Ο καθηγητής Παύλος Τούτουζας αναμφισβήτητα άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του στην Ελληνική Καρδιολογία και όχι μόνο, όσο σχεδόν κανένας άλλος. Τι είναι όμως αυτό που τον κάνει να ξεχωρίζει; Αν και ήμουν στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ), έχω ζήσει αρκετά έντονα και από κοντά (τακτική συμμετοχή σε συνέδρια στη Ελλάδα, δημοσιεύσεις στην Ελληνική Καρδιολογική Επιθεώρηση, εκπαίδευση Ελλήνων καρδιολόγων στις ΗΠΑ και πολλά άλλα), τα γεγονότα της Ελληνικής Καρδιολογίας από την αρχή της σταδιοδρομίας του Παύλου Τούτουζα. Γι’αυτό το λόγο νομίζω μπορώ να τα αναπτύξω με ακρίβεια, και επιπλέον είμαι σε θέση να τα περιγράψω και να τα εκτιμήσω πιο αντικειμενικά και χωρίς προκαταλήψεις σε σχέση με άλλα άτομα που ζούσαν στην Ελλάδα.
Η Ελλάδα πριν από την εποχή του Τούτουζα, είχε και εξακολουθεί να έχει και σήμερα πολύ αξιόλογους καρδιολόγους. Οι τότε όμως ηγέτες της καρδιολογίας στην Ελλάδα, κατά γενικό κανόνα, δεν είχαν αναπτύξει στενή συνεργασία με καρδιολόγους ή καρδιολογικές κλινικές του εξωτερικού. Ίσως πιθανόν υπήρχε κάποιος φόβος ότι «οι ξένοι» θα φανούν ανώτεροι και οι Έλληνες θα χάσουν τα πρωτεία τους καθώς και την αίγλη που είχαν. Όταν όμως κάποιος είναι κλεισμένος «στο κλουβί του», μπορεί μεν να μην κινδυνεύει από τον έξω κόσμο, δεν μπορεί όμως να δει ξεκάθαρα και αντικειμενικά τον έξω κόσμο, γιατί τον εμποδίζει το τείχος το οποίο έχει κτίσει γύρω του. Κανένας δεν μπορεί να αποδώσει τα μέγιστα απομονωμένος, και κατά γενικό κανόνα, δεν αναπτύσσεται η δημιουργική φαντασία που οδηγεί σε καινοτομία χωρίς συνεργασία με τον έξω κόσμο.
Εκείνο που έκανε ο Παύλος Τούτουζας, ήταν αυτό που ενδόμυχα φοβόταν να κάνουν οι προκάτοχοί του. Γκρέμισε το τείχος που υπήρξε και άφησε ελεύθερη την επικοινωνία της Ελληνικής Καρδιολογίας με τη διεθνή καρδιολογική κοινότητα χωρίς κανένα περιορισμό. Στάθηκε στο ίδιο ύψος με τις διεθνείς αυθεντίες της καρδιολογίας χωρίς κανένα δισταγμό. Αρκετοί παράγοντες πιθανόν συνέβαλαν σε αυτό. Με τη διορατικότητα που τον διέκρινε είχε κατανοήσει πλήρως ότι η Επιστήμη και η Τέχνη, όπως είχε επισημάνει ο Γκαίτε ανήκουν σε ολόκληρο τον κόσμο και δεν μπορεί να περιορίζονται από τα σύνορα. Είχε αντιληφτεί ότι με τη σύγχρονη τεχνολογία η γη από σφαιρική έχει γίνει επίπεδη (The world is flat), για να χρησιμοποιήσω τον τίτλο του βιβλίου του Thomas Friedman, και κατά συνέπεια τίποτα δεν θα μπορούσε να μείνει κρυφό και απομονωμένο. Επίσης ίσως είχε μεγάλη εμπιστοσύνη στην ομάδα των καρδιολόγων της Κλινικής του Ιπποκράτειου που διεύθυνε και πίστευε πως μπορούσαν άνετα και ισάξια να σταθούν μπροστά σε διεθνείς αυθεντίες της καρδιολογίας.
