Νέοι και μεγαλύτεροι υγιείς εθελοντές παρέμειναν καθιστοί επί 3 ώρες σε θάλαμο με 44 βαθμούς Κελσίου. Τι έδειξαν οι αναλύσεις αίματος πριν και μετά. Εξηγεί o καθηγητής Ανδρέας Φλουρής.
Μπορεί μια τρίωρη παραμονή σε χώρο με συνθήκες καύσωνα να προκαλέσει βλάβες στην υγεία; Ναι, περισσότερο από όσο φανταζόμασταν, κυρίως σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, απαντούν οι επιστήμονες και το απέδειξαν πειραματικά.
Οι ερευνητές του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικής Φυσιολογίας FAME Lab του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και του Human and Environmental Physiology Research Unit του Πανεπιστημίου της Οτάβα εισήγαγαν 46 υγιείς εθελοντές σε έναν θάλαμο με ελεγχόμενες συνθήκες καύσωνα (θερμοκρασία 44 βαθμών Κελσίου και σχετική υγρασία 30%), όπου παρέμειναν καθιστοί επί 3 ώρες.
Έλαβαν δείγματα ορού αίματος πριν και μετά από την έκθεση και ανέλυσαν τις διαφορές σε συγκεκριμένες πρωτεϊνες. Τα αποτελέσματα έδειξαν περιορισμένες, αναστρέψιμες, αλλά αξιοπρόσεκτες αλλαγές σε δείκτες που σχετίζονται με την φλεγμονή, τη νεφρική λειτουργία, τον εντερικό φραγμό και αμβλυμένες κυτταρικές άμυνες. Οι μεταβολές αφορούν κυρίως τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, ενώ είναι άγνωστη η σωρευτική επίπτωση, όταν η τρίωρη έκθεση γίνεται καθημερινά ή σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Ο καθηγητής φυσιολογίας στο ΤΕΦΑΑ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, διευθυντής του FAME Lab και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οτάβα, Ανδρέας Φλουρής (φωτογραφία) μιλάει στο iatronet.gr για τα ευρήματα της μελέτης και παρέχει συμβουλές προστασίας προς τα ευάλωτα άτομα, που όπως επισημαίνει δεν πρέπει να περιορίζονται μόνο στις μέρες καύσωνα όπως αυτές που διανύουμε
Η μελέτη
Στους 46 εθελοντές περιλαμβάνονταν 19 νέοι (με μέση ηλικία τα 23 έτη ± 2,9, οι 5 εξ αυτών γυναίκες) και 27 μεγαλύτερης ηλικίας (Μ.Ο. 62 ± 7 έτη, 2 γυναίκες). Ο προηγμένος θάλαμος στο καναδικό πανεπιστήμιο, στον οποίο εισήλθαν και παρέμειναν καθιστοί επί 3 ώρες προσομοίωσε συνθήκες καύσωνα, ενώ ανίχνευε και αξιολογούσε την παραμικρή θερμίδα ενέργειας που παρήγαγαν τα σώματα των εθελοντών κατά την παραμονή τους.
Όπως εξηγεί ο καθηγητής, οι 44 βαθμοί επιλέχθηκαν ως το σύνηθες όριο των καυσώνων στην Ελλάδα, ενώ το τρίωρο αξιολογήθηκε ως η μέση έκθεση που έχει ένας άνθρωπος όταν δεν βρίσκεται σε χώρο με κλιματισμό. Ήδη ξεκίνησε νέα μελέτη που εξετάζει την έκθεση σε 8ωρη βάση.
Αποτελέσματα
Οι βιοχημικές αναλύσεις των δειγμάτων πριν και μετά την έκθεση έδειξαν μεταβολές που σχετίζονται με διαφορετικές λειτουργίες του οργανισμού.
- Οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας αύξησαν την C-αντιδρώσα πρωτεϊνη (CRP), που αποτελεί δείκτη φλεγμονής και συνδέεται με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο. “Μόλις με ένα τρίωρο έκθεσης, οι άνθρωποι άρχισαν να αυξάνουν αυτόν τον δείκτη, κάτι που σημαίνει ότι το ανοσοποιητικό τους ενεργοποιήθηκε, διότι ανίχνευσε κίνδυνο”, αναφέρει ο κ. Φλουρής, προσθέτοντας: “Επικεντρώσαμε στη συγκεκριμένη πρωτείνη, διότι δείχνει μεταβολές που κάνουν αρκετή ώρα να ξεκινήσουν, αλλά δεν σταματάνε και πολύ εύκολα, όπως ένα τρένο που δυσκολεύεται να επιβραδύνει και να σταματήσει”.
- Η λιποκαλίνη, που αποτελεί διαγνωστικό δείκτη νεφρικής δυσλειτουργίας, αυξήθηκε σημαντικά, πάλι στους εθελοντές μεγαλύτερης ηλικίας. “Τα τελευταία χρόνια έχουμε βρει τρόπους να ανιχνεύσουμε και να καταλάβουμε νωρίς ποιοι άνθρωποι αρχίζουν να έχουν πρόβλημα με τα νεφρά τους. Ένας από τους πρώτους δείκτες που αρχίζει να αλλάζει είναι η λιποκαλίνη”, σημειώνει ο καθηγητής.
- Αντίστροφα ήταν τα ευρήματα αναφορικά με την αντιφλεγμωνώδη και αντιγηραντική πρωτείνη klotho, η οποία έχει κυτταροπροστατευτικό ρόλο για την επιδιόρθωση και ανάπλαση των βλαβών. “Παρόλο που στους μεγαλύτερους αυξήθηκαν οι παράγοντες που μας δείχνουν κάποια βλάβη, η klotho που σχετίζεται με την επιδιόρθωση αυξήθηκε περισσότερου στους νεότερους, οι οποίοι δεν έδειξαν να επηρεάζονται τόσο. Στους μεγαλύτερους δυστυχώς δεν ενεργοποιούνται επαρκώς οι μηχανισμοί κι ένας από τους λόγους που συμβαίνει αυτό είναι και η αυξημένη φλεγμονή”.
- Η πρωτεΐνη δέσμευσης λιπαρών οξέων (FABP) ήταν σταθερά αυξημένη στους εθελοντές μεγαλύτερης ηλικίας, γεγονός που υποδηλώνει επιβάρυνση του εντερικού φραγμού. “Όταν είναι αυξημένος ο συγκεκριμένος δείκτης αυξάνεται ο κίνδυνος να μπουν τα στομαχικά υγρά στην κυκλοφορία του αίματος”, αναφέρει ο κ. Φλουρής.
Το μήνυμα
Παρόλο που οι βλάβες που προκύπτουν από την 3ωρη έκθεση στον καύσωνα είναι περιορισμένες και αναστρέψιμες, αυτές δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να υποτιμηθούν.
“Ας φανταστούμε έναν άνθρωπο ο οποίος εκτίθεται καθημερινά για ένα τρίωρο (να πηγαίνει στη δουλειά, να περπατάει ή να μπαίνει σε λεωφορείο). Αυτός θα έχει κάθε μέρα σχεδόν αυξημένη φλεγμονή, μικρές ανεπαίσθητες και αναστρέψιμες βλάβες στα νεφρά”, υπογραμμίζει ο ερευνητής, προσθέτοντας: “Μια μελέτη που είχαμε κάνει πιο παλιά είχε δείξει πως κάποιος που εκτίθεται περίπου 2 μήνες το χρόνο σε υψηλά επίπεδα ζέστης έχει αυξημένη πιθανότητα να εμφανίσει νεφρική νόσο. Τώρα βλέπουμε σιγά σιγά και τον μηχανισμό”.
Εκτός καύσωνα 9 στις 10 περιπτώσεις
Οι οδηγίες προστασίας, ειδικά για ευάλωτα άτομα, όπως ηλικιωμένους, άτομα με χρόνια νοσήματα και εγκύους, είναι γνωστές στον πληθυσμό. Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο κ. Φλουρής, αυτές δεν πρέπει να περιορίζονται όταν το θερμόμετρο ξεπερνά τους 40 βαθμούς Κελσίου.
“Το 90% των εκθέσεων ανθρώπων στη ζέστη συμβαίνει εκτός καύσωνα. Εμείς στην παρούσα μελέτη βάλαμε το όριο στους 44 βαθμούς, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι στους 42 ή και στους 39 βαθμούς είμαστε εντάξει και δεν χρειάζεται να ανησυχούμε για τίποτα”, αναφέρει, σημειώνοντας πως δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη θερμοκρασιακή τιμή μετά την οποία αρχίζουμε να ανησυχούμε.
“Στην Ελλάδα λαμβάνουμε υπόψη κυρίως την θερμοκρασία, αλλά υπάρχουν κρίσιμοι δείκτες οι οποίοι λαμβάνουν υπόψη και την ακτινοβολία του ήλιου και την υγρασία και την ταχύτητα του αέρα”, υπογραμμίζει και συμπληρώνει: “Μάλιστα έχουμε προτείνει στο υπουργείο Εργασίας να χρησιμοποιεί έναν άλλο δείκτη για τους εργαζόμενους κυρίως, τον WBGT, ο οποίος λαμβάνει υπόψη όλες αυτές τις παραμέτρους”.
