Σε μία αναδρομική μελέτη , αναλύσαμε τα δεδομένα από τις 7 καρδιολογικές κλινικές των νοσοκομείων της Κρήτης για μία περίοδο ενός μηνός ,από την αρχή της εφαρμογής των μέτρων κοινωνικού περιορισμού (Καραντίνα -12 Μαρτίου έως 13 Απριλίου) και τα συγκρίναμε με αντίστοιχα δεδομένα για το ίδιο διάστημα του 2019 σε μια προσπάθεια να εκτιμήσουμε την πιθανή επίδραση της πανδημίας COVID-19 και των μέτρων περιορισμού της στη στεφανιαία νόσο και τις εκδηλώσεις της.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μας οι προσελεύσεις στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών του ΠΑΓΝΗ (Για τα άλλα Νοσοκομεία της Κρήτης δεν είχαμε στοιχεία επειδή σ’αυτά δεν υπάρχουν ξεχωριστά καρδιολογικά ιατρεία στο τμήμα επειγόντων) για το χρονικό διάστημα 12 Μαρτίου-13 Απριλίου 2019 ήταν 306 ασθενείς ενώ για το ίδιο χρονικό διάστημα του 2020 ήταν 156 ασθενείς(Μείωση 49%).
Από αυτές τις προσελεύσεις οι 93 ασθενείς για το 2019 (30,3%) και οι 47 για το 2020(30,1%)ανέφεραν σαν αίτια προκάρδιο άλγος .Μείωση σε απόλυτες τιμές κατά 49,5% , από το 2019 στο 2020 .
Οι εισαγωγές στις καρδιολογικές κλινικές με στοιχεία και από τις 7 κλινικές στο χρονικό διάστημα από τις 12 Μαρτίου-13Απριλίου ήταν 572 ασθενείς για το 2019 και 262 ασθενείς για το 2020.Μειώση κατά 45,8%
Από τις εισαγωγές οι 96 για το 2019 (17% των εισαχθέντων) και οι 56 για το 2020 (21% των εισαχθέντων) αφορούσαν οξέα στεφανιαία σύνδρομα.Μείωση οξέων στεφανιαίων συνδρόμων 42% από το 2019 στο 2020.
Αναλύοντας περαιτέρω τα αποτελέσματα βλέπουμε ότι η μείωση αυτή των οξέων στεφανιαίων συνδρόμων οφείλεται κατά κύριο λόγο στη μείωση των NSTEMI περιστατικών.
Αναλυτικά σύμφωνα με τα δεδομένα που αναλύσαμε, τα ΝSTEMI για το 2019 ήταν 64 ενώ το 2020 ήταν 27.(Μείωση κατά 58%) ενώ τα STEMI ήταν 32 το 2019 και 29 το 2020 (Μείωση 9,5%).
Συζήτηση-Συμπεράσματα
Καθώς η πανδημία Covid-19 κλιμακώνεται, η δράση των συστημάτων υγείας έχει επικεντρωθεί στην προσπάθεια επιβράδυνσης των περιστατικών εξάπλωσης της.
Στη μεγάλη πλειοψηφία των κρατών συμπεριλαμβανομένων και της χώρας μας, έχει προκριθεί το μέτρο της κοινωνικής απομόνωσης (καραντίνα) και της αποθάρρυνσης ασθενών, ιδιαίτερα όσων ανήκουν στις ομάδες αυξημένου κινδύνου για σοβαρή νόσηση από Covid-19 ,όπως επί παρουσίας τεκμηριωμένης καρδιαγγειακής νόσου, να επισκέπτονται τις δομές παροχής υπηρεσιών υγείας επί απουσίας σοβαρών συμπτωμάτων.
Τα μέτρα αυτά έχουν σίγουρα αποδώσει-τουλάχιστον στην χώρα μας- όσον αφορά την εξάπλωση της πανδημίας Covid-19. Ωστόσο, υπάρχει προβληματισμός για τις επιπτώσεις των μέτρων στον επιπολασμό των καρδιαγγειακών νοσημάτων και ιδιαίτερα των οξέων στεφανιαίων συνδρόμων.
