Το άγχος και η απομόνωση που επέφερε η έλευση της Covid-19 έχουν προκαλέσει κοινωνικές και συναισθηματικές πληγές στη νέα γενιά, που επηρεάζουν ήδη την εκπαίδευση και την κοινωνικότητά της
Τον Μάρτιο του 2020, τα σχολεία σε όλο τον κόσμο άρχισαν ξαφνικά να κλείνουν και η ζωή των 2,2 δισεκατομμυρίων παιδιών και νέων σε όλο τον πλανήτη άλλαξε δραματικά. Ολόκληρες οικογένειες βρέθηκαν περιορισμένες στο σπίτι, βγαίνοντας έξω μόνο για σύντομα, καθορισμένα χρονικά διαστήματα – ενώ τα παιδιά σχολικής ηλικίας παρακολουθούσαν μαθήματα μέσω οθόνης ή διδάσκονταν από τους γονείς τους.
Ως αποτέλεσμα, έχασαν τον ρυθμό της καθημερινής ζωής τους – η δυνατότητα συμμετοχής τους σε σχολικές λέσχες, αθλοπαιδιές και χόμπι αντικαταστάθηκε από δραστηριότητες στο σπίτι, χειροτεχνίες και τηλεόραση. Πολλοί νεαροί έχασαν σημαντικά για τη ζωή τους γεγονότα, όπως σχολικούς χορούς, πάρτι και αποφοιτήσεις. Κάποιοι δεν επέστρεψαν στα σχολεία και στους συμμαθητές τους για έναν ολόκληρο χρόνο.
Μια έρευνα του BBC επισημαίνει ότι τα σχολεία έκλεισαν κατά μέσο όρο για 5,5 μήνες, αλλά κάποια παρέμειναν κλειστά για ακόμη μεγαλύτερο διάστημα. Σε συνδυασμό με το άγχος της πανδημίας και των γονέων τους μπροστά σε μια άνευ προηγουμένου κατάσταση, η καραντίνα πυροδότησε εκτεταμένες εικασίες σχετικά με τον αντίκτυπο που θα έχει η πανδημία της Covid-19 στη γενιά των νέων που τη βίωσαν.
Οι εμπειρίες της παιδικής ηλικίας, άλλωστε, τείνουν να έχουν σημαντική επίδραση στην πορεία της ζωής κάθε ανθρώπου, καθώς επηρεάζουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου, τη συμπεριφορά και τη συνολική ευεξία του οργανισμού. Δάσκαλοι στην Καλιφόρνια παρατήρησαν μια διαφορά στους μαθητές που δίδασκαν σχεδόν αμέσως μόλις άνοιξαν τα σχολεία το 2021 – τα παιδιά στις μικρές τάξεις άρχισαν να αντιδρούν έντονα στους θορύβους της τάξης.
Πολλά σχολεία στις ΗΠΑ αναγκάστηκαν να διακόψουν τα μαθήματα μουσικής στα δημοτικά σχολεία τους, καθώς τα παιδιά δυσφορούσαν στο χαοτικό άκουσμα της πρόβας πολλών διαφορετικών οργάνων κάθε μαθητικής ορχήστρας. Μακριά από θορυβώδεις δραστηριότητες, όπως το παιχνίδι στην παιδική χαρά και η συμμετοχή σε μουσικές ομάδες, τα πιτσιρίκια αγανακτούσαν σε χαοτικά περιβάλλοντα με φασαρία.
Πέντε χρόνια μετά την εξάπλωση της πανδημίας και τις εκτεταμένες καραντίνες, ερευνητές αρχίζουν να αποκαλύπτουν την επίδραση που είχαν στα παιδιά αυτές οι απότομες κοινωνικές αλλαγές. Η πανδημία έχει αφήσει το στίγμα της στη συμπεριφορά, την ψυχική τους υγεία, τις κοινωνικές τους δεξιότητες, και την εκπαίδευσή τους. Αλλά το πόσο βαθιά μπορεί να είναι αυτά τα σημάδια και οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τους, ίσως χρειαστούν δεκαετίες για να αποσαφηνιστούν.
Τα μωρά βιώνουν τα πάντα ως νέες εμπειρίες – κάθε επίσκεψη στο πάρκο, κάθε μυρωδιά μέσα σε ένα παντοπωλείο, κάθε άγγιγμα ενός κατοικίδιου. Το ερώτημα που προκύπτει είναι τι συμβαίνει όταν ένα μωρό δεν βιώνει μια πλούσια γκάμα εμπειριών ζωής. Στη Βρετανία, η μελέτη με τίτλο «Επιδράσεις Καραντίνας σε Κομβική Χρονιά της Πανδημίας» επιχειρεί να καθορίσει το ρόλο της καραντίνας στα παιδιά που γεννήθηκαν μεταξύ Μαρτίου και Ιουνίου 2020.
