Ο κύριος παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση της νόσου Alzheimer φαίνεται ότι έχει διαφοροποιηθεί τα τελευταία χρόνια. Δεδομένα από το 2011 είχαν δείξει ότι οι κυριότεροι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου για τη νόσο Alzheimer ήταν κατά σειρά η καθιστική ζωή, η κατάθλιψη και το κάπνισμα.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μίας νέας μελέτης από τις ΗΠΑ, ωστόσο, η καθιστική ζωή βρίσκεται πλέον στη δεύτερη θέση και ο σοβαρότερος παράγοντας κινδύνου είναι πλέον η παχυσαρκία.
Η νόσος Alzheimer είναι η συχνότερη μορφή άνοιας και αποτελεί ένα από τα συχνότερα αίτια θανάτου παγκοσμίως. Παρά τις εκτεταμένες μελέτες, ωστόσο, δεν γνωρίζουμε ακόμα σε ποιους μηχανισμούς αποδίδεται η εμφάνιση της νόσου, αλλά ούτε και πως μπορούμε να επιβραδύνουμε την πορεία της.
Ορισμένες μελέτες έδειξαν ότι υπάρχει κληρονομική επιβάρυνση για την εμφάνιση της νόσου, ωστόσο υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν τον κίνδυνο των ασθενών, όπως για παράδειγμα η κακή διατροφή, η υπέρταση, η κατάθλιψη, το κάπνισμα και οι λοιμώξεις της στοματικής κοιλότητας.
Το θετικό είναι ότι όλοι οι παραπάνω παράγοντες είναι τροποποιήσιμοι, δηλαδή είναι δυνατό να προληφθούν με τις κατάλληλες αλλαγές στον τρόπο ζωής. Ωστόσο, ακόμα δεν γνωρίζουμε ποια είναι η επίδραση των παραπάνω παραγόντων, αλλά ούτε και αν η βαρύτητά τους είναι εξίσου υψηλή σε κάθε χώρα του κόσμου.
Η νέα ανάλυση από τις ΗΠΑ, για παράδειγμα, έδειξε ότι η έκπτωση της ακοής είναι τροποποιήσιμος παράγοντας κινδύνου για τη νόσο Alzheimer, παρά το γεγονός ότι αυτό δεν είχε παρατηρηθεί σε προηγούμενες μελέτες.
Γνωρίζοντας ότι τα ποσοστά της παχυσαρκίας έχουν διπλασιαστεί από το 2010, ενώ παράλληλα τα ποσοστά του καπνίσματος και της καθιστικής ζωής έχουν περιοριστεί, οι επιστήμονες της ανάλυσης θέλησαν να επανεξετάσουν την επίδραση του κάθε παράγοντα κινδύνου για τη νόσο Alzheimer.
Για τις αναλύσεις τους, χρησιμοποίησαν δεδομένα από τη βάση Behavioral Risk Factor Surveillance Survey. Από τους συνολικά 378.615 εθελοντές που εξετάστηκαν, πάνω από το 1/3 του συνόλου των περιστατικών της νόσου Alzheimer συνδέθηκαν με τουλάχιστον ένα από τους 8 παράγοντες κινδύνου για τη νόσο.
Ο συχνότερος παράγοντας κινδύνου ήταν η παχυσαρκία στη μέση ηλικία και ακολούθησαν η καθιστική ζωή και το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης.
Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που μία έρευνα συνδέει την παχυσαρκία στη μέση ηλικία με τον κίνδυνο εμφάνισης νόσου Alzheimer.
Μία έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2020 έδειξε ότι η παχυσαρκία αυξάνει την ευαισθησία των νευρικών ιστών στις βλάβες. Μάλιστα, οι παραπάνω αλλαγές παρατηρούνται συχνότερα σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη μνήμη.
Το παραπάνω γεγονός προφανώς δεν επιβεβαιώνει ότι η παχυσαρκία αποτελεί άμεσο αίτιο της νόσου Alzheimer, ωστόσο δείχνει ότι η διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου.
Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι η απώλεια βάρους στις μεγαλύτερες ηλικίες μπορεί να επιβραδύνει τη φθορά του εγκεφαλικού φλοιού σε σχέση με αυτή που παρατηρείται σε ασθενείς με παχυσαρκία.
Μία πιθανή εξήγηση για το παραπάνω φαινόμενο είναι ότι η παχυσαρκία επηρεάζει τη ροή του αίματος στον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα ορισμένες περιοχές του τελευταίου να μην αιματώνονται επαρκώς.
Μία άλλη θεωρία είναι ότι η παχυσαρκία προκαλεί χρόνια φλεγμονή στον εγκέφαλο, η οποία αποδομεί τη λευκή ουσία και επηρεάζει τις νευρικές συνάψεις.
Προφανώς είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ποιοι είναι οι πληθυσμοί που κινδυνεύουν περισσότερο από τη νόσο Alzheimer, καθώς έτσι θα μπορούμε να προσαρμόσουμε καλύτερα τις μελλοντικές μελέτες και να αναπτύξουμε κατάλληλες θεραπείες.
Στην ανάλυση του 2018, για παράδειγμα, όταν οι επιστήμονες εξέτασαν ξανά τα δεδομένα με βάση το φύλο, τη φυλή και την εθνικότητα, παρατήρησαν διαφοροποίηση στα αποτελέσματα.
Συγκεκριμένα, τα περιστατικά της νόσου Alzheimer που συνδέονται με τουλάχιστον έναν από τους 8 τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου ήταν συχνότερα στους άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες. Επιπλέον, οι επιδράσεις των παραπάνω παραγόντων κινδύνου ήταν περισσότερο εμφανείς σε όλες τις φυλές εκτός της Καυκάσιας.
Η έρευνα δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό JAMA.
Επιμέλεια: Αντώνιος Δημητρακόπουλος MD, PhD, Ειδικός Παθολόγος Διευθυντής Γ’ Παθολογικής Κλινικής Ερρίκος Ντυνάν HC, ΕΔΙΠ Παθολογίας-Ανοσολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