Σύμφωνα με άρθρο που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο tctmd.com με τίτλο: “The mystery of the missing STEMI during the Covid-19pandemia”, έχει παρατηρηθεί μία μείωση των οξέων εμφραγμάτων της τάξης του 70% σε σχέση με την περίοδο προ πανδημίας στη Λομβαρδία, ενώ στη Μαδρίτη της Ισπανίας το αντίστοιχο ποσοστό εκτιμάται πως προσεγγίζει το 80%.
Ανάλογες εκτιμήσεις έχουν γίνει επίσης στο Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς και στις ΗΠΑ, Καναδά και πρόσφατα στην Αυστρία.
Εμείς, στη μελέτη μας, αναλύοντας τα δεδομένα για ένα χρονικό διάστημα ενός μήνα από την αρχή της εφαρμογής των μέτρων κοινωνικής απομόνωσης (12 Μαρτίου 2020) και συγκρίνοντας μέ τα αντίστοιχα δεδομένα του προηγούμενου έτους βρήκαμε πράγματι ότι τα οξέα στεφανιαία σύνδρομα που νοσηλεύθηκαν στα 7 νοσοκομεία της Κρήτης στο διάστημα αυτό ήταν σαφώς λιγότερα από αυτά που νοσηλεύθηκαν το ίδιο χρονικό διάστημα του προηγούμενου χρόνου(45,8%)
Ωστόσο, η μείωση αυτή ήταν ανάλογη της μείωσης προσέλευσης των ασθενών στα Τμήματα Επειγόντως Περιστατικών,(50,8%) όπως και των εισαγωγών στις καρδιολογικές κλινικές(51,30%)
Το γεγονός αυτό συν το γεγονός ότι το πασοστό των οξέων στεφανιαίων συνδρόμων στο σύνολο των εισαγωγών στις καρδιολογικές κλινικές δεν μεταβαλλόταν σημαντικά (17% των εισαγωγών για το 2019 έναντι 21% των εισαγωγών για το 2020) μας κάνει να συμπεραίνουμε ότι η παρατηρούμενη μείωση τους οφείλεται κατά κύριο λόγο στη μειωμένη προσέλευση των ασθενών στις δομές υγείας.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο επιπολασμός της Covid-19 στην Κρήτη είναι πάρα πολύ μικρός, γεγονός που συμπεραίνει ότι οι παρατηρηθείσες επιπτώσεις οφείλονται κατά κύριο λόγο στο μέτρο της κοινωνικής απομόνωσης και στον φόβο προσέλευσης των ασθενών στις δομές υγείας.
Ενισχυτικό της παραπάνω άποψης είναι ότι τα οξέα εμφράγματα του μυοκαρδίου δεν μειώθηκαν σημαντικά στο χρονικό διάστημα της παρατήρησης, πιθανόν γιατί τα συμπτώματα ενός οξέος εμφράγματος μυοκαρδίου δεν μπορούν εύκολα να αγνοηθούν από έναν ασθενή.
Όλες οι εκτιμήσεις που έχουν γίνει μέχρι σήμερα συμπεριλαμβανομένων και των δικών μας,είναι βασισμένες σε αναδρομικά δεδομένα από μία σχετικά μικρή χρονική περίοδο και έτσι υπογραμμίζεται η αναγκαιότητα μίας μεγάλης μελέτης καταγραφής (registry).
Επιμέλεια-Συγγραφή:
Κοχιαδάκης Γεώργιος, Καθηγητής Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης, Γ.Γραμματέας Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας
Πετούσης Στυλιανός, Επικουρικός Επιμελητής Καρδιολογικής Κλινικής Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου
Αναστασίου Ιωάννης, Καρδιολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης Καρδιολογικής Κλινικής Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου
Παρθενάκης Φραγκίσκος, Καθηγητής Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης , Δ/ντής Καρδιολογικής Κλινικής Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου