Η έκθεση των γονέων σε εξωγενείς παράγοντες και η πιθανή επίπτωση στα νεογνά που θα φέρουν στον κόσμο, στο επίκεντρο διεθνούς συνεδρίου στη Θεσσαλονίκη. Μιλάει στο iatronet.gr η Χρ. Σαρδέλη.
Περίπου 5 εκατομμύρια κυήσεις καταγράφονται κάθε χρόνο στην Ευρώπη, Ένα ποσοστό που φτάνει έως και 90% των γυναικών λαμβάνουν φάρμακα σε κάποιο στάδιο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης η/και του θηλασμού. Παρόλο που πολλά από αυτά τα φάρμακα είναι ασφαλή στη χρήση, μόνο το 3,7% έχουν ρητή επισήμανση ασφάλειας. Το 71% των διαθέσιμων σκευασμάτων δεν περιλαμβάνει πληροφορίες για την χρήση τους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και το 83% δεν περιλαμβάνει πληροφορίες για τη χρήση τους στην διάρκεια του θηλασμού, επειδή δύσκολα συμπεριλαμβάνονται γυναίκες που κυοφορούν σε κλινικές μελέτες.
Το ENTIS είναι ένα παγκόσμιο συνεργατικό, μη κερδοσκοπικό δίκτυο ειδικών από διάφορα επιστημονικά πεδία που ασχολούνται με την συμβουλευτική και την έρευνα αναφορικά με την πρόληψη γενετικών ανωμαλιών και αναπτυξιακών διαταραχών σε έμβρυα και νεογνά λόγω της περιγεννητικής έκθεσης της μητέρας ή του πατέρα σε διάφορους εξωγενείς παράγοντες. Εκτός από τη λήψη φαρμάκων και ουσιών οι παράγοντες αυτοί είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση, η κλιματική αλλαγή, η διατροφή, η ακτινοβολία, διάφοροι ιοί κ.ά.
Από τις 11 ως τις 14 Σεπτεμβρίου διεξάγεται στο ΚΕΔΕΑ του ΑΠΘ στη Θεσσαλονίκη το 36ο Συνέδριο του ENTIS, σε συνεργασία με το Εργαστήριο Κλινικής Φαρμακολογίας του Τμήματος Ιατρικής και τη Β’ Μαιευτική – Γυναικολογική Κλινική του ΑΠΘ.
Η κ. Χρυσάνθη Σαρδέλη (φωτογραφία), μαιευτήρας γυναικολόγος, αναπληρώτρια καθηγήτρια Κλινικής Φαρμακολογίας στο ΑΠΘ, που έχει την ευθύνη διοργάνωσης του συνεδρίου, μιλάει στο iatronet.gr για τις σύγχρονες προκλήσεις και την έρευνα που διεξάγεται στο συγκεκριμένο πεδίο.
Φάρμακα, περιβάλλον, αιώνια χημικά
Ο κίνδυνος γενετικών ανωμαλιών και αναπτυξιακών διαταραχών, λόγω της έκθεσης των γονέων τους σε περιβαλλοντικούς παράγοντες είναι ένα πολύ σύνθετο ζήτημα, με πολλές παραμέτρους και μεγάλες προκλήσεις στη μελέτη του.
“Προφανώς δεν μπορούμε να πειραματιζόμαστε πάνω στις γυναίκες, ενώ τα αποτελέσματα της βασικής έρευνας σε πειραματόζωα δεν μεταφράζεται πάντα σε ανθρώπους”, εξηγεί η κ. Σαρδέλη, προσθέτοντας πως η έρευνα μπορεί να βασίζεται σε μελέτες παρατήρησης και επιδημιολογικά στοιχεία. Πρωτοπόρες σε αυτόν τον τομέα είναι οι σκανδιναβικές χώρες, επειδή διατηρούν μητρώα ασθενών και συλλέγουν πληροφορίες από τα δεδομένα. Από την άλλη πλευρά, παρά το γεγονός ότι οι γυναίκες που κυοφορούν δεν συμπεριλαμβάνονται συνήθως σε κλινικές μελέτες, υπάρχει μεγάλη ανάγκη για πληροφορίες. “Υπάρχουν γυναίκες που κυοφορούν και χρειάζεται να παίρνουν φάρμακα γιατί αντιμετωπίζουν χρόνιες ασθένειες. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε από την κυοφορία, π.χ., γυναίκες με σακχαρώδη διαβήτη, με ελκώδη κολίτιδα ή νόσο του Crohn, με σκλήρυνση κατά πλάκας”, επισημαίνει.
Εκτός από τη λήψη φαρμάκων, οι εξωγενείς παράγοντες που ενδέχεται να έχουν επίδραση στο έμβρυο μπορεί να οφείλονται στις υψηλές θερμοκρασίες λόγω κλιματικής αλλαγής, αλλά και στην πρόσληψη επιβλαβών ουσιών μέσω της διατροφής. “Για παράδειγμα τα αιώνια ή παντοτινά χημικά, οι λεγόμενοι ενδοκρινικοί διαταράκτες που βρίσκονται παντού στα τρόφιμα και στο νερό, δυστυχώς έχουν μεγάλη σημασία και για την σύλληψη και για την ολοκλήρωση μιας εγκυμοσύνης, αλλά και την υγεία του αναπτυσσόμενου εμβρύου και μετέπειτα του νεογνού και του βρέφους. Βλέπουμε μια πιθανή συσχέτιση με αναπτυξιακές διαταραχές”, σημειώνει η κ. Σαρδέλη.
