“The main hope of a nation lies in the proper
Education of its youth” (Η μεγαλύτερη ελπίδα ενός
έθνους στηρίζεται στην κατάλληλη εκπαίδευση των νέων»
– Erasmus 1466-1536) –
Οι επιπτώσεις της πανδημίας από τον κορωνοϊό στην υγεία και οικονομία είναι άμεσα εμφανείς και έχουν μελετηθεί επισταμένα και σε βάθος. Η επίδραση όμως της πανδημίας στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, που θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στο μέλλον της χώρας, έχει μεν συζητηθεί εκτεταμένα, δεν έχει όμως μελετηθεί σε βάθος.
Πρόσφατα δεδομένα από της Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ) «κρούουν τον κώδωνα του κίνδυνου» και δείχνουν ότι η πανδημία όσον αφορά την απόδοση των μαθητών του δημοτικού και γυμνασίου, μας πήγε είκοσι χρόνια πίσω. Όπως γίνεται κάθε χρόνο, εδώ και δεκαετίες στις ΗΠΑ, μαθητές της τέταρτης τάξης δημοτικού και της τρίτης γυμνασίου (περίπου 500.000 μαθητές), μεταξύ Ιανουαρίου και Μαρτίου του 2022, έλαβαν μέρος στις παναμερικανικές εξετάσεις, και τα αποτελέσματά τους συγκρίθηκαν με αυτά των εξετάσεων του 2019, δηλαδή πριν από την πανδημία του κορωνοϊού. Οι εξετάσεις αυτές είναι τυποποιημένες και επιτρέπουν τη σύγκριση της βαθμολογίας μεταξύ των διαφόρων ετών. Τα αποτελέσματα για την τρίτη γυμνασίου ήταν: μαθηματικά 274 (μέσος όρος από όλους τους μαθητές, με ανώτερο το 500) το 2022, και 282 το 2019. Reading (ουσιαστικά ελέγχεται η γνώση της Αγγλικής γλώσσας) 260 το 2022 και 263 το 2019. Ανάλογη ήταν και η διαφορά στη βαθμολογία των μαθητών της τετάρτης δημοτικού. Η διαφορά δεν φαίνεται να είναι μεγάλη, επειδή όμως κάθε χρόνο παρατηρείται μια μικρή αύξηση στην επίδοση των μαθητών, οι βαθμολογίες του 2022 είναι περίπου ίδιες με αυτές του 2000, δηλαδή μας πάνε πίσω δυο δεκαετίες περίπου. Παρατηρήθηκε μάλιστα ότι η επίπτωση στη βαθμολογία ήταν μεγαλύτερη στους μαθητές με τις μικρότερες επιδόσεις. Τα αποτελέσματα αυτά παρουσιάστηκαν πιο αναλυτικά στην εφημερίδα “New York Times στις 18 Οκτωβρίου του 2022.
Ο υπουργός παιδείας των ΗΠΑ χαρακτήρισε τα αποτελέσματα «appalling and unacceptable» (κρούουν το κώδωνα του κινδύνου και είναι απαράδεκτα). Επισήμανε μάλιστα ότι από το πως θα αντιμετωπιστεί το πρόβλημα θα εξαρτηθεί όχι μόνο η πρόοδος των μαθητών, αλλά και το πως θα σταθεί η χώρα (ΗΠΑ) στο διεθνή χώρο στο μέλλον.
Αυτά τα αποτελέσματα δεν πρέπει να μας εκπλήσσουν , αν λάβουμε υπόψη ότι τα τελευταία δυο χρόνια τα σχολεία ήταν κλειστά για αρκετά χρονικά διαστήματα. Εκτός όμως από το κλείσιμο των σχολείων, υπάρχουν και πολλοί άλλοι παράγοντες, όπως π.χ. η κοινωνική απομόνωση, η κρίση στην υγεία , την οικονομία, η αβεβαιότητα για το μέλλον κλπ., που συνέβαλαν σ’ αυτό το αποτέλεσμα. Πάντως είναι δύσκολο να υποστηριχθεί η άποψη ότι η απόδοση των μαθητών είχε απόλυτη και άμεση σχέση με το χρονικό διάστημα που τα σχολεία ήταν κλειστά. Σε μερικές περιοχές μάλιστα που τα σχολεία ήταν κλειστά για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, η επίδραση στη βαθμολογία ήταν σχετικά μικρότερη αλλά και το αντίθετο. Επίσης στην Αγγλία , όπου τα σχολεία ήταν κλειστά μόνο για μικρό χρονικό διάστημα (έκλεισαν την άνοιξη του 2020 και σε πολλές περιοχές άνοιξαν το καλοκαίρι του ίδιου έτους), παρατηρήθηκε η ίδια μείωση στην απόδοση των μαθητών όπως στις ΗΠΑ.
Προκύπτει επομένως το ερώτημα αν θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί διαφορετικά το πρόβλημα της εκπαίδευσης. Φυσικά θα μπορούσε να υπάρχει και μια άλλη λύση, αυτό όμως το λέμε μετά από την εξέλιξη των γεγονότων, δηλαδή «κατόπιν εορτής». Την εποχή εκείνη υπήρχε τεράστιο παγκόσμιο πρόβλημα υγείας, οικονομική κρίση, αβεβαιότητα για το μέλλον, και συνεπώς τα πράγματα ήταν τελείως διαφορετικά. Μόνο στις ΗΠΑ, πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, τρεισήμισι εκατομμύρια είχαν νοσηλευτεί με κορωνοϊό, και αρκετά εκατομμύρια υποφέρουν από τις μακροχρόνιες συνέπειες της νόσου του κορωνοϊού (Long-COVID). Ας μην ξεχνάμε ότι τότε δεν υπήρχαν εμβόλια ούτε θεραπεία για τον κορωνοϊό και ότι η θνητότητα από αυτόν ήταν μεγάλη. Επιπλέον την άνοιξη του 2020 η ανεργία στις ΗΠΑ είχε φτάσει στο 15% από το 4% περίπου που ήταν πριν από την πανδημία και το ΑΕΠ (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν), είχε ελαττωθεί κατά 9% για ένα μικρό χρονικό διάστημα. Εκτός από αυτές τις επιπτώσεις και 600.000 εκπαιδευτικοί περίπου άφησαν τη δουλειά τους. Και φυσικά γεννάται το ερώτημα πόσοι παραπάνω θάνατοι και εισαγωγές στο νοσοκομείο θα υπήρχαν στον κόσμο αν δεν είχαν κλείσει τα σχολεία.
Δεν μπορούμε να αλλάξουμε το παρελθόν, το μέλλον όμως εξαρτάται από εμάς. Κατά συνέπεια το ερώτημα είναι ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπιστεί το παρόν πρόβλημα και τι χρήσιμα και πρακτικά συμπεράσματα μπορούμε να βγάλουμε για το μέλλον. Ίσως παραπάνω ώρες διδασκαλίας σε ορισμένα βασικά μαθήματα, π.χ. μαθηματικά, ιδιαίτερα στους πιο αδύναμους μαθητές, ή/και επέκταση του σχολικού έτους για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, ενδεχομένως θα μετριάσει τα αρνητικά αποτελέσματα που προέκυψαν από την πανδημία.
Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όπου υπάρχει μια κρίση υπάρχει και μια ευκαιρία. Πρέπει να τονίζεται στους μαθητές, ότι στη ζωή τα πράγματα δεν είναι πάντα ρόδινα, αλλά δυνατόν να συμβούν απρόοπτα και απρόσμενα γεγονότα σε ατομικό, κοινωνικό ή/και παγκόσμιο επίπεδο (όπως π.χ. η πανδημία του κορωνοϊού) που ανακόπτουν την ομαλή πορεία της ζωής. Πρέπει δηλαδή να είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν «το απρόσμενο» αν χρειαστεί. Σ’ αυτές κυρίως τις περιπτώσεις, χρειάζεται θέληση, ψυχραιμία, θάρρος και αισιοδοξία για να πετύχει κάποιος το στόχο του και να μην αποπροσανατολιστεί από αυτόν. Για την εκπαίδευση γενικά, πρέπει να υπάρχει μια μακροχρόνια και υπερκομματική στρατηγική που να τηρείται άσχετα με το ποιο κόμμα κυβερνά ώστε η εκπαίδευση να μην επηρεάζεται ή να επηρεάζεται όσο το δυνατόν λιγότερο από αυτά τα απρόοπτα και απρόσμενα γεγονότα. Σ ’αυτό θα συμβάλλει και ο «Καλός Δάσκαλος», η δημιουργία και διατήρηση του οποίου θα επιτευχθεί με κατάλληλη επιλογή, εκπαίδευση και διαχρονική αξιολόγηση. Γι’ αυτό το λόγο η δημιουργία του Καλού Δασκάλου πρέπει να αποτελεί τον κύριο και πρωταρχικό στόχο όλων των εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Ο Καλός Δάσκαλος όχι μόνο θα δώσει στους νέους, από τους οποίους εξαρτάται το μέλλον της χώρας, την κατάλληλη μόρφωση, αλλά και θα τους εμπνεύσει ώστε να πετύχουν το μέγιστο των δυνατοτήτων τους.
Ασχέτως συνθηκών οι νέοι δεν πρέπει να διστάζουν να θέτουν υψηλούς στόχους στη ζωή τους και να αγωνίζονται με υπομονή και επιμονή για να τους πετύχουν, στο σημερινό συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο. Πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι αποτυχία δεν είναι αν βάλουν υψηλούς στόχους και δεν τους πετύχουν, αλλά αποτυχία είναι αν βάλουν χαμηλούς στόχους και τους πετύχουν, ενώ θα μπορούσαν να είχαν πετύχει πολύ υψηλοτέρους στόχους. Πρέπει να γνωρίζουν ότι οι πνευματικές, ηθικές και ανθρωπιστές αξίες είναι ανώτερες της ύλης και ότι αυτές τις αξίες κανένα απρόοπτο ή απρόσμενο γεγονός δεν είναι σε θέση να τις επηρεάσει ή να τις καταργήσει. Δεν πρέπει να αρκούνται στη μετριότητα, όπως ο Οδυσσέας Ελύτης μας παροτρύνει με τους στίχους του. «Μεσα στη θλίψη της απέραντης μετριότητας που μας πνίγει από παντού, παρηγοριέμαι ότι κάπου, σε κάποιο καμαράκι, κάποιοι πεισματάρηδες αγωνίζονται να εξουδετερώσουν τη φθορά»
Επιμέλεια: Konstantinos Dean Boudoulas MD, Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine, Section Head Interventional Cardiology, Director Cardiac Catheterization Laboratories, The Ohio State University, Columbus Ohio, USA. Parashos Geleris MD, PhD, Professor of Cardiology (emeritus), Aristotle University of Thessaloniki
Harisios K Boudoulas MD. PhD, PhD Hon, Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine and Pharmacy (emeritus), The Ohio State University, Columbus Ohio, USA, Honorary Professor, Academician (an. mem.)