Η έρευνα παρακολουθεί τρεις ομάδες 200 συνολικά παιδιών που γεννήθηκαν πριν από την πανδημία, κατά τη διάρκεια των lockdown του 2020, και μετά την άρση τους το 2021, εστιάζοντας στις γλωσσικές δεξιότητες και την εκτελεστική λειτουργία τους στην ηλικία των τεσσάρων ετών. Οι ερευνητές παίζουν απλά παιχνίδια με τα παιδιά, όπως να κάνουν κλικ σε μια οθόνη όταν εμφανίζεται μια γάτα, ώστε να τεστάρουν τα αντανακλαστικά τους.
Τα προκαταρκτικά ευρήματά τους αναμένεται να δημοσιευτούν στα τέλη του έτους, αλλά τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα των ερευνών τους φαίνεται να δείχνουν ότι τα παιδιά που ήταν μωρά κατά τη διάρκεια της πανδημίας έχουν φτωχότερο λεξιλόγιο και μπορεί να δυσκολεύονται περισσότερο με δεξιότητες σκέψης υψηλότερου επιπέδου. Η επικοινωνία δείχνει να έχει επηρεαστεί βαθύτερα από κάθε άλλη λειτουργία, σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία της έρευνας.
Οι ερευνητές ελπίζουν ότι η μελέτη θα τους βοηθήσει να κατανοήσουν τους λόγους αυτής της καθυστέρησης, αν και εικάζουν ότι η έλλειψη κοινωνικών ευκαιριών κατά το πρώτο έτος της ζωής των παιδιών, ίσως έχει τεράστιο αντίκτυπο στην ανάπτυξή τους. Τα μωρά που γεννήθηκαν στις πιο αυστηρές καραντίνες δεν είχαν πολλές δυνατότητες δημόσιας κοινωνικής επικοινωνίας, όπως να τα παίζουν συγγενείς, να κάνουν κούνια ή να ακούν διαφορετικές φωνές να συνδιαλέγονται.
Οι πρώτοι μήνες στη ζωή ενός ανθρώπου είναι εξαιρετικά σημαντικοί στην εκμάθηση των θεμελίων της κοινωνικής επικοινωνίας. Οι μακροχρόνιες επιπτώσεις αυτών των αναπτυξιακών καθυστερήσεων θα χρειαστούν χρόνο για να κατανοηθούν –και ίσως αναπληρωθούν σχετικά γρήγορα– αλλά ένας από τους κύριους τομείς της έρευνας σχετικά με τις επιπτώσεις της πανδημίας στους νέους, είναι η εκπαίδευση.
Υπολογίζεται ότι η πανδημία διατάραξε την εκπαίδευση περίπου 1,6 δισεκατομμυρίων μαθητών σε περισσότερες από 190 χώρες. Μετά ξεκίνησαν τα διαδικτυακά μαθήματα και η κατ’ οίκον εκπαίδευση, αλλά ειδικά τα παιδιά χωρίς πρόσβαση σε υπολογιστές, ή αξιόπιστες συνδέσεις στο διαδίκτυο, αναπόφευκτα υπέφεραν περισσότερο. Εκτενής ακαδημαϊκή μελέτη του 2023 στις ΗΠΑ διαπιστώνει «χειρότερα μαθησιακά αποτελέσματα» για όλα τα παιδιά της πανδημίας.
Η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι απώλειες στη μάθηση που σημειώθηκαν κατά την εποχή της πανδημίας, ίσως έχουν μακροχρόνιες οικονομικές επιπτώσεις μόλις αυτά τα παιδιά φτάσουν στην ενηλικίωση. Ερευνα του 2025 συγκρίνει τις διεθνείς βαθμολογίες μαθητικών τεστ, και διαπιστώνει ότι εκείνες των μαθηματικών μειώθηκαν κατά μέσο όρο κατά 14% – περίπου αντίστοιχες με επτά μήνες μάθησης.
Μάλιστα συγκεκριμένες ομάδες μαθητών, όπως όσοι κλείστηκαν περισσότερο σε καραντίνα, παιδιά μεταναστών ή φτωχών οικογενειών, τα πήγαν ακόμη χειρότερα στα τεστ μαθηματικών. Η εξ αποστάσεως μάθηση μέσω διαδικτύου δεν κατάφερε να ανακόψει αυτή την τάση. Οι ερευνητές θεωρούν ότι αυτή η απώλεια μάθησης θα μεταφραστεί σε μελλοντικές απώλειες εισοδήματος ύψους τρισεκατομμυρίων δολαρίων για αυτή τη γενιά μαθητών.
Συγκεκριμένα, στην Ευρώπη, τα παιδιά έχασαν το ισοδύναμο ενός έως τριών μηνών μάθησης – ποσοστό που τριπλασιάζεται σε χώρες όπως η Πολωνία, αλλά και η Ελλάδα. Πιο σημαντικές επιπτώσεις σημειώθηκαν σε χώρες όπως η Βραζιλία, το Μεξικό, η Νότια Αφρική και οι ΗΠΑ, με μεγαλύτερη απώλεια εδάφους στα μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες από ό,τι σε άλλα μαθήματα.
