«Κάθε ασθένεια ξεκινά πρώτα από την ψυχή και στη συνέχεια καταλήγει στο σώμα», είναι ένα από τα αποφθέγματα που αποδίδονται στο θεμελιωτή της Ιατρικής Επιστήμης, τον Αρχαίο Έλληνα, Ιπποκράτη. Ο ίδιος φαίνεται να είχε δηλώσει ότι η στενοχώρια είναι η πηγή πολλών ασθενειών. Πως θα μπορούσαμε όμως να κατανοήσουμε, σε περισσότερο βιωματικό επίπεδο, τι ακριβώς σημαίνουν αυτά τα λόγια και πως θα μπορούσαμε να τα αξιοποιήσουμε;
Το σωματικό σύμπτωμα θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως μια προσπάθεια του οργανισμού να εκδηλώσει την πίεση που έχει υποστεί από το στρες, τη θλίψη, τη σκληρή αυτοκριτική, το αίσθημα αποτυχίας, την αυτοαπόρριψη, το φόβο, τις συναισθηματικές συγκρούσεις, τις δυσλειτουργικές συμπεριφορές, τις άσχημες διαπροσωπικές σχέσεις, τα οικονομικά προβλήματα, τη δύσκολη καθημερινότητα και τις επαγγελματικές ή συναισθηματικές απογοητεύσεις.
Όλα τα παραπάνω καθορίζουν τη συμπεριφορά, τις επιλογές, και σφραγίζουν τη ζωή μας. Όταν ο άνθρωπος δεν εργαστεί πάνω στην αυτογνωσία, εγκλωβίζεται σε ασυνείδητες ψυχολογικές και συμπεριφορικές δομές, οι οποίες γίνονται επαναλαμβανόμενα και αυτοματοποιημένα μοτίβα που λειτουργούν χωρίς τη βούληση και την επιλογή μας. Γίνονται το εξωτερικό περίβλημα που περικλείει και φυλακίζει τον πραγματικό εαυτό μας, η προσωπικότητα που καταποντίζει την Ουσία μας.
Δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση να συνειδητοποιήσουμε τι ακριβώς φωλιάζει μέσα στην ψυχή μας. Η αυτογνωσία είναι μια δύσκολη κατάκτηση και μια μακρόχρονη πορεία, με ασύλληπτα όμως οφέλη στη ψυχική και σωματική υγεία. Δεν είναι τυχαίο που το σημαντικότερο από τα Δελφικά παραγγέλματα ήταν το «γνώθι σαυτόν», ρήση που αποτελούσε και τον πυρήνα της διδασκαλίας του απαράμιλλου δασκάλου μας, του Σωκράτη.
Η δυσκολία στην αυτογνωσία οφείλεται στον αυτόματο και ασύνειδο μηχανισμό της απώθησης. Οι επώδυνες συναισθηματικές εμπειρίες, οι πτυχές του εαυτού μας που δε θέλουμε να συνειδητοποιήσουμε, οι επιθυμίες που θεωρούμε ανήθικες ή ντροπιαστικές, τα συναισθήματα που δεν εκφράσαμε, συσσωρεύονται σε ένα απροσπέλαστο χώρο που ο Carl Jung ονόμασε «σκιά». Δυστυχώς όμως, η «σκιά» δεν είναι ανενεργή, αλλά μας επηρεάζει καταλυτικά χωρίς καν να μπορούμε να αντιληφθούμε την ύπαρξή της.
Τα συμπτώματα μιας ασθένειας είναι εκδηλώσεις της «σκιάς» που αναδύονται από τα βάθη της ψυχής, στην επιφάνεια του σωματικού κόσμου, παρέχοντας μια ευκαιρία πρόσβασης σε αυτά. Το ορατό σύμπτωμα είναι η κορυφή ενός παγόβουνου και το ζητούμενο είναι να υπάρξει θέληση να το διερευνήσει ο ασθενής ως τον πυθμένα του, ανακαλύπτοντας τι κρύβεται εκεί. Να αναζητήσει τον τρόπο σκέψης, τις δομές συμπεριφοράς, τα επώδυνα συναισθήματα, τα ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά και τις εμπειρίες που οδήγησαν στην εκδήλωση της ασθένειας. Ή πιο σωστά, αυτά που αποτελούν την ασθένεια, η οποία χρονίζοντας, εκδηλώθηκε τελικά στο σώμα. Τα συμπτώματα γεννιούνται, όταν ψυχικά θέματα γλιστρούν από το επίπεδο της μη-συνείδησης στο σώμα, και αντιστρόφως, μέσα από τα συμπτώματα αναδεικνύονται τα δύσκολα ψυχικά θέματα.
Η αποδοχή και επεξεργασία των μεταμορφωμένων σε συμπτώματα στοιχείων της «σκιάς» είναι ένας δρόμος για την αυτοπραγμάτωση, την επίγνωση και την ολοκλήρωση του εαυτού μας. Κάθε μορφή ασθένειας μπορεί να καταστήσει τον άνθρωπο ευάλωτο και αδύναμο, μπορεί όμως παράλληλα να λειτουργήσει αφυπνιστικά, να τον βοηθήσει να σκεφτεί με περισσότερη ειλικρίνεια και ωριμότητα πάνω στη ζωή του. Η ασθένεια επιτρέπει στον άνθρωπο να κάνει διάλειμμα από τα προσωπεία της κοπιαστικής καθημερινότητάς του. Να διαχωρίσει το σημαντικό από το ασήμαντο και να επαναπροσδιορίσει την ιεράρχηση των αξιών του. Μέσω της ασθένειας ο άνθρωπος επιστρέφει στο συνειδησιακό επίπεδο του παιδιού: απεκδύεται τους κοινωνικούς του ρόλους, παύει να σχεδιάζει για το μέλλον και να μοχθεί για αυτό, επικεντρώνεται στο παρόν, και παραδίδεται στη φροντίδα άλλων, εμπιστευόμενος τη γνώση και την εμπειρία τους.
Η ασθένεια επομένως, αποτελεί μια επιφανειακή εκδήλωση που έχει τις ρίζες της στις βαθύτερες ψυχικές δομές. Αυτό μπορεί να γίνει ευκολότερα κατανοητό μέσα από το παράδειγμα της εξάρτησης. Τα σωματικά συμπτώματα που εκδηλώνονται ως στερητικό σύνδρομο, απαιτούν σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα για να υποχωρήσουν, με την κατάλληλη παρέμβαση. Επειδή όμως η πραγματική αιτία του προβλήματος έχει βαθιές ρίζες στον ψυχισμό του ατόμου, είναι θέμα χρόνου το άτομο να επανέλθει στην ίδια καταστροφική συνήθεια. Για να υπάρξει θεραπεία, απαιτείται ουσιαστική και σε βάθος ψυχολογική παρέμβαση, η οποία θα αγγίξει τις πιο δυσεπίλυτες πτυχές της ψυχολογίας του. Η παρέμβαση αυτή έχει ως στόχο να μετουσιώσει τα δυσλειτουργικά στοιχεία ώστε να μπορούν να βιωθούν από το άτομο σε άλλη μορφή.
Τα συμπτώματα αντανακλούν ψυχικά περιεχόμενα ή δομές συμπεριφοράς. Επειδή, ωστόσο, οι μηχανισμοί εκδήλωσης είναι αυτόματοι, μη συνειδητοί και βαθιά ριζωμένοι, δεν μπορεί εύκολα το ίδιο το άτομο να αποφύγει ή να μεταβάλει κατά βούληση κάποιο από αυτά. Τις περισσότερες φορές δυσκολεύεται ακόμα και να τα παρατηρήσει.
Τα συμπτώματα υπάρχουν γιατί αποτελούν ένα δυσλειτουργικό τρόπο ψυχικής αποφόρτισης, απόσβεσης του ψυχικού φορτίου, Το σύμπτωμα, δηλαδή, είναι μια απελπισμένη προσπάθεια να ισορροπήσει ψυχολογικά ο ασθενής. Για παράδειγμα, η υπερφαγία μπορεί να αποτελέσει τρόπο να αντισταθμίσει το άτομο την ασφάλεια και την αγάπη που απουσιάζει από τη ζωή του, καθώς από την πρώτη αναπνοή το φαγητό φαίνεται να έχει συνδεθεί στο υποσυνείδητο με αυτά τα συναισθήματα. Κατά την ώρα του θηλασμού, το βρέφος, εκτός από την πολύτιμη τροφή, λαμβάνει θαλπωρή, αγάπη, τρυφερότητα και ασφάλεια, στην επαφή με το σώμα της μητέρας. Η αναβίωση αυτής της εμπειρίας είναι ο μη συνειδητός στόχος της υπερκατανάλωσης φαγητού σε στιγμές που η ψυχή είναι πληγωμένη ή άδεια. Το φαγητό έτσι γίνεται παρηγοριά και υποκατάστατο ικανοποίησης που αν δεν κατέφευγε σε αυτό για να απαλύνει τα δυσάρεστα συναισθήματα, θα μπορούσε ενδεχομένως να οδηγηθεί αυτοκαταστροφικές σκέψεις ή πράξεις.
Οι επιφανειακές προσεγγίσεις δεν μπορούν να θεραπεύσουν την ασθένεια όχι μόνο σε ατομικό αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο. Η επιθετική συμπεριφορά για παράδειγμα εξακολουθεί να φτάνει σε υψηλά ποσοστά ακόμα και στις πολιτισμένες κοινωνίες, παρά την αυστηρότητα των νόμων και τις επικείμενες ποινές. Τα επιθετικά άτομα έχουν σκέψεις και συναισθήματα που ριζώνουν στις σκοτεινές περιοχές της μη συνείδησης. Χαρακτηρίζονται από επανειλημμένες εκρήξεις θυμού, καχυποψία και ευερεθιστότητα, κυρίως όταν πρόκειται για θέματα που αφορούν τη «σκιά», θέματα που το συνειδητό απορρίπτει και απωθεί. Στο επίπεδο της σκέψης, η νοσηρότητα μπορεί να λάβει διαφορετικές μορφές όπως επιθετικές φαντασιώσεις σεξουαλικού χαρακτήρα ή διάπραξη εγκλημάτων. Το άτομο δεν μπορεί να ελέγξει τις παρορμήσεις του, αλλά αντίθετα, ο ίδιος ελέγχεται από αυτές και γίνεται θύμα τους. Η θυματοποίηση αυτή εκφράζεται με συναισθήματα μίσους κατά του εαυτού του, με φαντασιώσεις αυτοτραυματισμού και κατάθλιψη. Εκφράζεται επίσης με σωματικά συμπτώματα όπως αλλεργίες, υπέρταση, χολόλιθους ή δάγκωμα των νυχιών.
Η διερεύνηση και ερμηνεία των συμπτωμάτων μετατοπίζει τη θεραπεία από το φανερό, στο κρυφό, από την εκδήλωση, στην πηγή. Αν ο ασθενής δε μείνει στην αρνητική αξιολόγηση του συμπτώματος, παραπονούμενος για την ασθένεια, θα καταφέρει να μεταβεί σε ένα άλλο επίπεδο συσχέτισης με τον εαυτό του και τα συμπτώματα. Θα μπορέσει να αξιοποιήσει το πρόβλημα για να οδηγηθεί στη ρίζα του, στα μη συνειδητά, τα θαμμένα ζητήματα που οδήγησαν στην παρούσα συμπτωματολογία.
Η ασθένεια είναι η αφορμή, είναι μία από τις εμπειρίες που θα ζήσει ο άνθρωπος και η ευκαιρία που θα τον πάει μακρύτερα, θα τον οδηγήσει στη λύση, να μάθει να λαμβάνει σοβαρά τον εαυτό του και να τον ακούει με προσοχή, να αποδεχτεί τις αδυναμίες του και να αναγνωρίζει τις δυνάμεις του. Να μπορεί να ζει γεμίζοντας από τη ζωή του. Άλλωστε, δεν είναι λίγες οι αφηγήσεις αυτοθεραπείας: άνθρωποι που ανέτρεψαν τα ιατρικά δεδομένα και προγνωστικά, επειδή κατάφεραν να μετουσιώνουν τα νοητικά μοτίβα, τη στάση τους απέναντι στον εαυτό τους και τη ζωή, τα συναισθήματα και να αλλάξουν τις συνήθειες και τη διατροφή τους. Γιάννα Χουρδάκη, Ψυχολόγος- Παιδοψυχολόγος
Πηγή: Entospolis.gr | Ειδήσεις από την Κρήτη και όλο τον κόσμο
