Τα σπάνια περιστατικά θρομβώσεων που συνδυάζονται με θρομβοπενία (χαμηλά αιμοπετάλια) μετά εμβολιασμό με τα αντι-COVID-19 εμβόλια, με έκαναν να θυμηθώ μια όμορφη και παράξενη κανονικότητα.
1. Το Σύνδρομο αντιφωσφολιπιδίων (antiphospholipid syndrome ή συντομογραφικά APS) χαρακτηρίζεται από θρομβοπενία και θρόμβωση. Μελετώντας τους μηχανισμούς θρόμβωσης ανακάλυψα ότι ο παράγων-4 των αιμοπεταλίων (Platelet factor 4 ή συντομογραφικά PF4) ο οποίoς κυκλοφορεί πάντα σε τετραμερή μορφή, αποτελεί ένα ικρίωμα πάνω στο οποίο συνδέονται δύο μόρια της πρωτεΐνης β2 –γλυκοπρωτεΐνη-Ι (β2-glycoprotein-I ή συντομογραφικά β2GPI). Τότε η β2GPI εκπτύσσεται σαν ένα μπαστούνι του golf (βλέπε εικόνα Α) και η πρώτη υπομονάδα της είναι διαθέσιμη για σύνδεση με τα αντι-β2GPI αντισώματα , τα οποία αποτελούν τα κύρια αυτό-αντισώματα που χαρακτηρίζουν το σύνδρομο αυτό (βλέπε εικόνα Β).
2. Ένα μικρό ποσοστό ασθενών που παίρνουν ηπαρίνη αναπτύσσουν θρόμβωση (παρά τον αντιπηκτικό ρόλο της ηπαρίνης) και θρομβοπενία. Σε αυτούς τους ασθενείς έχει βρεθεί ότι η ηπαρίνη σχηματίζει μεγαλομοριακά συμπλέγματα με τον παράγοντα PF4 και αυτά διεγείρουν το ανοσολογικό σύστημα για ανάπτυξη αντισωμάτων κατά του συμπλέγματος «ηπαρίνη-PF4», τα δε αντισώματα αυτά επάγουν (ή συσχετίζονται με) θρομβοπενία και θρόμβωση (βλέπε Εικόνα Γ). Το σύνδρομο αυτό ονομάζεται: “Θρομβοπενία και θρόμβωση επαγόμενη από ηπαρίνη, ή στην Αγγλική: Heparin induced thrombocytopenia and thrombosis, ή σε συντομογραφία, HITT).
3.. Ερευνητές από Γερμανία και ΗΠΑ έδειξαν ότι τα άτομα με θρομβοπενία και θρόμβωση μετά το εμβόλιο παρουσιάζουν αντισώματα κατά PF4, μάλιστα δε, χωρίς να έχουν λάβει ηπαρίνη προηγουμένως. Η μέθοδος προσδιορισμού των αντισωμάτων κατά PF4 βασίζεται σε ένα τρυκ: Χρησιμοποιούν στα φρεάτια ELISA ηπαρίνη ή ένα άλλο πολυμερές που μοιάζει με ηπαρίνη και προσθέτουν PF4, και ακολούθως τον ορό του ασθενούς μετρώντας το αποτέλεσμα ως απορρόφηση ακτινοβολίας ορισμένου μήκους κύματος, έχοντας βέβαια ως αρνητικό μάρτυρα ορούς υγιών ατόμων.
Δεν έχει ομορφιά αυτή η κανονικότητα; Βλέπομε ότι τρείς θρομβώσεις που αναπτύσσονται σε διαφορετικά νοσήματα έχουν κοινό παρονομαστή την θρομβοπενία (εκτός από τη θρόμβωση) στο κλινικό επίπεδο και την εμπλοκή του PF4 στο επίπεδο της παθογένεσης! Δεν είναι καταπληκτικό;
Τα άτομα που μετά το εμβόλιο αναπτύσσουν θρόμβωση δεν έχουν λάβει ηπαρίνη. Που κολλάει λοιπόν ο PF4 και δημιουργεί ανοσογόνα συμπλέγματα; (στην ηρεμία τα αιμοπετάλιά μας δεν εκκρίνουν PF4 και οι οργανισμοί μας δεν φτιάχνουν στα καλά καθούμενα αντι-PF4 αντισώματα). Είναι γνωστό ότι η πρωτεΐνη-ακίδα που απελευθερώνεται από το εμβόλιο διεγείρει τα αιμοπετάλιά μας να παράγουν PF4 και αυτό είναι ένα πρώτο βήμα για θρομβοφιλική διάθεση. Εν τούτοις τα θρομβωτικά επεισόδια μετά το εμβόλιο παραμένουν με τις μέχρι τώρα μετρήσεις, σπάνια. Που κολλάει λοιπόν ο PF4 που απελευθερώνεται από τα αιμοπετάλια; Μήπως στην πρωτεΐνη-ακίδα; Μήπως στις πρωτεΐνες του αδενοϊού; Αυτή η ομορφιά και η κανονικότητα πρέπει να πυροδοτήσει την έρευνά μας για να κατανοήσουμε τι πραγματικά συμβαίνει.
Επιμέλεια-Συγγραφή: Παναγιώτης Βλαχογιαννόπουλος, Καθηγητής Παθολογίας-Ανοσολογίας, Ιατρικής Σχολής Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
27/4/2021 , Καραντίνα