Εισαγωγή
Στις σύγχρονες θέσεις της ομάδας των Ευρωπαίων εμπειρογνωμόνων, γίνονται πιο σαφείς κάποιες θέσεις που αφορούν την χορήγηση και ανανέωση άδειας οδήγησης και στις δυο κατηγορίες. Η Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία συμφωνεί με τις προτεινόμενες θέσεις του Ευρωπαικού συμβουλίου, προσθέτοντας και ορίσμένες επιπλέον προυποθέσεις, όπως αναφέρονται παρακάτω , ιδίως για τις περιπτώσεις ατόμων που δεν γίνεται πλήρη αναστολή της άδειας οδήγησης.
Σύμφωνα με την ΟΔΗΓΙΑ 2006/126/ΕΚ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 20ής Δεκεμβρίου 2006 ίσχυαν οι παρακάτω αναγραφόμενες οδηγίες για την χορήγηση και ανανέωση άδειας οδήγησης σε ιδιώτες και επαγγελματίες
ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ
9. Οι παθήσεις που μπορούν να εκθέσουν τους υποψηφίους ή τους οδηγούς για τη χορήγηση ή την ανανέωση άδειας οδήγησης σε αιφνίδια ανεπάρκεια του καρδιαγγειακού συστήματός τους η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει αιφνίδια αλλοίωση των εγκεφαλικών λειτουργιών, συνιστούν κινδύνους για την οδική ασφάλεια.
Ομάδα 1
9.1. Η άδεια οδήγησης δεν πρέπει ούτε να χορηγείται ούτε να ανανεώνεται στους υποψήφιους που πάσχουν από σοβαρές διαταραχές του καρδιακού ρυθμού.
9.2. Η άδεια οδήγησης μπορεί να χορηγείται ή να ανανεώνεται στους υποψήφιους ή οδηγούς που φέρουν συσκευή διέγερσης της καρδιακής λειτουργίας, υπό την επιφύλαξη έγκυρης ιατρικής γνωμάτευσης και τακτικού ιατρικού ελέγχου.
9.3. Η χορήγηση ή η ανανέωση μιας άδειας οδήγησης στους υποψηφίους ή τους οδηγούς που πάσχουν από ανωμαλίες της αρτηριακής πίεσης πρέπει να αντιμετωπίζεται σε συνάρτηση με τα υπόλοιπα στοιχεία της εξέτασης, τις ενδεχόμενες σχετικές επιπλοκές και τον κίνδυνο που ενδέχεται να συνιστούν για την ασφάλεια της κυκλοφορίας.
9.4. Κατά κανόνα, η άδεια οδήγησης δεν πρέπει ούτε να χορηγείται ούτε να ανανεώνεται στους υποψήφιους ή τους οδηγούς που πάσχουν από στηθάγχη αναπαύσεως ή κινήσεως. Η χορήγηση ή η ανανέωση άδειας οδήγησης στους υποψηφίους ή τους οδηγούς που έχουν στο ιστορικό τους έμφραγμα του μυοκαρδίου υπόκειται σε έγκυρη ιατρική γνωμάτευση και, εφόσον χρειάζεται, σε τακτικό ιατρικό έλεγχο.
Ομάδα 2
9.5. Η αρμόδια ιατρική αρχή πρέπει να λαμβάνει δεόντως υπόψη της τους πρόσθετους κινδύνους που συνδέονται με την οδήγηση οχημάτων από άτομα που εμπίπτουν στον ορισμό της ομάδας αυτής.
Με βάση τα παραπάνω είχε διαμορφωθεί ανάλογα και το ισχύον Προεδρικό Διάταγμα για τις Καρδιακές παθήσεις και δυνατότητα οδήγησης, όπως παρακάτω:
Στην ομάδα 1:
ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η χορήγηση ή ανανέωση της άδειας :
1. Σε όλες τις οργανικές βαλβιδικές παθήσεις όταν συνοδεύονται από καρδιακή ανεπάρκεια. Επιτρέπεται η χορήγηση ή ανανέωση της άδειας οδήγησης,, περιορισμένης χρονικής διάρκειας, σε περίπτωση αποκατάστασης της καρδιακής ανεπάρκειας, κατόπιν γνωμάτευσης του καρδιολόγου
2. Στις συγγενείς ανωμαλίες της καρδιάς και της αορτής, όταν συνοδεύονται από καρδιακή ανεπάρκεια.
