Για τις δυνατότητες της Τ.Ν. αλλά και τους προβληματισμούς της επιστημονικής κοινότητας μιλά ο κορυφαίος ερευνητής.
Κάποτε ο κόσμος βρέθηκε διχασμένος μπροστά στη χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Πλέον, η νέα πρόκληση ονομάζεται «Τεχνητή Νοημοσύνη» και οι επιστήμονες αναζητούν τρόπους να την αξιοποιήσουν και, παράλληλα, να μην πέσουν στις παγίδες της!
Ο καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, ερευνητής και πρώην πρόεδρος του ΙΤΕ, πρόεδρος EMBC, Νεκτάριος Ταβερναράκης, μιλά στο Cretalive με αφορμή την εισήγησή του με θέμα «Τα πλεονεκτήματα, τα μειονεκτήματα & οι εφαρμογές της AI στο χώρο της φαρμακευτικής ανακάλυψης».
Θα μιλήσει στο πλαίσιο της 3ης επιστημονικής ημερίδας που συνδιοργανώνουν ο Φαρμακευτικός Σύλλογος Ηρακλείου και το ΙΤΕ με θέμα «Φαρμακευτική Καινοτομία & Σύγχρονες προσεγγίσεις στην Ιατρική» την Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου στο Κέντρο Επιστήμης και Πολιτισμού του ΙΤΕ, στο Ηράκλειο.
Ο κ. Ταβερναράκης αναφέρει πως η Τ.Ν., όπως και κάθε τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί με σωστό τρόπο, με σημαντικά και ωφέλιμα αποτελέσματα. Διαφορετικά, μπορεί να προκληθούν σωστά σοβαρά προβλήματα και να δημιουργήσει καταστάσεις που δε θα θέλαμε να δούμε.
Όσο αφορά στο κομμάτι της φαρμακευτικής ανακάλυψης, η Τ.Ν. «μπορεί να κάνει τη διαφορά. Να οδηγήσει στην ανάπτυξη νέων φαρμάκων ειδικά για ανίατες ασθένειες», τονίζει ο καθηγητής.
Πλέον, οι επιστήμονες έχουν τη δυνατότητα, μέσω εργαλείων Τ.Ν. να αναλύουν τεράστιες ποσότητες δεδομένων και να βγάζουν συμπεράσματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη φαρμάκων.
Δίνεται η ευκαιρία να προβλέπουμε τη δομή των πρωτεινών, να δούμε πώς είναι η πρωτείνη και με βάση αυτή τη γνώση να αναπτύσσουμε χημικά μόρια που τη στοχεύουν. Μπορούμε, δηλαδή, να στοχεύσουμε πρωτείνες που εμπλέκονται σε ασθένειες.
Σημειώνεται ότι το 2024 το Νόμπελ Χημείας απονεμήθηκε εκ ημισείας στους επιστήμονες Ντέιβιντ Μπέικερ και το άλλο μισό από κοινού στον Ντέμη Χασάμπη (επιστήμονα από την Κύπρο) και τον Τζον Μ. Τζάμπερ, νευροεπιστήμονες στη DeepMind, για την κατασκευή του μοντέλου AI για την πρόβλεψη των πολύπλοκων δομών των πρωτεϊνών. Βλέπουμε, δηλαδή, πως αυτή η τακτική αναγνωρίστηκε από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα με το μεγαλύτερο βραβείο που μπορεί να απονεμηθεί.
Ο κ. Ταβερναράκης αναφέρει πως η Τ.Ν. μπορεί να επιταχύνει την ανακάλυψη νέων φαρμάκων και, παράλληλα, μας δίνει τη δυνατότητα να δούμε αν φάρμακα που ήδη υπάρχουν στην αγορά μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για άλλες ασθένειες. Γίνεται, δηλαδή, επανατοποθέτηση φαρμάκων, ό,τι χρησιμοποιούμε για το άσθμα μπορεί να θεραπεύσει και κάποιες μορφές αλλεργίας, ακόμα, το φάρμακο για το διαβήτη ίσως μπορεί να αντιμετωπίσει ορισμένες μορφές καρκίνου ή νευροεκφυλιστικών ασθενειών.
Όπως περιγράφει, εργαλεία Τ.Ν. αρχίζουν να μπαίνουν στην καθημερινή εργαστηριακή πρακτική και ήδη το εργαστήριό του τα χρησιμοποιεί. Ο καθηγητής αναφέρει πως, σε ό,τι αφορά στο πεδίο της φαρμακευτικής και ανάπτυξης νέων φαρμάκων, σιγά- σιγά θα δούμε να χρησιμοποιούνται και στην Ελλάδα, το ΙΤΕ και σε φαρμακευτικές εταιρείες της χώρας μας.
Το βασικό συγκριτικό πλεονέκτημα της Τ.Ν. είναι η ταχύτητα ενώ το σημείο- κλειδί είναι η πρόβλεψη της δομής των πρωτεϊνών. Ο κ. Ταβερναράκης εξηγεί πως το φάρμακο αποτελεί χημικές ενώσεις που στοχεύουν συγκεκριμένες πρωτεΐνες. Μπορούμε να σχεδιάσουμε ένα χημικό μόριο που μπορεί να αναγνωρίσει την πρωτεΐνη και να την τροποποιεί, να αλλάζει τη λειτουργία της, να την ενισχύει ή να την αποδυναμώνει ανάλογα με την ασθένεια που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε.
Ο επιστήμονας του ΙΤΕ αναφέρει πως είμαστε ακόμα στην αρχή, η Τ.Ν. έχει μπει στη ζωή μας και τη φαρμακευτική ανακάλυψη τα τελευταία χρόνια, την τελευταία πενταετία έγινε ευρύτερα γνωστή και χρησιμοποιούμε τα εργαλεία της. «Φανταστείτε τι θα δούμε σε 10 χρόνια από τώρα, ήδη έχουμε επαναστατικές εξελίξεις», αναφέρει.
Από την άλλη πλευρά, ελλοχεύουν σοβαροί κίνδυνοι και η χρήση της αποτελεί δίκοπο μαχαίρι, όπως γίνεται με κάθε τεχνολογία. Τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί η πυρηνική ενέργεια που παράγει φτηνή ενέργεια, πάνω της βασίζονται οι ραδιοθεραπείες για τον καρκίνο, αλλά μπορεί να αποβεί και καταστροφική για ολόκληρο τον πλανήτη.
Ο καθηγητής αναφέρει πως κρίσιμο ρόλο παίζουν τα δεδομένα που εκπαιδεύουν την Τεχνητή Νοημοσύνη. Το πόσο καλή θα είναι εξαρτάται από την ποιότητα των δεδομένων αυτών. Για παράδειγμα, αν αφορούν μόνο συγκεκριμένους πληθυσμούς, όπως λευκούς άντρες, θα σχεδιάζει φάρμακα που μπορεί να μην είναι αποτελεσματικά σε γυναίκες ή σε άτομα από την Ασία και την Αφρική.
Ζήτημα αποτελεί και η προστασία των προσωπικών δεδομένων των ασθενών. Χρειάζεται να υπάρξει ένα πλαίσιο για το πώς θα τα χειρίζονται οι επιστήμονες. Θα είναι ανώνυμα; Θα αποθηκεύονται; Υπάρχει ο κίνδυνος διαρροής τους ενώ, φυσικά, μπαίνουν στο τραπέζι και θέματα βιοηθικής. Ίσως τα δεδομένα αυτά χρησιμοποιούνται και για άλλους σκοπούς…
Ο κ. Ταβερναράκης σημειώνει πως πάντα πρέπει να υπάρχει ο έλεγχος από τον άνθρωπο, δεν μπορούμε να εμπιστευόμαστε με κλειστά μάτια την Α.Ι. Όλοι λίγο- πολύ έχουμε χρησιμοποιήσει εφαρμογές και βλέπουμε ότι υπάρχουν ψευδείς ή αλλοιωμένες πληροφορίες, συχνά οδηγείται σε συμπεράσματα που δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα και αυτό είναι κάτι που πρέπει να αντιμετωπιστεί.
Φαρμακευτική Καινοτομία & Σύγχρονες προσεγγίσεις στην Ιατρική
Το πρόγραμμα της ημερίδας, στην οποία συμμετέχει ο κ. Ταβερναράκης έχει ως εξής:
10:00 – 10:30
Έναρξη Εκδήλωσης – Χαιρετισμοί Επισήμων
Βασίλης Χαρμανδάρης, Πρόεδρος ΙΤΕ
10:30 – 12:30
Καινοτομία, Τεχνολογία & Ρυθμιστικά Πλαίσια στη Φαρμακευτική Έρευνα
Συντονιστής: Μάριος Σπανάκης, Φαρμακοποιός, Συν. Ερευνητής ΙΣ ΠΚ & ΙΤΕ
- Ελένη Παπαδάκη, Κοσμήτορας ΙΣ-ΠΚ, Καθ. Ιατρικής ΙΣ ΠΚ
Χαιρετισμός εκδήλωσης, Παρουσίαση Προγραμμάτων COST – EuNet-INNOCHRON & CarD-Clone - Νεκτάριος Ταβερναράκης, Ερευνητής ΙΤΕ, Καθ. ΙΣ ΠΚ, Πρόεδρος EMBC
Τα πλεονεκτήματα, τα μειονεκτήματα & οι εφαρμογές της AI στο χώρο της φαρμακευτικής ανακάλυψης - Κωνσταντίνος Δεμέτζος, Καθ. Φαρμακευτικής ΕΚΠΑ
Νανοσυστήματα μεταφοράς φαρμάκων & γενετικού υλικού. Η πολυπλοκότητα & το ρυθμιστικό πλαίσιο έγκρισής τους
12:30 – 14:30
Νευροεπιστήμες, Νέες Θεραπείες & Αναγεννητική Ιατρική
Συντονιστής: Ιωάννης Χαρολαμπόπουλος, Καθ. Φαρμακολογίας ΙΣ ΠΚ & ΙΜΒΒ ΙΤΕ - Χριστίνα Δάλλα, Καθ. Ιατρικής ΕΚΠΑ
Καινοτόμα φάρμακα για νευροψυχιατρικές διαταραχές: ο ρόλος του φύλου - Κωνσταντίνα Χανονιμίδου, Συν. Ερευνήτρια Τομέας Φαρμακολογίας ΙΣ ΠΚ & ΙΜΒΒ-ΙΤΕ
Μοντέλα Βλαστοκυττάρων για τη Μελέτη του Νευρικού Συστήματος & τον Προκλινικό Έλεγχο Φαρμάκων - Ελευθερία Τζιαμπά, Καθ. Ιατρικής ΕΚΠΑ
Συστημική προσέγγιση στη μελέτη του Εγκεφάλου ΕΥΒ-ΙΤΕ
14:30 – 15:10
Δημόσια Υγεία & Κλιματική Αλλαγή
Συντονιστής: Μιχάλης Σταματάκης, Φαρμακοποιός, Γραμματέας ΦΣΗ - Χρυσούλα Περδικούρη, Ερευνήτρια ΙΣ ΠΚ & ΙΜΒΒ ΙΤΕ
Κλιματική αλλαγή & υγεία του πληθυσμού: αποτελέσματα μελέτης TRIGGER
15:10 – 17:00
Συζήτηση – Ελαφρύ Γεύμα
