Η περιπέτεια με την πανδημία ανέδειξε όλες τις παθογένειες των συστημάτων υγείας παγκοσμίως. Στην Ελλάδα, παρότι τα «πήγαμε» πολύ καλά, έφερε στην επιφάνεια το πάγιο πρόβλημα με την έλλειψη Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας.
Επί 30 χρόνια μιλούν στην χώρα μας για οργάνωση της ΠΦΥ και ενώ οι σχεδιασμοί είναι φιλόδοξοι, η υλοποίηση καθυστερεί, και μετά το πέρας των 4ετιών κάθε κυβέρνησης συνήθως μένουν ημιτελείς και καταρρέουν… Το αποτέλεσμα είναι οι πολίτες να συρρέουν στα νοσοκομεία (στη δευτεροβάθμια φροντίδα υγείας) και να κατακλύζουν τις εφημερίες επειδή έχουν λίγο πυρετό ή τους ανέβηκε η πίεση. Όλα αυτά θα τα αποφεύγαμε αν υπήρχε διαθέσιμος για όλους ανά πάσα στιγμή ένας οικογενειακός γιατρός και απρόσκοπτη, δωρεάν πρόσβαση σε γιατρούς όλων των ειδικοτήτων εκτός νοσοκομείων.
Όπως μας λέει ο γενικός -οικογενειακός ιατρός, μέλος της Ομάδας Πρωτοβουλίας για την Ανασυγκρότηση της Γενικής Οικογενειακής Ιατρικής και της ΠΦΥ, Ευάγγελος Φραγκούλης, «είναι γεγονός ότι η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας δεν είχε την εμπλοκή στην αντιμετώπιση της πανδημίας που περιμέναμε όλοι. Η έγκαιρη και δραστική απόκριση της κυβέρνησης κατάφερε να ισοπεδώσει την καμπύλη μετάδοσης του ιού στη χώρα και αποσόβησε κινδύνους που είχαν σχέση τόσο με την ελλιπή χωρητικότητα του συστήματος σε κλίνες ΜΕΘ- αναφέρθηκε και αναλύθηκε κατά κόρον και έγιναν συστηματικές προσπάθειες αύξησής της, αλλά και με την απουσία οργανωμένης ΠΦΥ, για την οποία δεν έγινε λόγος ιδιαίτερος, και που θα αναλάμβανε το ρόλο του κυματοθραύστη για τα νοσοκομεία, κρατώντας τους ασθενείς στην κοινότητα- στο σπίτι τους, όταν αυτό θα μπορούσε να γίνει με ασφάλεια, ρόλο κρίσιμο σε μια φάση που οι αντοχές των νοσοκομείων θα δοκιμάζονταν».
Ρωτήσαμε τον κύριο Φραγκούλη γα τον ρόλο του οικογενειακού γιατρού στο lockdown που ζήσαμε. Η απάντησή του αναδεικνύει τα κενά στο σύστημα υγειονομικής φροντίδας… «Οι κατευθυντήριες οδηγίες, οι τηλεφωνικές συμβουλές και τα τηλεοπτικά σποτ του ΕΟΔΥ ζητούσαν από τους πολίτες αν εμφανίσουν συμπτώματα λοίμωξης αναπνευστικού να μιλήσουν με τον οικογενειακό τους γιατρό. Πράγματι αυτός θα ήταν ο καταλληλότερος, έχοντας γνώση της κατάστασης της υγείας τους, των τυχόν υποκείμενων νοσημάτων τους, της χρόνιας φαρμακευτικής τους αγωγής, του οικογενειακού τους περιβάλλοντος, κλπ. Δυστυχώς όμως 8 στους 10 πολίτες δεν έχουν οικογενειακό γιατρό…».
Και εξηγεί ο κ. Φραγκούλης συγκεκριμένα:
«Η απουσία οργανωμένου συστήματος ΠΦΥ με τον καθένα από τους πολίτες να έχει τον οικογενειακό γιατρό του, που είναι υπεύθυνος για τους ασθενείς της λίστας του ήταν ξεκάθαρα η αιτία. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται σειρά από αδυναμίες και προβλήματα:
•η κυριαρχία των solo ιδιωτικών ιατρείων, δομών που δεν είναι οι δομές εκλογής σε συστήματα με ισχυρή ΠΦΥ και συνήθως είναι ακατάλληλες για εξέταση ενδεχόμενων κρουσμάτων (απουσία ξεχωριστών- απομονωμένων χώρων εξέτασης ύποπτων κρουσμάτων, υπηρεσίας καθαριότητας, κλπ)
•η απουσία του απαραίτητου προστατευτικού εξοπλισμού (δύσκολη η προμήθεια του από έναν ιδιώτη γιατρό)
•η απουσία κανόνων εμπλοκής της ΠΦΥ- χαρακτηριστικά απουσιάζουν κατευθυντήριες οδηγίες αφιερωμένες στη διαχείριση της νόσου στην ΠΦΥ μέσα στις πολυάριθμες οδηγίες που εξέδωσε ο ΕΟΔΥ
•η απουσία διασύνδεσης των επιπέδων φροντίδας- συστήματος παραπομπής για covid test, για κλινική εξέταση, για νοσηλεία, – οργανωμένης βοήθειας στο σπίτι…
Οι υπηρεσίες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας
Σε σχέση με την πανδημία πολλοί τονίζουν με εμφατικό τρόπο και καλά κάνουν τη σημασία και το ρόλο της υποβαθμισμένης στη χώρα μας Δημόσιας Υγείας. Πρέπει να γίνει κατανοητό πως και στην περίπτωση της πανδημίας, η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας στην κοινότητα συνεργάζεται με τη Δημόσια Υγεία και ασκεί πολιτικές δημόσιας υγείας.
Σημειώνει ο γιατρός: «Οι υπηρεσίες της ΠΦΥ καλύπτουν το πλήρες φάσμα από την προαγωγή της υγείας και την πρόληψη των ασθενειών μέχρι τη θεραπεία, την αποκατάσταση και την παρηγορητική φροντίδα και παρέχονται αναλόγως σε επίπεδο πληθυσμού ή ατόμου.
Οι υπηρεσίες σε επίπεδο πληθυσμού και οι υπηρεσίες σε ατομικό επίπεδο είναι εγγενώς συμπληρωματικές, με το αποτέλεσμά τους να ενισχύεται μέσω της μεταξύ τους διασύνδεσης και του συντονισμού. Σε πολλά συστήματα υγείας δε, βασικές λειτουργίες που βασίζονται στον πληθυσμό παρέχονται από τις ίδιες ομάδες ΠΦΥ που είναι υπεύθυνες για τις υπηρεσίες προς το άτομο (π.χ. προσυμπτωματικός έλεγχος καρκίνου, εκπαίδευση υγείας, προαγωγή υγείας και επικοινωνία αλλαγής συμπεριφοράς).
Έχουμε τις υπηρεσίες σε ατομικό επίπεδο (πρωτοβάθμια φροντίδα = primary care) και τις αναγκαίες υπηρεσίες δημόσιας υγείας σε επίπεδο κοινότητας/ πληθυσμού (essential public health functions/operations). Oι δεύτερες αναφέρονται κυρίως στα 3 Ps (Protection, Prevention, Promotion), που όμως για να επιτευχθούν επιχειρησιακά απαιτούν την οργανωμένη λειτουργία του θεσμού του οικογενειακού γιατρού και της διεπαγγελματικής ομάδας υγείας, που αποτελούν εξ’ ορισμού τον επιχειρησιακό βραχίονα των ανωτέρω πρώτων υπηρεσιών και επομένως και του χώρου διεπαφής μεταξύ Πρωτοβάθμιας Φροντίδας και Δημόσιας Υγείας.