Η αναπαραγωγική τοξικολογία ασχολείται ιδιαίτερα με την επίδραση της νόσησης της εγκύου από διάφορους ιούς, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον ιό Ζίκα που απασχόλησε τη Νότια Αμερική τα τελευταία χρόνια. “Το πεδίο άρχισε να αναπτύσσεται όταν καταλάβαμε ότι η συγγενής ερυθρά, δηλαδή η ερυθρά στη μαμά, προκαλεί αναπτυξιακές βλάβες στο νεογνό”, σημειώνει η αναπληρώτρια καθηγήτρια.
Σε ό,τι αφορά τον ανδρικό παράγοντα, η έρευνα έχει δείξει πως και τα αιώνια χημικά και διάφορες φαρμακευτικές ουσίες επηρεάζουν την ποιότητα του σπέρματος τον αριθμό των σπερματοζωαρίων και την ικανότητα γονιμοποίησης.
Διακοπή της θεραπείας στην εγκυμοσύνη;
Ένα σημαντικό πεδίο έρευνας αφορά το δίλημμα πολλών γυναικών, αλλά και των γιατρών τους, για το αν θα πρέπει να διακόψουν τη λήψη φαρμάκων κατά την εγκυμοσύνη. “Πολλές φορές είναι πολύ χειρότερο να μην πάρουμε τα φάρμακά μας από το να τα πάρουμε”, παρατηρεί η κ. Σαρδέλη, συμπληρώνοντας πως το θέμα απασχολεί συχνά γυναίκες με ψυχική νόσο. “Οι περισσότερες κάνουν το μεγάλο λάθος να διακόψουν τα φάρμακα μόλις μαθαίνουν ότι είναι έγκυες, χωρίς να συμβουλευτούν τον γιατρό τους, ενώ και πολλοί γιατροί, ακριβώς επειδή φοβούνται κάποιες γενετικές ανωμαλίες, συμβουλεύουν διακοπή, με αποτέλεσμα να έχουν οι γυναίκες υποτροπές στην ψυχική τους υγεία και θέματα που περιπλέκουν ακόμη περισσότερο τόσο την κυοφορία τους όσο και την ανατροφή του νεογνού τους μετά τη γέννηση”.
Επίσης, λόγω της αύξησης της ηλικίας κύησης, αλλά και λόγω της αύξησης της εμφάνισης καρκίνων σε όλο και μικρότερες ηλικίες, ο προβληματισμός συμπεριλαμβάνει και τα αντικαρκινικά φάρμακα. Στο συνέδριο υπάρχει ενότητα που αφορά την κρυοσυντήρηση γενετικού υλικού πριν από την χημειοθεραπεία για προστατευτικούς λόγους.
Η κλινική φαρμακολόγος υποστηρίζει πως στην πραγματικότητα ο φόβος πρόκλησης βλαβών στο έμβρυο από τη λήψη φαρμάκων είναι σίγουρα υπαρκτός, αλλά και υπερεκτιμημένος, καθώς είναι λιγότερες από 30 οι φαρμακευτικές ουσίες που με απόλυτη βεβαιότητα ξέρουμε ότι προκαλούν ανατομικές ανωμαλίες. “Το κάπνισμα και το αλκοόλ απαγορεύονται δια ροπάλου”, υπογραμμίζει, προσθέτοντας πως είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε τι συμβαίνει στην πολλαπλή έκθεση: “πολλές φορές βλέπουμε γυναίκες που στη διάρκεια της εγκυμοσύνης έχουν λάβει πολλά διαφορετικά φάρμακα, έχουν εκτεθεί σε ακτινογραφίες, αξονικές, μαγνητικές τομογραφίες, στα πλαίσια ενός ατυχήματος, ή χρειάστηκε να χειρουργηθούν μετά την υποβολή τους σε τέτοιες εξετάσεις”.
Το συνέδριο
Το ENTIS ξεκίνησε ως ευρωπαϊκή πρωτοβουλία ειδικών που ασχολούνται με την πρόληψη γενετικών ανωμαλιών και αναπτυξιακών διαταραχών, αλλά έχει διευρυνθεί και εξελιχθεί σε παγκόσμιο δίκτυο. Στο 36ο συνέδριό του στη Θεσσαλονίκη θα λάβουν μέρος ειδικοί από την Ευρώπη, αλλά και από ΗΠΑ, Νότια Αμερική, Αφρική, Ιαπωνία και Αυστραλία.
Το συνέδριο είναι αυτοχρηματοδοτούμενο, χωρίς χορηγό από τη βιομηχανία φαρμάκου ή βρεφικών ειδών, με μια μικρή υποστήριξη από τον Ειδικό Λογαριασμό Κονδυλίων Έρευνας (ΕΛΚΕ) του ΑΠΘ.
