H υπερθερμία περιλαμβάνει ένα μεγάλο φάσμα συμπτωμάτων, που προκαλούνται από την έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες. Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να είναι ήσσονος σημασίας, όπως δερματικό εξάνθημα, εξάντληση, κράμπες, συγκοπή ή και μείζονος όπως θερμοπληξία.
Η θερμοπληξία μπορεί να προκληθεί όταν η θερμοκρασία του σώματος ξεπεράσει τους 40.5 oC λόγω έκθεσης σε υψηλές θερμοκρασίες με συνοδό αδυναμία επίτευξης της θερμορύθμισης του οργανισμού.
Υπάρχουν δύο τύποι θερμοπληξίας:
Η θερμοπληξία μετά από άσκηση, η οποία παρατηρείται συχνά σε νέα άτομα που ασχολούνται με υψηλής έντασης αθλήματα σε περιοχές με υψηλές θερμοκρασίες για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό οφείλεται στην αδυναμία του οργανισμού να αποβάλλει τη θερμότητα που παράγεται από την έντονη μυϊκή δραστηριότητα με μηχανισμούς όπως η αγγειοδιαστολή και η εφίδρωση.
Η κλασσική θερμοπληξία, η οποία παρατηρείται συνήθως σε ηλικιωμένα άτομα, σε άτομα σε χρόνια νοσήματα καθώς και σε πολύ νέα άτομα σε περιοχές με υψηλές θερμοκρασίες.
Και οι δύο τύποι θερμοπληξίας σχετίζονται με αυξημένη θνητότητα, ιδιαίτερα όταν η θεραπευτική αντιμετώπιση καθυστερεί.
ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Έχει εκτιμηθεί ότι 21.5 επισκέψεις ανά 100.000 άτομα πραγματοποιούνται ετησίως στο τμήμα επειγόντων λόγω υπερθερμίας, ενώ 700 θάνατοι ετησίως στην Αμερική οφείλονται στη υπερθερμία, με μεγαλύτερη η συχνότητα προσβολής στον αντρικό πληθυσμό. Η θνητότητα από θερμοπληξία αγγίζει το 10% και αυξάνεται στο 33% σε ασθενείς που παρουσιάζουν υπόταση. Επομένως καθίσταται αναγκαία η άμεση αναγνώριση και αντιμετώπιση της θερμοπληξίας.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Η θερμική εξάντληση αποτελεί συνήθως πρώιμο σύμπτωμα της θερμοπληξίας και εκδηλώνεται με συστηματικά συμπτώματα, όπως εφίδρωση, ζάλη, κόπωση, κεφαλαλγία, ναυτία, αίσθημα παλμών και ταχύπνοια.
Το δερματικό εξάνθημα εμφανίζεται συνήθως ως βλατιδοφυσαλλιδώδες εξάνθημα και παρατηρείται συνήθως σε περιοχές του σώματος που καλύπτονται από ρούχα. Είναι αποτέλεσμα απόφραξης των ιδρωτοποιών αδένων, που οδηγεί σε παροχέτευση του ιδρώτα στην επιδερμίδα. Το εξάνθημα εμφανίζεται εντός λεπτών ή ωρών από τη διέγερση των ιδρωτοποιών αδένων και υποστρέφει εντός μίας ώρας από την απομάκρυνση από τον παράγοντα που διεγείρει τους αδένες. Η αντιμετώπιση του εξανθήματος περιλαμβάνει τη συντηρητική αντιμετώπιση και τη τοπική χρήση στεροειδών αντιφλεγμονωδών.
Σε προχωρημένο στάδιο της θερμοπληξίας παρατηρείται προσβολή του κεντρικού νευρικού συστήματος (αταξία, σύγχυση, παραλήρημα, επιληψία), καρδιογενή καταπληξία, ηπατική και νεφρική ανεπάρκεια, ραβδομυόλυση, διάχυτη ενδοαγγειακή πήξη και οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια ( ARDS).
ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ
Υψηλού κινδύνου για θερμοπληξία είναι όσοι εκτίθενται σε υψηλές θερμοκρασίες χωρίς παρουσία νερού ή επαρκής ένδυσης, καθώς και ήδη αφυδατωμένα άτομα λόγω ασθένειας, μειωμένης λήψης υγρών ή αυξημένης κατανάλωσης αλκοόλ. Επίσης η παχυσαρκία αποτελεί ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για θερμοπληξία.