Μετά από δεκαετίες συζητήσεων στη χώρα μας, ακόμα προσπαθούμε να οργανώσουμε ένα λειτουργικό και αποδοτικό σύστημα ΠΦΥ και αποτυγχάνουμε. Όπως λέει ο σοφός λαός μας, όποιος δεν θέλει να ζυμώσει, δέκα χρόνια κοσκινίζει… Μέχρι τώρα δεν υπήρξε η απαραίτητη πολιτική βούληση ή αν υπήρξε, τελικά κάμφθηκε, μπροστά στα ισχυρά επιχειρηματικά και συντεχνιακά συμφέροντα που θα πλήττονταν σημαντικά από ένα οργανωμένο σύστημα υγείας και που από τη γένεση ακόμα του ΕΣΥ θέτουν ανυπέρβλητα εμπόδια στην εφαρμογή του. Μόνο με ισχυρή πολιτική βούληση και με όραμα την τοποθέτηση του ασθενούς στη θέση του οδηγού δυνατόν να υπερπηδηθούν τα εμπόδια και η μεταρρύθμιση να προχωρήσει.
Η κυβέρνηση παρέλαβε μια μεταρρυθμιστική προσπάθεια στο σύστημα υγείας και συγκεκριμένα στο πεδίο της ΠΦΥ εν εξελίξει- το εγχείρημα των ΤΟΜΥ- που όμως δεν είχε την επιτυχία που πρόσμενε η απελθούσα κυβέρνηση. Παρότι είχε στον πυρήνα της τις βασικές ιδέες της ΠΦΥ – οικογενειακός γιατρός με λίστα ασθενών, ολιστική προσέγγιση των ασθενών, group practice, διεπαγγελματική ομάδα υγείας, κλπ, η προσπάθεια καταδικάστηκε ουσιαστικά από την αποτυχία να δώσει τα κίνητρα και το όραμα που οι γιατροί χρειάζονταν για να την αγκαλιάσουν. Ποιος γιατρός θα έκλεινε το ιατρείο του για να ενταχθεί σε μια ΤΟΜΥ με ορίζοντα 2+2 ετών; Ποιος γιατρός κάνει σύμβαση με τον ΕΟΠΥΥ για να αναλάβει την φροντίδα ενός ασθενούς στο ιατρείο του για 10 ευρώ μικτά το χρόνο;».
Ρωτήσαμε τον ειδικό γιατρό να μας παραθέσει τις προτάσεις του για την αντιμετώπιση των προβλημάτων.
«Η πανδημία πρόλαβε την κυβέρνηση πριν παρουσιάσει κάποιο δικό της σχέδιο. Το σχεδόν βέβαιο, επερχόμενο δεύτερο κύμα της πανδημίας, το φθινόπωρο, αν όχι και μέσα στο καλοκαίρι, και μάλιστα πιθανότατα βαρύτερο από το πρώτο κάνει επιτακτική την προσπάθεια άμεσης αναδιοργάνωσης της ΠΦΥ, ώστε να είμαστε όσο το δυνατόν καλύτερα προετοιμασμένοι και στον τομέα αυτό. Μας χαροποιούν οι δηλώσεις του υπουργού Υγείας πως υπάρχει πλέον σχέδιο για την ΠΦΥ και πως μέσα στον Ιούλιο έρχεται το Σ/Ν για αυτήν.
Για εμάς πρέπει άμεσα:
•Να δοθούν οικονομικά κίνητρα στους γιατρούς, αντάξια του ρόλου, του έργου και της ευθύνης που καλούνται να αναλάβουν, για να μπουν στο δημόσιο σύστημα, ώστε να αυξηθεί η δεξαμενή των διαθέσιμων οικογενειακών γιατρών του δημοσίου.
•Να γίνει υποχρεωτική η δήλωση οικογενειακού γιατρού από τον πολίτη με παράλληλο όμως πλήρη σεβασμό της ελευθερίας επιλογής του- και ένας αμιγώς ιδιώτης ιατρός θα μπορεί να είναι ο οικογενειακός του γιατρός αν το επιθυμεί ο πολίτης
•Να δημιουργηθεί σύστημα αναφοράς με θέσπιση συστήματος οικονομικών και άλλων κινήτρων- αντικινήτρων για τον πολίτη που να προωθεί τη χρήση του οικογενειακού του γιατρού ως σημείου πρώτης επαφής με το σύστημα υγείας.
•Να σχηματιστούν τοπικά δίκτυα ΠΦΥ τα οποία θα διασυνδεθούν λειτουργικά και οργανωτικά, κάθετα και οριζόντια με τα υπόλοιπα επίπεδα και τις υπηρεσίες φροντίδας του συστήματος».