Η στεφανιαία νόσος συνεχίζει να αποτελεί μια από τις κυριότερες αιτίες θανάτου παγκοσμίως.
Η αξονική στεφανιογραφία είναι μια σχετικά απλή σύντομη σε διάρκεια αναίμακτη απεικονιστική μέθοδος που βρίσκει όλο και μεγαλύτερη αποδοχή και εφαρμογή στην κλινική πράξη. Με την εξέταση αυτή μπορούμε να εξετάσουμε την ανατομία του δικτύου των στεφανιαίων αγγείων, την παρουσία ή όχι αθηρωματικών πλακών. Η μέθοδος μας δίνει τη δυνατότητα να πάρουμε αδρές πληροφορίες για τη σύσταση των αθηρωματικών πλακών (μαλακών, αποτιτανωμένων, μικτής υφής) καθώς και του είδους της παραμόρφωσης που προκαλούν στα στεφανιαία αγγεία (θετική- αρνητική αναδιαμόρφωση). Οι πληροφορίες αυτές είναι σημαντικές τόσο για τη διάγνωση όσο και το θεραπευτικό χειρισμό των ασθενών.
Στις τελευταίες αναθεωρημένες κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας, η αξονική στεφανιογραφία συμπεριλαμβάνεται στα αρχικά απεικονιστικά τεστ για τη διάγνωση της στεφανιαίας νόσου σε ασθενείς με συμπτώματα και παράγοντες κινδύνου για στεφανιαία νόσο στους οποίους η κλινική εξέταση και ο αρχικός καρδιολογικός έλεγχος (ηλεκτροκαρδιογράφημα, υπέρηχος καρδιάς, δοκιμασία κόπωσης σε τάπητα) δεν μπορούν να αποκλείσουν την παρουσία στεφανιαίας νόσου.
Η αξία της απεικονιστικής αυτής μεθόδου έγκειται όχι μόνο στην ικανότητά της να προσδιορίζει αξιόπιστα και άμεσα, μη επεμβατικά την παρουσία και τη βαρύτητα στενώσεων στα στεφανιαία αγγεία αλλά και στην σημαντικά υψηλή αρνητική προγνωστική αξία της η οποία αγγίζει το 100%, δηλαδή την ικανότητά της να αποκλείει την παρουσία αποφρακτικής στεφανιαίας νόσου όταν αυτή δεν παρουσιάζει παθολογικά ευρήματα.
Εκπαιδεύτηκα στην αξονική στεφανιογραφία στο Νοσοκομείο Harefield του Λονδίνου, σε ένα από τα μεγαλύτερα απεικονιστικά εργαστήρια στη Μεγάλη Βρετανία, όπου η μέθοδος αυτή είναι ευρύτατα διαδεδομένη στην καθημερινή κλινική πράξη με κλινικές παραπομπές που εκτείνονται σε ένα μεγάλο φάσμα καρδιαγγειακών παθήσεων. Αυτά τα απεικονιστικά πρωτόκολλα προσπαθούμε να εφαρμόσουμε και στη Μονάδα Αξονικής Στεφανιογραφίας του Νοσοκομείου Mediterraneo ανάλογα με το κλινικό ερώτημα κάθε φορά και σε συνεργασία με τους παραπέμποντες κλινικούς καρδιολόγους.
Οι κυριότερες ενδείξεις διενέργειας αξονικής στεφανιογραφίας είναι:
- Διερεύνηση παρουσίας στεφανιαίας νόσου σε ασθενείς χωρίς γνωστή στεφανιαία νόσο οι οποίοι παρουσιάζουν στηθάγχη ή ισοδύναμα αυτής.
- Χαμηλού ή μέσου κινδύνου για στεφανιαία νόσο ασθενείς με στηθαγχικό άλγος οι οποίοι προσέρχονται στα επείγοντα.
- Ασθενείς με στηθαγχικό άλγος οι οποίοι έχουν υποβληθεί σε προηγούμενο καρδιολογικό έλεγχο με αμφίβολα αποτελέσματα.
- Ασθενείς με παράγοντες κίνδυνου για στεφανιαία νόσο οι οποίοι έχουν θετική ή αμφίβολη δοκιμασία κόπωσης
- Έλεγχος των στεφανιαίων αγγείων πριν από καρδιοχειρουργική επέμβαση
- Έλεγχος των στεφανιαίων αγγείων πριν από διαδερμική αντικατάσταση αορτικής βαλβίδας (TAVI).
- Υποψία ανώμαλης έκφυσης των στεφανιαίων αγγείων.
- Έλεγχος βατότητας stents και μοσχευμάτων σε ασθενείς με προηγούμενη αορτοστεφανιαία παράκαμψη ως έλεγχος ρουτίνας.
- Εκτίμηση της ανατομίας των πνευμονικών φλεβών προ της επέμβασης ηλεκτρικής απομόνωσής τους για κατάλυση κολπικής μαρμαρυγής (ablation).
- Υπάρχει η δυνατότητα λειτουργικής μελέτης του μυοκαρδίου (ογκομέτρηση και εκτίμηση του κλάσματος εξώθησης της αριστερής και της δεξιάς κοιλίας).
Αν και η εξέταση είναι εξειδικευμένη για τη μελέτη των στεφανιαίων αγγείων και δεν μπορεί να αντικαταστήσει άλλες απεικονιστικές μεθόδους όπως την αγγειογραφία αορτής, των πνευμονικών αρτηριών ή την αξονική τομογραφία θώρακος, μπορεί να αναδείξει τυχαία παθολογικά ευρήματα που αφορούν όλες τις υπόλοιπες ανατομικές δομές του θώρακα και να καθοδηγήσει την περαιτέρω εξειδικευμένη απεικόνιση.
Προετοιμασία για την εξέταση
Οι ασθενείς δεν θα πρέπει να καταναλώσουν φαγητό ή υγρά λίγες ώρες πριν την εξέταση. Πριν την εξέταση θα τους ζητηθεί να αφαιρέσουν τα μεταλλικά αντικείμενα τα οποία μπορεί να βρίσκονται στα πεδίο μελέτης και μπορεί να επηρεάσουν την ποιότητα των εικόνων.
Θα πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωση καφέ, τσάι ή ενεργειακών ροφημάτων 12 ώρες πριν την εξέταση καθώς μπορεί να αυξήσουν την καρδιακή συχνότητα, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ποιότητα της εξέτασης.
Θα πρέπει να ενημερώσουν το κέντρο για τυχόν φαρμακευτικές ή τροφικές αλλεργίες. Στην περίπτωση γνωστού ιστορικού αλλεργικής αντίδρασης σε ιωδιούχα σκιαγραφικά θα πρέπει να λάβουν προετοιμασία με αντιαλλεργική αγωγή.
Οι ασθενείς θα πρέπει να ενημερώσουν σχετικά με γνωστό ιστορικό καρδιοπάθειας, βρογχικού άσθματος, σακχαρώδη διαβήτη, νεφρικής ανεπάρκειας η θυρεοειδοπάθειας, καθώς κάποιες από αυτές τις καταστάσεις μπορεί να αυξήσουν την πιθανότητα ανεπιθύμητων ενεργειών.
Η εξέταση διαρκεί λίγα μόνο λεπτά, οι ασθενείς ωστόσο θα πρέπει να προσέλθουν στο τμήμα μισή ώρα πριν την εξέταση για να προετοιμαστούν.
Πριν την εξέταση
Πριν τη διενέργεια της εξέτασης η νοσηλεύτρια του τμήματος μετρά τα ζωτικά σημεία του ασθενούς (αρτηριακή πίεση, σφύξεις και κορεσμό οξυγόνου) και στη συνέχεια επιβεβαιώνει τις πληροφορίες σχετικά με το προηγούμενο ιστορικό αλλεργιών, τη φαρμακευτική αγωγή και τα προβλήματα υγείας του ασθενούς.
Ακολουθεί η φλεβοκέντηση για τη χορήγηση του ενδοφλέβιου σκιαγραφικού κατά τη διάρκεια της εξέτασης.
Πριν την έναρξη της εξέτασης συνήθως χορηγείται μικρή δόση νιτρωδών υπογλωσσίως, προκειμένου να προκληθεί διαστολή των στεφανιαίων αγγείων και να βελτιωθεί η ποιότητα των εικόνων.
Η καρδιακή συχνότητα πρέπει να είναι χαμηλή προκειμένου να αυξηθεί η ποιότητα των εικόνων. Για το λόγο αυτό πολλοί ασθενείς λαμβάνουν μικρή δόση β- αναστολέα, φαρμάκων που μειώνουν την καρδιακή συχνότητα, για λίγες ώρες πριν από τη διενέργεια της εξέτασης.
Κατά την εξέταση
Κατά τη διάρκεια της εξέτασης η καρδιακή συχνότητα παρακολουθείται συνεχώς. Ο ασθενής θα πρέπει να ακολουθήσει τις οδηγίες για συγκράτηση της αναπνοής για λίγα δευτερόλεπτα κάθε φορά. Η έγχυση του σκιαγραφικού ενδοφλέβια ακολουθείται συχνά από μια παροδική αίσθηση θερμότητας.
Μετά την ολοκλήρωση της εξέτασης ο ασθενής παραμένει για παρακολούθηση στο χώρο για περίπου 20 λεπτά ενώ στη συνέχεια μπορεί να επιστρέψει στις καθημερινές του δραστηριότητες.
Είναι όλοι οι ασθενείς κατάλληλοι υποψήφιοι ;
- Η εγκυμοσύνη αποτελεί αντένδειξη για τη διενέργεια της εξέτασης.
Επιπρόσθετα, υπάρχουν καταστάσεις στις οποίες επηρεάζεται σημαντικά η ποιότητα των εικόνων γι αυτό και οι ακόλουθοι ασθενείς δεν αποτελούν κατάλληλους υποψηφίους για τη διενέργεια της εξέτασης.
- Ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή ή άλλη ταχυαρρυθμία ή έντονη εκτατοσυστολική αρρυθμία.
- Παχύσαρκοι ασθενείς
- Ασθενείς που δεν μπορούν να συμμορφωθούν με τα αναπνευστικά παραγγέλματα κατά τη διάρκεια της εξέτασης.
Μπορεί η αξονική στεφανιογραφία να αντικαταστήσει την κλασσική επεμβατική στεφανιογραφία;
Η αξονική στεφανιογραφία έχει μεγάλη αρνητική προγνωστική αξία, που σημαίνει ότι μπορεί πολύ αξιόπιστα να αποκλείσει την παρουσία στεφανιαίας νόσου, είναι δε η κατάλληλη μέθοδος για ασθενείς χαμηλού και ενδιάμεσου κινδύνου για στεφανιαία νόσο. Αν ωστόσο , η εξέταση αυτή αναδείξει σοβαρές βλάβες τότε συνιστάται και η διενέργεια επεμβατικής στεφανιογραφίας για την επιβεβαίωση των ευρημάτων και τη διενέργεια στη συνέχεια αγγειοπλαστικής για διόρθωση των βλαβών στην ίδια συνεδρία.
Πόση ακτινοβολία δέχεται ένας ασθενής που υποβάλλεται σε στεφανιογραφία;
Το ποσό της ακτινοβολίας που δέχεται ο ασθενής που υποβάλλεται σε αξονική στεφανιογραφία εξαρτάται από τον τύπο του μηχανήματος που χρησιμοποιείται. Με τους σύγχρονους αξονικούς τομογράφους το ποσό αυτό είναι πολύ περιορισμένο.
Επιμέλεια-Συγγραφή: Μαρία Μπούτσικου, Καρδιολόγος, εξειδικευμένη στη Μαγνητική Τομογραφία Καρδιάς και τις Συγγενείς Καρδιοπάθειες.
Υπεύθυνη του Τμήματος Μαγνητικής Τομογραφίας καρδιάς και Αξονικής τομογραφίας καρδιάς Mediterraneo Hospital.