Η πιθανότητα εμφάνισης θερμοπληξίας αυξάνεται επίσης σε άτομα μη αθλητές που ασχολούνται με υψηλής έντασης αθλήματα και ο οργανισμός τους δεν είναι προετοιμασμένος για έκθεση σε αυτές τις θερμοκρασίες. Επιπλέον κάποια φαρμακευτικά σκευάσματα αυξάνουν τον κίνδυνο θερμοπληξίας, όπως τα αντισταμινικά, οι β αποκλειστές, τα διουρητικά και τα καθαρκτικά. Τα αγγειοσυσπαστικά και οι β αποκλειστές δρουν στους θερμορυθμιστικούς μηχανισμούς του οργανισμού εμποδίζοντας τη σωστή λειτουργία τους με αποτέλεσμα την αδυναμία ανταπόκρισης του οργανισμού σε υψηλές θερμοκρασίες.
ΠΡΟΛΗΨΗ
Για την πρόληψη της θερμοπληξίας συνιστώνται απλές ατομικές παρεμβάσεις: λήψη υγρών πλούσιων σε ηλεκτρολύτες, βαμβακερά ανοιχτόχρωμα ρούχα, συχνά μπάνια, συστήματα κλιματισμού στις κατοικίες κατά τη διάρκεια καύσωνα.
ΕΝΔΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΑ ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
Η μείωση της θερμοκρασίας του σώματος αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της θερμοπληξίας. Η συχνότεροι μέθοδοι ψύξης είναι:
1.Η τοποθέτηση του ασθενούς σε σκιερό και δροσερό περιβάλλον, η αφαίρεση όλων των ενδυμάτων, το ράντισμά του με χλιαρό νερό .
2. Η τοποθέτηση παγοκύστεων στις βουβωνικές χώρες, στις μασχάλες και στον αυχένα.
3.Τα παγόλουτρα , που είναι η ταχύτερη μέθοδος ψύξης του σώματος και γίνονται με την εμβάπτιση του ασθενούς σε μπανιέρα με παγωμένο νερό.
Σε συνδυασμό με τις παραπάνω μεθόδους μπορεί να πραγματοποιηθεί ενδοφλέβια χορήγηση ψυχρών υγρών ( φυσιολογικού ορού ή διαλύματος Ringer), ιδιαίτερα σε αφυδατωμένα άτομα. Η ενδοφλέβια όμως χορήγηση υγρών θα πρέπει να γίνεται με προσοχή λόγω του αυξημένου κινδύνου πνευμονικού οιδήματος. Μπορεί επίσης να πραγματοποιηθεί χορήγηση ψυχρών υγρών μέσω ρινογαστρικού σωλήνα και περιτοναϊκές πλύσεις με ψυχρά διαλύματα .
Σε ασθενείς με βαριά κλινική εικόνα μπορεί επίσης να πραγματοποιηθεί αιμοδιάλυση ή καρδιοπνευμονική παράκαμψή και να χρειαστεί εισαγωγή σε μονάδα εντατικής φροντίδας για καλύτερο έλεγχο των επιπλοκών .
Συχνά προτείνεται η χορήγηση βραχείας δράσης βενζοδιαζεπινών κατά τη διάρκεια της διενέργειας κάποιων από των παραπάνω μεθόδων ψύξης με στόχο τη μείωση του τρόμου και της διέγερσης του ασθενούς. Η χορήγηση βενζοδιαζεπινών θα πρέπει να γίνεται με προσοχή λόγω αυξημένου του κινδύνου απόφραξης του αεραγωγού.
Η δαντρολένη, αποτελεί ένα μυοχαλαρωτικό φάρμακο, το οποίο είναι αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση της κακοήθους υπερθερμίας , η οποία είναι φαρμακευτικής αιτιολογίας. Δεν έχει όμως θέση στους υπόλοιπους τύπους υπερθερμίας. Τα αντιπυρετικά είναι επίσης αναποτελεσματικα στην αντιμετώπιση της θερμοπληξίας.
Βιβλιογραφική ενημέρωση: κ. Μαρία Καρμπαλιώτη, Ειδικευόμενη Καρδιολογίας Ιπποκράτειο ΓΝΑ
Eπιμέλεια: Κώστας Τούτουζας, Καθηγητής Καρδιολογίας ΕΚΠΑ