Τα αποτελέσματα αυτά είναι παρόμοια για τους μαθητές Δημοτικού και Γυμνασίου, γεγονός που εξέπληξε τους ερευνητές, καθώς πίστευαν ότι τα ελλείμματα θα ήταν μεγαλύτερα για τους νεότερους μαθητές, οι οποίοι ήταν λιγότερο πιθανό να είναι σε θέση να διδαχθούν μόνοι τους. Μετά το τέλος της πανδημίας, πολλά σχολεία επιχείρησαν να καλύψουν το χαμένο έδαφος των μαθητών μέσω της επιταχυνόμενης μάθησης – με ποικίλα ποσοστά επιτυχίας.
Πρακτικά μιλώντας, οι απώλειες μάθησης στην Πολωνία αναμένεται να οδηγήσουν σε μείωση της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας κατά 0,35%, ενώ στις ΗΠΑ, η οικονομία υπολογίζεται ότι θα υποστεί μείωση ύψους 128 – 188 δισεκατομμυρίων δολαρίων (110 – 160 δισ. ευρώ) ετησίως, μόλις οι μαθητές του 2020 ενταχθούν στο εργατικό δυναμικό της χώρας. Αλλά το μακροπρόθεσμο κοινωνικό κόστος ίσως τελικά υπερβεί το αντίστοιχο εκπαιδευτικό.
Μια μελέτη στο Ηνωμένο Βασίλειο διαπίστωσε ότι η παχυσαρκία μεταξύ μικρών παιδιών ηλικίας 10 και 11 ετών αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας – και ακόμα δεν έχει μειωθεί. Το ποσοστό αφορά 56.000 παχύσαρκα παιδιά, λόγω των αλλαγών στις διατροφικές τους συνήθειες. Μακροπρόθεσμα, αυτό ίσως κοστίσει στην κοινωνία του Ηνωμένου Βασιλείου περίπου 8,7 δισεκατομμύρια λίρες (10 δισ. ευρώ), σύμφωνα με τους ερευνητές.
Στη θετική πλευρά, η σωματική υγεία των παιδιών παγκοσμίως δεν χειροτέρεψε μετά την πανδημία, ίσως γιατί οι έξοδοι μετά την άρση της καραντίνας τα έκανε πιο κινητικά σε εξωτερικούς χώρους που τους είχαν λείψει. Επίσης, παραδόξως, η συναισθηματική ωριμότητά τους βελτιώθηκε – κάτι που ακούγεται αντιφατικό, αλλά σύμφωνα με ειδικούς ερμηνεύεται από τη σύνδεση των αντιξοοτήτων της καθημερινότητας με τη συναισθηματική ωρίμανση.
Μένει να φανεί εάν οι συγκεκριμένες βελτιώσεις θα βοηθήσουν στην καλύτερη προετοιμασία αυτής της γενιάς για τις δοκιμασίες που θα αντιμετωπίσει αργότερα στη ζωή της. Ωστόσο, το άγχος της πανδημίας μπορεί να έχει αφήσει και άλλα σημάδια στην ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων – με πολλές μελέτες να αποκαλύπτουν αυξημένα επίπεδα άγχους, κατάθλιψης, θυμού και ερεθισμών κατά τη διάρκεια της καραντίνας.
Τα παιδιά εμφάνισαν επίσης αυξημένα σημάδια εσωτερίκευσης και προβλημάτων συμπεριφοράς, λόγω των μεγάλων περιόδων περιορισμού της κυκλοφορίας. Οσα αθλούνταν περισσότερο, είχαν πρόσβαση σε ψυχαγωγία, και θετικές οικογενειακές σχέσεις, έτειναν να τα πηγαίνουν καλύτερα – ενώ όσων οι γονείς ήταν πιο αγχωμένοι την περίοδο της καραντίνας, η ευημερία των τέκνων τους ήταν πιο ασταθής.
Παράλληλα υπάρχουν ενδείξεις ότι ορισμένα από τα προβλήματα συνεχίστηκαν μετά το άνοιγμα των σχολείων και των πανεπιστημίων. Μια μελέτη στην Κίνα διαπίστωσε ότι τα παιδιά έτειναν να είναι λιγότερο κοινωνικά, ή πρόθυμα να ενεργούν με τρόπους που ωφελούσαν τους συμμαθητές τους. Αλλά υπάρχουν και ελπίδες ότι η έρευνα της συμπεριφοράς των παιδιών ίσως προσφέρει στρατηγικές για την υποστήριξή τους στο μέλλον.
Σε κάθε περίπτωση, οι πλήρεις επιπτώσεις της Covid-19 και της επακόλουθης καραντίνας στη «γενιά της πανδημίας» θα γίνουν αντιληπτές μόνο στην εξέλιξη των επόμενων ετών και δεκαετιών
Πηγή: https://www.protagon.gr/themata/i-genia-tis-pandimias-pws-i-covid-19-simadepse-ta-paidia-44343207883