Επιτρέπεται η χορήγηση ή ανανέωση της άδειας οδήγησης περιορισμένης χρονικής διάρκειας σε περίπτωση αποκατάστασης της καρδιακής ανεπάρκειας, κατόπιν γνωμάτευσης του καρδιολόγου.
3. Στην πλήρη αρρυθμία, στον πτερυγισμό των κόλπων με ταχυαρρυθμία, εφόσον συνοδεύονται από καρδιακή ανεπάρκεια. Στη μόνιμη βραδυκαρδία λόγω κολποκοιλιακού αποκλεισμού. Επιτρέπεται η χορήγηση ή ανανέωση άδειας οδήγησης μέχρι πέντε (5) χρόνια στην μόνιμη βραδυκαρδία λόγω κοιλιακού αποκλεισμού εφόσον φέρει βηματοδότη, κατόπιν γνωμάτευσης του καρδιολόγου.
4. Σε όλες τις συγκοπτικές καταστάσεις
5. Σε όλες τις τυπικές περιπτώσεις στηθάγχης, διαπιστούμενες από κλινικά εργαστηριακά ευρήματα.
6. Στο έμφραγμα του μυοκαρδίου μόνο σε περίπτωση παραμένουσας στηθάγχης ή άλλων επιπλοκών.
7. Στα αορτικά ή αρτηριακά ανευρύσματα, εφόσον τα τελευταία είναι σημαντικού βαθμού.
8. Στις αποφρακτικές αρτηριοπάθειες με λειτουργικές διαταραχές ή σοβαρές τροφικές αλλοιώσεις.
9. Στην υπέρταση, εφόσον η διαστολική υπερβαίνει μονίμως τα 130 mmHg ή η συστολική τα 220 mmHg και εφόσον συνυπάρχουν επιπλοκές.
Στην ομάδα 2:
ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η χορήγηση ή ανανέωση της άδειας :
1. Σε όλες τις οργανικές βαλβιδικές παθήσεις, που έχουν προκαλέσει διαταραχή του καρδιακού ρυθμού ή καρδιακή ανεπάρκεια. Επιτρέπεται η χορήγηση ή ανανέωση άδειας οδήγησης στις περιπτώσεις που έχουν υποβληθεί σε επιτυχή χειρουργική επέμβαση και δεν εμφανίζουν καρδιακή ανεπάρκεια. Η χορήγηση ή ανανέωση της άδειας δεν πρέπει να υπερβαίνει τα τρία (3) χρόνια κατόπιν γνωμάτευσης του καρδιολόγου, ύστερα από απόφαση της Δ.Ι.Ε.
2. Σε όλες τις συγγενείς ανωμαλίες της καρδιάς και της αορτής που έχουν προκαλέσει διαταραχή του καρδιακού ρυθμού ή καρδιακή ανεπάρκεια.
Επιτρέπεται η χορήγηση ή ανανέωση άδειας οδήγησης στις περιπτώσεις που έχουν υποβληθεί σε επιτυχή χειρουργική επέμβαση και δεν εμφανίζουν καρδιακή ανεπάρκεια κατόπιν γνωμάτευσης καρδιολόγου, ύστερα από απόφαση της Δ.Ι.Ε.
3. Στην πλήρη αρρυθμία μετά ταχυαρρυθμίας, ή βραδυαρρυθμίας, στον πτερυγισμό των κόλπων, στη βραδυκαρδία λόγω κολποκοιλιακού αποκλεισμού, έστω και αν φέρει βηματοδότη, στις πολυάριθμες ή πολυεστιακές έκτακτεςκοιλιακές συστολές, στην παροξυντική ταχυκαρδία.
4. Σε όλες τις συγκοπτικές καταστάσεις.
5. Σε όλες τις τυπικές περιπτώσεις στηθάγχης, διαπιστούμενες από κλινικά εργαστηριακά ευρήματα.
6. Στο έμφραγμα του μυοκαρδίου. Επιτρέπεται η χορήγηση ή ανανέωση της άδειας, ύστερα από γνωμάτευση της Δ.Ι.Ε., μετά τη χειρουργική αποκατάσταση και εφόσον δεν συνοδεύεται από διαταραχές του ρυθμού ή καρδιακή ανεπάρκεια και κατόπιν γνωμάτευα του καρδιολόγου.
7 Στα αορτικά ή αρτηριακά ανευρύσματα, εφόσον τα τελευταία είναι σημαντικού βαθμού.
8 Στις αποφρακτικές αρτηριοπάθειες με βαριές λειτουργικές διαταραχές ή τροφικές αλλοιώσεις.
9 Στην υπέρταση, εφόσον η διαστολική υπερβαίνει μονίμως τα 120 mmHg ή η συστολική υπερβαίνει τα 200 mmHg, ή όταν υπάρχουν επιπλοκές.
Στις σύγχρονες θέσεις της ομάδας των Ευρωπαίων εμπειρογνωμόνων, γίνονται πιο σαφείς κάποιες θέσεις που αφορούν την χορήγηση και ανανέωση άδειας οδήγησης και στις δυο κατηγορίες. Η Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία συμφωνεί με τις προτεινόμενες θέσεις του Ευρωπαικού συμβουλίου, προσθέτοντας και ορίσμένες επιπλέον προυποθέσεις, όπως αναφέρονται παρακάτω , ιδίως για τις περιπτώσεις ατόμων που δεν γίνεται πλήρη αναστολή της άδειας οδήγησης.
Σε ασυμπτωματική βραδυκαρδία να μην υπάρχει κανένας περιορισμός και στις δυο κατηγορίες
Σε νόσο φλεβοκόμβου η οδήγηση να επιτρέπεται μετά από τοποθέτηση βηματοδότη και στις δύο κατηγορίες, εφ όσον υπάρχει τακτκός ιατρικός έλεγχος της επάρκειας της συσκευής και της κλινικής εικόνας του ασθενούς
Σε διαταραχές αγωγής (πρώτου βαθμού κολποκοιλιακό αποκλεισμό και δι- τρι-δεσμικούς αποκλεισμούς) αναστολή άδειας όδηγησης εφ όσων υπάρχουν συμπτωματα
Σε ασυμπτωματικές διαταραχές αγωγής (πρώτου βαθμού κολποκοιλιακό αποκλεισμό και δι- τρι-δεσμικούς αποκλεισμούς) σύσταση για συχνό έλεγχο (ετήσιο επί μη εμφάνισης συμπτωμάτων) και για τις δύο κατηγορίες
Σε συμπτωματικό και ασυμπτωματικό πλήρη κολποκοιλιακό αποκλεισμό αναστολή της άδειας οδήγησης και στις δύο κατηγορίες μέχρι να ολοκληρωθεί η διάγνωση κια θεραπεία (εμφύτευση βηματοδότη)
Σε συγγενή διαταραχή αγωγής η σύσταση για την κατηγορία 2 οχημάτων (επαγγελματικά οχήματα) είναι οδήγηση μετά από τοποθέτηση βηματοδότη, ακόμα και αν είναι ασυμπτωματική.
Σε σύνδρομα προδιέγερσης και για τις δύο κατηγορίες να προηγηθεί ενδελεχής έλεγχος. Σε συμπτωματικούς ασθενείς αναστολή της άδειας οδήγησης μέχρι να οκλοκληρωθεί έλεγχος και θεραπεία (κατάλυση κυκλώματος επανεοσόδου ή εμφύτευση εφ όσων χρειάζεται συσκευής)
Σε εμμένουσα κοιλιακή ταχυκαρδία αναστολή οδήγησης μέχρι την πλήρη θεραπεία και στις δυο κατηγορίες οχημάτων
Σε ασυμπτωματικές έκτακτες κοιλιακές αρρυθμίες χωρίς παρουσία δομικής νόσου, έλεγχος και επανέλεγχος τακτικός (ετήσιος) και στις δύο κατηγορίες
Σε συμπτωματικές υπερκοιλιακές και κοιλιακές αρρυθμίες αναστολή οδήγησης μέχρι να τεθεί διάγνωση και θεραπεία και για τις δύο κατηγορίες οχημάτων.
Σε κολπική μαρμαρυγή/ πτερυγισμό δεν είναι χρειάζεται ανστολή άδειας οδήγησης εφ όσον το άτομο είναι ασυμπτωματικό, λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή ακόμα και αντιπηκτική και έχει τακτική ιατρική παρακολούθηση και ρύθμιση και για τις δύο κατηγορίες οχημάτων.
Σε εμφύτευση απινιδωτή για δευτερογενή πρόληψη συνιστάται αναστολή άδειας οδηγησης για 3 μήνες για την κατηγορία οχημάτων 1 και πλήρη αναστολή για την κατηγορία οχημάτων 2
Σε πρωτογενή πρόληψη εμφύτευσης απινιδωτή συνιστάται αναστολή οδήγησης για 2 εβδομάδες για την κατηγορία οχημάτων 1 και πλήρη ανστολή οδήγησης κατηγορίας οχημάτων 2
Σε ενεργοποίηση απινιδωτή λόγω αρρυθμίας συνιστάται αναστολή οδήγησης για 3 μήνες (ισχύει μόνο για την κατηγορία οχημάτων 1 , καθώς η κατηγορία οχημάτων 2 έχει μόνιμη αναστολή άδειας οδήγησης)
Σε μη αναμενόμενη εκφόρτιση απινιδωτή (λόγω βλάβης συσκευής, κακής ρύθμισης) , έλεγχος και επαναρύθμιση συσκευής και αναστολή της οδήγησης για 1 μήνα ( ισχύει μόνο για την κατηγορία οχημάτων 1, καθώς η κατηγορία οχημάτων 2 έχει μόνιμη αναστολή)
Σε συγκοπτικό επεισόδιο καλοήθους αγγειοκινητικού τύπου, χρήζει έλεγχος και επανεκτίμηση του ασθενούς για συνέχιση οδήγησης. Εάν είναι επαναλαμβανόμενα επεισόδια συνιστάται πλήρη αναστολή οδήγησης για την κατηγορία οχημάτων 2 και μερική αναστολή γαι 6 μήνες και σε μη υποτροπή επεσοδίου συγκοπής και επανελέγχου που ανευρίσκεται χωρίς παθολογικά ευρήματα επαναχορήγηση άδειας οδήγησης για την κατηγορία οχημάτων 1.
Παρουσία αορτικού ανευρύσματος >5.5 εκ ή >5 εκ σε Marfan μόνιμη αναστολή ή μη έκδοση άδειας οδήγησης κια στις δύο κατηγορίες.Επίσης αν παρατηρείται ταχύς ρυθμός αύξησης του μεγέθους του ανευρύσματος, τακτικός επανέλεγχος (ανά 3 μηνο) και αν υπερβεί τα παραπάνω όρια ακολουθούνται οι αναγραφόμενες οδηγίες.
Σε στεφανιαία νόσο αναστολή άδειας οδήγησης και για τις δύο κατηγορίες σε ασθενείς με συμπτωματική στηθλαγχη ηρεμίας ή προσπαθείας μέχρι να ελεγχούν και να αποκατασταθούν.
Σε περίπτωση αορτοστεφανιαίας παράκαμψης επαναχορήγηση άδειας οδήγησς σε ασυμπτωματικό ασθενή κατηγορίας οχήματος 1,αλλα μετά από δοκιμασία ισχαιμίας που θα αποβει αρνητική για υπολειπόμενη ισχαιμία σε ασθενείς -οδηγούς οχημάτων κατηγορίας 2. Απαραίτητη προυπόθεση και στις δυο κατηγορίες να έχει προηγηθεί πλήρης επούλωση του τραύματος.
Μετά από διενέργεια αγγειοπλαστικής επαναχορήγηση άδειας οδήγησς σε ασυμπτωματικό ασθενή κατηγορίας οχήματος 1,αλλα μετά από δοκιμασία ισχαιμίας που θα αποβεί αρνητική για υπολειπόμενη ισχαιμία σε ασθενείς -οδηγούς οχημάτων κατηγορίας 2
Μετά από ο΄ξυ στεφανιαίο επεισόδιο η οδήγηση επιτρέπεται μετά από 4 εβδομάδες για κατηγορία οχημάτων 1 και μετά από 6 εβδομάδες για κατηγορία οχημάτων 2 και εφ όσων υπάρχει απεικονιστική εξέταση αρνητική για ισχαιμία μυοκαρδίου.
Σε περιφερική αγγειοπάθεια συνέχιση οδήγησης σε οδηγούς οχημάτων κατηγορίας 1 και αναστολή μέχρι τη διενέργεια απεικονιστικής εξέτασης αποκλεισμού καρδιακής ισχαιμίας ( σε περίπτωση καρωτιδικής νόσου), για την κατηγορία οχημάτων 2.
Σε ΄περίπτωση Αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου χρειάζεται νευρολογική εκτίμηση και γιατου οδηγούς και των δυο κατηγοριών οχημάτων.
