Τα μεταλλαγμένα στελέχη του κορονοϊού έχουν προβληματίσει ιδιαίτερα τους επιστήμονες και κυρίως στην κατεύθυνση της αποτελεσματικότητας των εμβολίων απέναντί τους. Τι προτείνουν οι ειδικοί.
Τα νέα εμβόλια απέναντι στον κορονοϊό έχουν δείξει την αποτελεσματικότητά τους και την προστασία που προσφέρουν απέναντι στη νόσο Covid-19. Τα νέα μεταλλαγμένα και ενδεχομένως πιο μεταδοτικά στελέχη, ωστόσο -που μάλιστα τείνουν να κυριαρχήσουν έναντι του παλαιότερου ιού- έχουν προκαλέσει επιστημονικά ερωτήματα και ανησυχία.
Οι δύο φαρμακευτικές εταιρείες που παράγουν mRNA εμβόλια Moderna και Pfizer έχουν στα χέρια τους προκαταρκτικά δεδομένα με τη μορφή προδημοσίευσης, που διαπιστώνουν αποτελεσματικότητα των εμβολίων έναντι των μεταλλαγμένων στελεχών και κυρίως του ιού που προέρχεται από τη Μεγάλη Βρετανία. Αμφιβολίες, όμως, υπάρχουν για τον μεταλλαγμένο ιό της νότιας Αφρικής.
Ακόμη, όμως, και η βεβαιότητες που προκύπτουν από τις μελέτες, θα πρέπει να επιβεβαιωθούν στην κλινική πράξη, στους εμβολιασμούς δηλαδή, που βρίσκονται σε εξέλιξη στην παγκόσμιο πληθυσμό. Τα αντισώματα που παράγονται από τα εμβόλια, λένε, μπορεί να περιορίζουν αλλά δεν εξαλείφουν την ιική παραγωγή.
Για τον λόγο αυτό, οι επιστήμονες προτείνουν -παράλληλα με την προσπάθεια ανοσοποίησης των πολιτών- να υπάρχει και λεπτομερής καταγραφή, τόσο της αποτελεσματικότητας των εμβολίων όσο και της επέκτασης των μεταλλαγμένων στελεχών στον πλανήτη.
Προτείνουν, επίσης, να ταυτοποιούνται οι ιοί που ενδέχεται να προσβάλλουν άτομα που έχουν εμβολιαστεί, ώστε να διαπιστωθεί εάν η μόλυνση μπορεί να οφείλεται στις μεταλλάξεις.
Πώς απειλούν την ανοσία των εμβολίων τα νέα στελέχη
Σύμφωνα με τους Καθηγητές της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Ιωάννη Ντάναση, Μαρία Γαβριατοπούλου και τον Πρύτανη Θάνο Δημόπουλο, ο μηχανισμός με τον οποίο οι μεταλλαγμένοι ιοί απειλούν την ανοσία, είναι ο εξής:
Τα εμβόλια προσφέρουν προστασία έναντι της λοίμωξης COVID-19 με τη διαμεσολάβηση εξουδετερωτικών αντισωμάτων που στρέφονται ενάντια στην πρωτεΐνη S του SARS-CoV-2, την οποία χρησιμοποιεί ο ιός για να εισβάλλει στα ανθρώπινα κύτταρα. Τα νέα στελέχη εμφανίζουν παραλλαγές στην πρωτεΐνη S που αυξάνουν τη συγγένεια για τον υποδοχέα ACE2 και δημιουργούν ένα πλεονέκτημα στη μετάδοση του ιού από άτομο σε άτομο.
Θεωρητικά, όπως λένε οι ειδικοί, η αποτελεσματικότητα των εμβολίων μπορεί να επηρεαστεί από νέα στελέχη του ιού που μπορεί να δημιουργούνται όταν υπάρχει εξελικτική πίεση στον ιό από αντισώματα που περιορίζουν αλλά δεν εξαλείφουν την ιική αναπαραγωγή. Υπό τέτοιες συνθήκες, ο ιός μπορεί να βρει τρόπους να διαφύγει από την ανοσιακή απάντηση και να μπορεί να αναπαράγεται εκ νέου αποτελεσματικά.
“Αυτή ακριβώς η πιθανότητα είναι ένας βασικός λόγος για να μην καθυστερεί η χορήγηση της δεύτερης δόσης του εμβολίου. Η εξελικτική βιολογία του ιού αποτελεί πραγματικότητα ήδη από τα πρώτα στάδια της πανδημίας”, σημειώνουν οι Καθηγητές του ΕΚΠΑ.
Εκτός από το στέλεχος Β.1.1.1 που εντοπίστηκε στη Μεγάλη Βρετανία, πάντως, ένα άλλο σημαντικό στέλεχος που αναγνωρίστηκε πρόσφατα στη Νότια Αφρική αλλά και στη Βραζιλία είναι το B.1.351, με μεταλλάξεις που βρίσκονται πλησίον ή και εντός της περιοχής σύνδεσης των εξουδετερωτικών αντισωμάτων στην πρωτεΐνη S.
Το συγκεκριμένο προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία σχετικά με την αποτελεσματικότητα των εμβολίων, αλλά μένει να προκύψουν περισσότερα στοιχεία.
Την ίδια στιγμή, ένα νέο «συμπληρωματικό» στα υπάρχοντα εμβόλιο, που θα καλύπτει όχι μόνο τις υπάρχουσες μεταλλάξεις αλλά και πιθανές νεοεμφανιζόμενες, προσπαθεί να δημιουργήσει στα εργαστήριά της η Moderna, ενώ παρόμοιο ενδιαφέρον έχει δείξει και η Pfizer.
Μεταλλαγμένοι ιοί: Τι προτείνουν οι επιστήμονες
Οι συγγραφείς μελέτης* που δημοσιεύθηκε στο έγκριτο περιοδικό JAMA προτείνουν έξι βήματα που πρέπει να ληφθούν:
- Είναι θεμελιώδους σημασίας να απομονώνονται και να χαρακτηρίζονται πλήρως οι ιοί SARS-CoV-2 από όλα τα άτομα που νοσηλεύονται λόγω COVID-19 αλλά έχουν εμβολιαστεί προηγουμένως έναντι του SARS-CoV-2. Μόνο έτσι θα ανιχνευτούν νέα στελέχη με ανθεκτικότητα στην ανοσία που προκαλείται από τον εμβολιασμό.
- Δεύτερον, είναι αναγκαία διεθνής συνεργασία ώστε να οργανωθεί και να εφαρμοστεί τόσο σε επίπεδο χώρας όσο και σε διεθνές επίπεδο ένα ενεργό σύστημα αλληλούχησης των γονιδιωμάτων του ιού και σύστημα επιτήρησης ώστε να υπάρχει ιχνηλάτηση των νέων στελεχών.
- Τρίτον, κρίνεται σκόπιμο να δημιουργηθούν τράπεζες βιολογικού υλικού με ορούς εμβολιασθέντων έναντι του SARS-CoV-2. Με αυτό τον τρόπο, θα μπορεί να διερευνηθεί η αποτελεσματικότητα της ανοσοποίησης έναντι νέων αναδυόμενων στελεχών.
- Επιπλέον, είναι απαραίτητο να μειωθεί η παγκόσμια εξάπλωση νέων στελεχών όπως του N501Y.V2 και του σχετιζόμενου στελέχους που έχει εντοπιστεί στη Βραζιλία.
- Πέμπτον, ο σχεδιασμός των εμβολίων που βασίζονται στην τεχνολογία του mRNA και σε αδενοιό μπορεί να προσαρμοστεί ώστε να ληφθούν υπόψη και οι σημαντικότερες μεταλλαγές των νέων αναδυόμενων στελεχών.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι τα νέα στελέχη δεν μεταδίδονται σε μεγαλύτερο βαθμό με αερόλυμα συγκριτικά με τα προηγούμενα στελέχη που είχαν εντοπιστεί το 2020. Επομένως, η χρήση μασκών, η τήρηση των σωματικών αποστάσεων και τα υπόλοιπα μέτρα αποτροπής της μετάδοσης μπορούν να προτρέψουν την εξάπλωση της πανδημίας COVID-19.
*JAMA, John P Moore και Paul A Offit από τα πανεπιστήμια Cornell και Pennsylvania των ΗΠΑ (SARS-CoV-2 Vaccines and the Growing Threat of Viral Variants, JAMA. January 28, 2021. doi:10.1001/jama.2021.1114).