
Οι ίδιοι μηχανισμοί ενδεχόμενα πυροδοτούν εγκεφαλικές διαταραχές οι οποίες συνδέονται με την προαναφερθείσα ψυχοπαθολογία (αρνητικό συναίσθημα-κατάθλιψη-κοινωνική απομόνωση), η ανάπτυξη της οποίας προηγείται αρκετές δεκαετίες της εκδήλωσης καρδιαγγειακής νόσου.
Ο ρόλος της προσωπικότητας στην ανάπτυξη καρδιαγγειακής νόσου
Τη δεκαετία του ’50 οι καρδιολόγοι Friedman και Rosenman περιέγραψαν έναν τύπο προσωπικότητας που με βάση τις κλινικές παρατηρήσεις τους θεώρησαν ότι συνδέεται με την εμφάνιση καρδιαγγειακών επεισοδίων. Αυτός ο τύπος ονομάστηκε «προσωπικότητα τύπου Α».
Χαρακτηριστικά της προσωπικότητας τύπου Α είναι η μεγάλη ανταγωνιστικότητα, η φιλοδοξία και η επιθυμία για γρήγορη κοινωνική άνοδο και επαγγελματική επιτυχία με συνεχή αίσθηση έλλειψης χρόνου.
Περισσότερο πρόσφατη θεώρηση των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας τύπου Α έδειξε ότι όχι το σύνολο των χαρακτηριστικών της αλλά επιμέρους χαρακτηριστικά όπως η επιθετική-εχθρική συμπεριφορά, o μη εκφρασμένος θυμός και η κυνική συμπεριφορά αποτελούν ισχυρούς ανεξάρτητους παράγοντες για την εκδήλωση στεφανιαίας νόσου.
Μια πρόσφατη προσέγγιση του τύπου της προσωπικότητας που συνδέεται με αυξημένη επίπτωση καρδιαγγειακής νόσου είναι ο «τύπος προσωπικότητας D» που χαρακτηρίζεται από συνδυασμό συναισθηματικού αρνητισμού και αντικοινωνικού τύπου συμπεριφορά.
Μεταξύ των ασθενών που πάσχουν από καρδιαγγειακή νόσο η κατάθλιψη και το άγχος συνδέονται με μείζονα καρδιαγγειακά επεισόδια, συχνές εισαγωγές σε νοσοκομείο και θανάτους ανεξάρτητα από την παρουσία κλασικών παραγόντων κινδύνου (βλ. αυξημένη χοληστερόλη, διαβήτης, υπέρταση, κάπνισμα).
Διάγνωση κατάθλιψης γίνεται σε 15-20% του πληθυσμού των καρδιαγγειακών ασθενών ενώ η συχνότητα καταθλιπτικού τύπου συμπτωμάτων είναι αρκετά υψηλότερη από το ανωτέρω ποσοστό.
Το άγχος έχει διερευνηθεί αρκετά λιγότερο σε σχέση με την κατάθλιψη αλλά πρόσφατες μετα-αναλύσεις κλινικών μελετών σε καρδιαγγειακούς ασθενείς δείχνουν μια επίπτωση περίπου 16% της αγχώδους διαταραχής σε άτομα με στεφανιαία νόσο.
Φαίνεται ότι οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες κινδύνου συνδέονται με την ανάπτυξη καρδιαγγειακής νοσηρότητας με δύο διαφορετικούς μηχανισμούς: βιολογικούς μηχανισμούς και μηχανισμούς τροποποίησης της συμπεριφοράς.
Και οι δύο διαφορετικές οδοί σχετίζονται με την ανάπτυξη των κλασικών παραγόντων κινδύνου για την εκδήλωση αθηρωματικής νόσου, δηλαδή αρτηριακή υπέρταση, αύξηση της ανοχής στην ινσουλίνη και σακχαρώδης διαβήτης, δυσλιπιδαιμία, παχυσαρκία, μεταβολικό σύνδρομο.
Το χρόνιο στρες και η κατάθλιψη συνδέονται με αποφυγή σωματικής δραστηριότητας, μη συμμόρφωση στη φαρμακευτική αγωγή και τις ιατρικές οδηγίες για αλλαγή τρόπου ζωής, κάπνισμα, τάση για παχυσαρκία, αποφυγή ένταξης ή διακοπή συμμετοχής σε προγράμματα αποκατάστασης.
Η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία αποδίδει πλέον μεγάλη σημασία στη σύνδεση της ψυχικής υγείας με τα καρδιαγγειακά νοσήματα έτσι ώστε το αντικείμενο αυτό (Mental Health and Cardiovascular Disease) να αποκτήσει ξεχωριστή θέση στις μελλοντικές κατευθυντήριες οδηγίες (2025).
Από τον Θανάση Δρίτσα, καρδιολόγο, αναπληρωτή διευθυντή, Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, συνθέτη και συγγραφέα.
Πηγή: https://www.vita.gr/2023/03/16/ygeia/kardia-poso-epireazetai-apo-ton-psyxismo-mas/