Σε ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής αναστολή άδειας οδήγησης σε διάμετρο >55mm για την κατηγορία οχημάτων 1 και 2, και τακτική παρακολούθηση σε μικρότερης διαμέτρου ανευρύσματα
Σε παρουσία καρδιακής μεταμόσχευσης λόγω κινδύνου αρρυθμίας, καρδιακής ανεπάρκειας (λόγω απόρριψης) και αγγειοπαθειας δεν υπάρχουν σαφείς οδηγίες. Σύσταση αναστολής οδήγησης για κατηγορία οχημάτων 2 και συχνό έπανέλεγχο και έναρξη μετά από 6 μηνο οδήγησης για την κατηγορία οχημάτων 1.
Σε βαλβιδοπάθεια στένωση/ ανεπάρκεια μιτροειδούς ή αορτικής βαλβίδας, συνιστάται αναστολή οδήγησης σε ασθενείς με κλινική εικόνα κατά NYHA III για κατηγορία οχημάτων 2 , και αναστολή οδήγησης για κλινική εικόνα ασθενών κατά ΝΥΗΑ ΙV σε κατηγορία οχημάτων 1.
Σε καρδιακή ανεπάρκεια δεν υπάρχει περιορισμός για ΝΥΗΑ Ι και ΙΙ και ΚΕ>35% αλλά αναστολή άδειας οδήγησης σε ΝΥΗΑ ΙΙΙ και ΝΥΗΑ IV και για τις δυο κατηγορέις οχημάτων.
Μετά από εμφύτευση μεταλλικής βαλβίδας, η οδήγηση επιτρέπεται εάν ακολουθέιται σωστή και ρυθμισμένη αντιπηκτική αγωγή χωρίς επιπλοκές και στις δυο κατηγορίες.
Σε κακοήθη υπέρταση αναστολή οδήγησης μέχρι ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. Σε αρρύθμιστη υπέρταση αναστολή οδήγησης μέχρι την ρύθμιση της στην κατηγορία οχημάτων 2.
Σε υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια εα΄ν είναι ασυμπτωματική επιτρέπεται η οδήγηση στην κατηγορία οχημάτων 1 , αλλά στην κατηγορία οχημάτων 2 επιτρέπεται η οδήγηση μόνο σε ασυμπτωματική νόσο και εάν το πάχος του ΜΚΔ<30εκ και δεν υπάρχει ιστορικό αιφνίδιου θανάτου στην οικογένεια.
Σε μακρύ QT>500 msec και ασυμπτωματικό ασθενή δεν τίθεται περιορισμός για κατηγορία οχημάτων 1 , αλλά συνιστάται αναστολή της άδειας οδήγησης για την κατηγορία οχημάτων 2. Σε συμπτωματικό ασθενή τοποθέτηση απινιδωτή σε κατηγορία οχημάτων 1 και ισχύουν τα κριτήρια απινιδωτή, και πλήρη αναστολή άδειας οδήγησης στην κατηγορία οχημάτων 2
Σε ασυμπωματικό, ελεγμένο Brugada κανένας περιορισμός. Σε συμπτωματικό, πρεπει να τεθει απινιδωτής και ακολουθούνται κριτήρια για άτομα που φέρουν απινιδωτή στην κατηγορία οχημάτων 1 (οπως αναγράφονται παραπάνω) , αλλά πλήρης αναστολή οδήγησης στην κατηγορία οχημάτων 2.
Οι ασθενείς με συγγενή καρδιοπαθεια αντιμετωπίζονται ανάλογα με την παρουσία καρδιακής ανεπάρκειας, βαλβιδικής νόοσυ και αρρυθμίας όπως αναφέρεται παραπάνω στις αντίστοιχες κατηγορίες.
Οι ασθενείς με άλλες μυοκαρδιοπαθειες αντιμετωοπίζονταιν επίσης ανάλογα με την παρουσία καρδιακής ανεπάρκειας, βαλβιδικής νόοσυ και αρρυθμίας όπως αναφέρεται παραπάνω στις αντίστοιχες κατηγορίες.
Γενικότερα ασθενείς με συγκοπή και επιβιώσαντες αιφνιδίου θανάτου έχουν πλήρη αναστολή άδειας οδήγησης για οχήματα κατηγορίας 2. Για τους οδηγούς οχημάτων κατηγορίας 1 ακολουθούνται οι προτάσεις για εμφυτευμένο απινιδωτή ή νευροαγγειακή συγκοπή όπως αναγράφονται παραπάνω.
Επιμέλεια: Χρυσοχόου Χριστίνα, Διευθύντρια ΕΣΥ Α’Καρδιολογική Κλινική, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών,Σύμβουλος-Μέλος Δ.Σ Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας