Για πολλά χρόνια ο πνεύμονας ήταν ένα όργανο για το οποίο θεωρούνταν σχεδόν αδύνατη η υπερηχογραφική προσπέλασή του. Και αυτό, γιατί η υψηλή περιεκτικότητά του σε αέρα εμποδίζει τη διείσδυση της υπερηχογραφικής δέσμης. Έτσι, στο ερώτημα της αιτιολογίας της δύσπνοιας ενός ασθενούς, η απάντηση βασιζόταν στην κλινική εξέταση, στα απεικονιστικά ευρήματα στην ακτινογραφία θώρακος/αξονική τομογραφία, στα νατριουρητικά πεπτίδια και εμμέσως στο υπερηχογράφημα καρδιάς.
Ωστόσο, τα πράγμα άλλαξαν όταν διαπιστώθηκε ότι το πνευμονικό παρέγχυμα μπορεί να μεταβάλλει την υπερηχογραφική του εικόνα παρουσιάζοντας ειδικά patterns, artifacts, είτε ακόμα και ανεμπόδιστη αγωγή της δέσμης, ως απάντηση σε συγκεκριμένα νοσήματα. Έτσι, προστέθηκε στη φαρέτρα του καρδιολόγου μία πολύτιμη και άμεση εξέταση, η οποία κέρδισε αμέσως έδαφος στην κλινική πράξη: το υπερηχογράφημα πνεύμονα.
Το υπερηχογράφημα πνεύμονα για τον Καρδιολόγο είναι μία σύντομη εξέταση (διαρκεί <2min συνολικά) η οποία προστίθεται ως τμήμα της κλασικής υπερηχοκαρδιογραφικής εξέτασης. Η διενέργειά της είναι εύκολη, άμεση και με σχετικά σύντομη καμπύλη εκμάθησης, ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο συνήθης καρδιολογικός ηχοβολέας (ο οποίος έχει καλή διαπερατότητα διαμέσω των πλευρών), ακολουθώντας ένα συγκεκριμένο πρωτόκολλο (BLUE protocol). Οι πληροφορίες που μας δίνει είναι πολλές και πολύτιμες και αφορούν τόσο τις καρδιαγγειακές νόσους, όσο και τις μη- καρδιαγγειακές.
Η σημαντικότερη ίσως πληροφορία για τον Καρδιολόγο αφορά το αιμοδυναμικό status στα κυψελιδικά τριχοειδή. Στον ασθενή με καρδιακή ανεπάρκεια (ακόμα και σε HFpEF) η αύξηση της τελοδιαστολικής πίεσης της LV μεταβιβάζεται στον αριστερό κόλπο και ακολούθως στα πνευμονικά τριχοειδή. Στο σημείο αυτό προκαλείται διαταραχή των δυνάμεων starling οδηγώντας σε εξαγγείωση υγρού στο διάμεσο χώρο η οποία στα υπο-υπεζωκοτικά διαφραγμάτια δημιουργεί ένα χαρακτηριστικό σημείο στο υπερηχογράφημα πνεύμονα: τις B-lines. Οι B-lines είναι στην πραγματικότητα ένα artifact (comet tail) το οποίο παράγεται όταν αυξηθεί η αναλογία υγρού/αέρα στον απεικονιζόμενο πνευμονικό ιστό και υποδηλώνει αιμοδυναμική συμφόρηση, η οποία μπορεί να προηγείται κατά πολύ της κλινικής συμφόρησης και των συμπτωμάτων.
Οι B-lines αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο στην εκτίμηση του ασθενούς με δύσπνοια. Και αυτό γιατί το επονομαζόμενο B-profile: (1) έχει υψηλή ευαισθησία (92%) και ειδικότητα (85%) στην ανάδειξη της καρδιακής ανεπάρκειας ως αιτιολογίας της δύσπνοιας του ασθενούς, συγκρίσιμη με αυτή των νατριουρητικών πεπτιδίων (ανώτερη του TTE και της ακτινογραφίας θώρακος). (2) Πολύ υψηλή αρνητική προγνωστική αξία (αγγίζει το 100%), σε βαθμό που η μη-ανεύρεσή του μας αποκλείει την καρδιακή ανεπάρκεια ως αιτία της δύσπνοιας. (3) Η δημιουργία του συγκεκριμένου pattern προηγείται χρονικά κατά πολύ της κλινικής (και λοιπής απεικονιστικής) εκδήλωσης συμπτωμάτων και σημείων καρδιακής ανεπάρκειας προσδίδοντας τη δυνατότητα τροποποίησης της αγωγής και πρόληψης νοσηλειών και (4) αποτελεί σημαντικό προγνωστικό δείκτη, αλλά και δείκτη κατεύθυνσης τη θεραπείας.
Το υπερηχογράφημα πνευμόνων μπορεί φυσικά να μας δώσει και άλλες πολύτιμες πληροφορίες στον καρδιολογικό ασθενή. Μπορεί να εντοπίσει με μεγάλη ευαισθησία μία πλευριτική συλλογή, να αξιολογήσει το μέγεθός της αλλά και να μας δώσει πληροφορίες για τη φύση της (μία διιδρωματική συλλογή θα είναι πάντα άνηχη, ενώ μία εξιδρωματική μπορεί να είναι είτε άνηχη, είτε να έχει κάποια ηχογένεια). Επιπλέον, μπορεί να καθοδηγήσει την ενδεχόμενη παρακέντηση με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα (συνιστάται ήδη από το 2010 από τη British Thoracic Society).
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί η πρόταση για προσθήκη του υπερηχογραφήματος πνεύμονα και κατά τη διενέργεια Stress Echo. Κατ’ αυτήν, μπορεί να μας πληροφορήσει (ιδιαίτερα μετά το peak) για την αιμοδυναμική κατάσταση στα πνευμονικά τριχοειδή (δυναμική εμφάνιση B-lines), προσδίδοντας πολύτιμες επιπλέον πληροφορίες σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια.
Το υπερηχογράφημα πνεύμονα είναι μία εύκολη και γρήγορη εξέταση που μπορεί να προσδώσει πολύτιμες πληροφορίες στην αξιολόγηση της δύσπνοιας ενός ασθενούς. Αλλά παράλληλα και ένα υποσχόμενο εργαλείο που μπορεί να προστεθεί σε δυναμικές διαδικασίες, ως μη-επεμβατικός δείκτης εκτίμησης του πνευμονικού αιμοδυναμικού status, αποτελώντας χρήσιμο εργαλείο για το σύγχρονο Καρδιολόγο.
Επιμέλεια:
Απιδιανάκης Γιώργος
Ειδικευόμενος Καρδιολογίας ΓΝ-ΚΥ Σητείας
Μεταπτυχιακός Φοιτητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης