Τι είναι η αρτηριακή υπέρταση της κύησης;
Η αρτηριακή υπέρταση είναι η κατάσταση κατά την οποία εμφανίζονται υψηλές τιμές αρτηριακής πίεσης, συνήθως πάνω από 140/90 mmHg. Είναι πολύ συχνό πρόβλημα υγείας που αφορά στο 25-40% του πληθυσμού παγκοσμίως και προκαλεί δυσλειτουργία σε πολλά όργανα, όπως την καρδιά, τους νεφρούς και τον εγκέφαλο.
Η υπέρταση μπορεί να συνυπάρχει ή να εμφανιστεί κατά την εγκυμοσύνη σε ένα ποσοστό 5-10% των κυήσεων. Δεν είναι απαραίτητα κάτι επικίνδυνο όταν αυτό συμβαίνει, χρειάζεται όμως στενή παρακολούθηση και συνεργασία του γυναικολόγου και του καρδιολόγου ώστε να προφυλαχτεί η υγεία της γυναίκας και του νεογνού.
Ποιες είναι οι διαφορετικές κατηγορίες της υπέρτασης της κύησης;
Όταν οι αυξημένες τιμές της αρτηριακής πίεσης εμφανιστούν μετά την 20η εβδομάδα κύησης, τότε αυτό ονομάζεται υπέρταση κύησης. Όταν οι αυξημένες τιμές προϋπάρχουν της εγκυμοσύνης ή εμφανιστούν από τις πρώτες εβδομάδες της κύησης, τότε μιλάμε για χρόνια προϋπάρχουσα υπέρταση. Επειδή όμως η υπέρταση συχνά δεν προκαλεί συμπτώματα, είναι δύσκολο πολλές φορές να εντοπίσουμε ποτέ ακριβώς πρωτοεμφανίζεται.
Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο σε όλες τις εγκυμονούσες γυναίκες να γίνεται έλεγχος της αρτηριακής πίεσης σε κάθε ραντεβού στον γυναικολόγο προκειμένου να γίνει έγκαιρη διάγνωση. Επειδή η αρτηριακή πίεση παρουσιάζει διακυμάνσεις, σε περίπτωση που παρατηρούνται αυξημένες τιμές πίεσης κατά την επίσκεψη στο ιατρείο, είναι πολλές φορές απαραίτητη η επιβεβαίωση της υπέρτασης με holter πιέσεως 24ώρου.
Τι κίνδυνος υπάρχει από την υπέρταση κατά την κύηση;
Η υπέρταση γενικά προκαλεί βλάβες σε διάφορα όργανα, όπως την καρδιά, τις αρτηρίες, τους νεφρούς, τα μάτια και τον εγκέφαλο. Και όλα αυτά συχνά χωρίς να προκαλεί η ίδια κάποιο ενόχλημα.
Η κυριότερη όμως επιπλοκή της υπέρτασης κατά την διάρκεια της κύησης είναι η προεκλαμψία. Η προεκλαμψία θεωρείται ότι προκαλείται από δυσλειτουργία του πλακούντα και συνήθως εμφανίζεται μετά την 24η εβδομάδα της κύησης. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά της είναι η υπέρταση και η δυσλειτουργία των νεφρών, ενώ σε πολύ προχωρημένα στάδια μπορεί να παρατηρηθεί νεφρική, καρδιακή ή ηπατική ανεπάρκεια, καθώς και εμφάνιση σπασμών (μια κατάσταση γνωστή ως εκλαμψία). Παράλληλα, μπορεί να εμφανιστούν και σημεία πλακουντιακής ανεπάρκειας όπως αλλαγές στην αιματική ροή του εμβρύου και επιβράδυνση της ανάπτυξης του, ενώ σχετίζεται και με αυξημένο κίνδυνο αποκόλλησης του πλακούντα.
Στις περισσότερες περιπτώσεις η προεκλαμψία στα αρχικά της στάδια δεν έχει συμπτώματα τα οποία να μπορεί να αντιληφθεί η εγκυμονούσα γυναίκα. Μόνο όταν έχει εξελιχθεί σε σοβαρού βαθμού προεκλαμψία μπορεί να εμφανιστούν συμπτώματα όπως έντονοι πονοκέφαλοι, διαταραχές όρασης (θολή όραση ή ευαισθησία στο φως), κοιλιακός πόνος, ναυτία, έμετοι, μειωμένη ποσότητα ούρων, δύσπνοια και πρήξιμο ιδίως στα χέρια και το πρόσωπο. Είναι λοιπόν σημαντικός ο έλεγχος της πίεσης και της ύπαρξης πρωτεΐνης στα ούρα σε κάθε επίσκεψη της εγκυμονούσας στον γυναικολόγο, προκειμένου να διαγνωστεί έγκαιρα πιθανή προεκλαμψία.
Σε περίπτωση εμφάνισης των επιπλοκών και των συμπτωμάτων που προαναφέρθηκαν, πολλές φορές κρίνεται σκόπιμη η επίσπευση της περάτωσης της κύησης είτε με αγωγή τοκετού (οι λεγόμενοι τεχνητοί πόνοι) είτε μέσω καισαρικής τομής. Με την σύγχρονη ιατρική και μαιευτική φροντίδα οι σοβαρές επιπλοκές της προεκλαμψίας μπορούν να προληφθούν, με αποτέλεσμα οι σοβαρές περιπτώσεις να είναι πλέον εξαιρετικά σπάνιες.
Έχει φανεί ότι οι γυναίκες που εμφάνισαν προεκλαμψία κατά την κύηση έχουν αυξημένο κίνδυνο για την εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων στο μέλλον. Για το λόγο αυτό καλό είναι να υπάρχει στενή καρδιολογική παρακολούθηση και έλεγχος των λοιπών παραγόντων κινδύνου (διακοπή καπνίσματος, έλεγχος χοληστερίνης και σακχάρου, έλεγχος σωματικού βάρους, άσκηση).
Πότε πρέπει να απευθυνθώ στον καρδιολόγο;
Μια γυναίκα η οποία έχει γνωστό ιστορικό υπέρτασης με ή χωρίς αγωγή, θα πρέπει να επισκεφθεί τον καρδιολόγο της, πριν ή με την έναρξη της εγκυμοσύνης για να γίνει ένας βασικός έλεγχος, να δοθούν οδηγίες για την παρακολούθηση αλλά και να γίνουν οι απολύτως απαραίτητες αλλαγές στη φαρμακευτική αγωγή. Το τελευταίο είναι εξαιρετικά σημαντικό γιατί ξέρουμε σήμερα πως κάποια φάρμακα είναι περισσότερο ασφαλή για το νεογνό από άλλα που συμβουλεύουμε να αποφεύγονται. Σε αυτά που αντενδείκνυνται στην κύηση λόγω της πιθανότητας εμφάνισης ανωμαλιών στο έμβρυο ανήκουν κάποια από τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα και αποτελεσματικά αντιυπερτασικά φάρμακα όπως οι αναστολείς μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης (πχ εναλαπρίλη, ραμιπρίλη) και οι αποκλειστές των υποδοχέων της αγγειοτενσίνης (πχ ολμεσαρτάνη, βαλσαρτάνη, καντεσαρτάνη).
Όπως προαναφέρθηκε είναι απαραίτητο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης να γίνονται δειγματοληπτικές μετρήσεις της αρτηριακής πίεσης. Επί επαναλαμβανόμενων μετρήσεων πάνω από την τιμή 140/90 mmHg, καλό είναι η γυναίκα να επισκεφτεί τον καρδιολόγο της για να δοθούν οδηγίες και ενδεχομένως για να γίνει έναρξη φαρμακευτικής αγωγής με φάρμακα ασφαλή για την εγκυμονούσα και το έμβρυο.
Τι μπορώ να κάνω για να μειώσω τον κίνδυνο;
Για να αποφευχθούν επιπλοκές και δυσκολίες κατά την εγκυμοσύνη, είναι σημαντικό να η γυναίκα να φροντίζει τον εαυτό της. Εφόσον έχει συσταθεί φαρμακευτική αγωγή, αυτή πρέπει να λαμβάνεται σχολαστικά με τακτική παρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης ώστε να γνωρίζει ότι αυτή βρίσκεται εντός των επιθυμητών ορίων, ούτε πολύ υψηλή αλλά ούτε ιδιαίτερα χαμηλή. Επιπλέον σε γυναίκες με χρόνια υπέρταση και με υψηλό κίνδυνο εμφάνισης προεκλαμψίας συχνά συστήνεται η λήψη χαμηλής δόσης ασπιρίνης από την αρχή του δεύτερου τριμήνου της κύησης (12η-16η εβδομάδα), καθώς έχει αποδειχθεί ότι μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης σοβαρής πρώιμης προεκλαμψίας. Σε συνεννόηση πάντα με τον γυναικολόγο, και εφόσον δεν συντρέχουν άλλοι περιοριστικοί λόγοι, συνιστάται η διατήρηση της φυσικής δραστηριότητας, η υγιεινή διατροφή και η αποφυγή καταχρήσεων όπως το κάπνισμα και το αλκοόλ. Εφόσον χρειαστεί λήψη άλλων φαρμάκων που απαιτούν ή όχι συνταγή ιατρού, καλό είναι αυτό να γίνεται σε συνεννόηση με τον ιατρό.
Γράφουν:
Σάββας Λοΐζος MD, MSc, PhD, Καρδιολόγος
Νίκος Αθανασόπουλος MD, PhD, Μαιευτήρας-Γυναικολόγος