Μετά «το άνοιγμα των πυλών», είχε γίνει αμέσως αντιληπτό στο διεθνή καρδιολογικό κόσμο, ότι το επίπεδο της Ελληνικής Καρδιολογίας ήταν υψηλό και εφάμιλλο με αυτό άλλων κρατών που επικρατούσαν στο διεθνή καρδιολογικό χώρο. Η παρουσία των Ελλήνων καρδιολόγων ήταν εντυπωσιακή στα διεθνή καρδιολογικά συνέδρια, και διεθνείς αυθεντίες της καρδιολογίας έμεναν ενθουσιασμένοι και έφευγαν με τις καλύτερες εντυπώσεις (όσον αφορά το επίπεδο της Ελληνικής καρδιολογίας) όταν καλούνταν στην Ελλάδα να λάβουν μέρος σε διεθνή καρδιολογικά συνέδρια.
Επίσης, ο καθηγητής Τούτουζας μόλις ανέλαβε την διεύθυνση της κλινικής, ανέπτυξε νέους τομείς της καρδιολογίας στην κλινική που διεύθυνε και άφησε τους συνεργάτες του να αναπτύξουν ελεύθερα τους τομείς στους οποίους ήταν υπεύθυνοι χωρίς κανένα περιορισμό. Αυτοί στη συνέχεια, ανέπτυξαν στενή και παραγωγική συνεργασία με καρδιολόγους και καρδιολογικά κέντρα του εξωτερικού.
Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα η Ελλάδα να πάρει τη θέση που της ανήκε στο διεθνή καρδιολογικό χώρο. Επιπλέον η στενή επαφή και συνεργασία των Ελλήνων καρδιολόγων με τη διεθνή καρδιολογική κοινότητα είχε δώσει τεράστια ώθηση στην Ελληνική καρδιολογία. Η κλινική που διεύθυνε ο καθηγητής Τούτουζας ήταν η πρώτη πανεπιστημιακή καρδιολογική κλινική στην Ελλάδα, και οι επόμενες πανεπιστημιακές καρδιολογικές κλινικές ιδρύθηκαν αρκετά χρόνια αργότερα. Κατά συνέπεια οι μετέπειτα συνάδελφοι βρήκαν ανοικτό το δρόμο που είχε ανοίξει ο καθηγητής Τούτουζας και μπορούσαν άνετα να τον ακολουθήσουν χωρίς κανένα εμπόδιο. Αυτό είχε ως συνέπεια, Έλληνες καρδιολόγοι να μπορούν ευκολότερα να διεκδικούν ηγετικές θέσεις σε διεθνείς επιστημονικές εταιρείες και να συναγωνίζονται στο ίδιο επίπεδο με καρδιολόγους άλλων κρατών που ήταν καταξιωμένα στο διεθνή χώρο της καρδιολογίας μέχρι τότε. Όταν η χώρα σου είναι από τις πρώτες σε επιστημονικές παρουσιάσεις στα επιστημονικά συνέδρια της Ευρώπης, φυσικό είναι οι συνάδελφοι του εξωτερικού να σε βλέπουν με άλλα μάτια σχετικά με κάποιον άλλο που η χώρα του έχει μηδαμινή ή καθόλου παρουσία σε αυτά τα συνέδρια. Έτσι η Ελλάδα, είχε μπει με απαιτήσεις στο διεθνή χώρο της καρδιολογίας, όπως της άξιζε και όπως έπρεπε να γίνει, με το δρόμο επικοινωνίας που είχε ανοίξει ο καθηγητής Τούτουζας.
Χωρίς να υποτιμώνται το αξιόλογο συγγραφικό του έργο, η ίδρυση του Ελληνικού Ιδρύματος Καρδιολογίας, ούτε η προσφορά του εξαιρετικού επιτελείου που είχε αναπτύξει στην κλινική που διεύθυνε και το οποίο και σήμερα συνεχίζει ποικιλοτρόπως το έργο του, αυτή νομίζω πως ήταν η μεγαλύτερη προσφορά του καθηγητή Τούτουζα στην Ελληνική Καρδιολογία.
«Science and art belong to the whole world and before them vanish the barriers of nationality»-Goethe-
Επιμέλεια: Harisios Boudoulas MD, PhD, PhD Hon Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine and Pharmacy (emeritus)The Ohio State University, Columbus Ohio, USA Honorary Professor, Academician (an. mem.)