Τα ποσοστά της παχυσαρκίας έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια και σήμερα η νόσος επηρεάζει περισσότερα από 2 δισεκατομμύρια άτομα παγκοσμίως, γεγονός που την καθιστά μία από τις μεγαλύτερες απειλές για τη δημόσια υγεία. Παρά τις δεκαετίες ερευνών που έχουν ασχοληθεί με τη διατροφή και τη φυσική άσκηση, σήμερα αρκετοί άνθρωποι δυσκολεύονται να χάσουν βάρος. Μία νέα μελέτη από τις ΗΠΑ εξερεύνησε τα αίτια του παραπάνω φαινομένου και κατέληξε σε ορισμένα ενδιαφέροντα συμπεράσματα.
Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις της έρευνας η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science Advances, διάφοροι μοριακοί μηχανισμοί στα πρώιμα στάδια της ανάπτυξης του εγκεφάλου μπορεί να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό τον κίνδυνο εμφάνισης παχυσαρκίας. Προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει επίσης ότι συγκεκριμένα γονίδια που συνδέονται με την παχυσαρκία εκφράζονται στα πρώιμα στάδια της ανάπτυξης του εγκέφαλου. Η παρούσα μελέτη επικεντρώθηκε περισσότερο στην επιγενετική ανάπτυξη. Η επιγενετική είναι ένα σύστημα μοριακού ελέγχου που καθορίζει ποια γονίδια θα εκφραστούν σε κάθε είδος κυττάρου.
«Δεκαετίες ερευνών σε ανθρώπους και πειραματόζωα έχουν δείξει ότι διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες κατά την ανάπτυξη του εγκεφάλου μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά την υγεία μας μακροπρόθεσμα. Η ρύθμιση του σωματικού βάρους είναι ένας παράγοντας που μπορεί να επηρεαστεί από τον παραπάνω μηχανισμό, ωστόσο μέχρι σήμερα δεν γνωρίζαμε ακριβώς τη διαδικασία της παραπάνω σύνδεσης», αναφέρουν οι συγγραφείς της μελέτης.
«Στην παρούσα μελέτη επικεντρωθήκαμε περισσότερο σε μία περιοχή του εγκεφάλου που λέγεται τοξοειδής πυρήνας του υποθαλάμου. Η περιοχή αυτή εμπλέκεται τόσο στη ρύθμιση της όρεξης, όσο και στο μεταβολισμό. Όπως διαπιστώσαμε, ο τοξοειδής πυρήνας διαμορφώνεται εκτενώς από την επιγενετική στη βρεφική ηλικία. Στην περίοδο αυτή υπάρχει επίσης μεγάλη ευαισθησία σε όλους τους μηχανισμούς που ρυθμίζουν το σωματικό βάρος, γεγονός που δείχνει ότι η παχυσαρκία ενδεχομένως είναι αποτέλεσμα παθολογικής επιγενετικής ανάπτυξης αυτής της περιοχής», εξηγούν οι συγγραφείς.
Η επιστημονική ομάδα έκανε μία σειρά αναλύσεις τόσο της μεθυλίωσης του DNA (σημαντικός επιγενετικός δείκτης) όσο και της γονιδιακής έκφρασης πριν και μετά το στάδιο της ανάπτυξης του τοξοειδούς πυρήνα. «Στην έρευνά μας ασχοληθήκαμε τόσο με τους νευρώνες όσο και με τα γλοιακά κύτταρα. Όπως διαπιστώσαμε, η επιγενετική ανάπτυξη διαφέρει αρκετά ανάμεσα σε αυτούς τους δύο κυτταρικούς τύπους», αναφέρουν οι συγγραφείς.
«Η έρευνά μας είναι επίσης η πρώτη που εξέτασε τις διαφορές της επιγενετικής ανάπτυξη σε άνδρες και γυναίκες. Μας προκάλεσε έκπληξη το γεγονός ότι και εδώ υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα. Οι περισσότερες επιγενετικές αλλαγές εμφανίστηκαν νωρίτερα στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες», όπως τόνισαν οι επιστήμονες της μελέτης.
Η Σημασία των Παρατηρήσεων για τον Άνθρωπο
Η μεγαλύτερη έκπληξη για τους επιστήμονες ήταν η σύγκριση των επιγενετικών δεδομένων από τα ποντίκια με τα δεδομένα από μεγάλες μελέτες του γονιδιώματος σε ανθρώπους που είχαν εξερευνήσει το ρόλο διαφόρων γονιδίων στην εμφάνιση παχυσαρκίας. Οι περιοχές των γονιδίων που συνδέονται με την επιγενετική ανάπτυξη του τοξοειδούς πυρήνα στα ποντίκια παρουσίαζαν μεγάλη αλληλοεπικάλυψη με τις περιοχές του γονιδιώματος του ανθρώπου που συνδέονται με την παχυσαρκία.
«Το γεγονός αυτό πρακτικά δείχνει ότι ο κίνδυνος παχυσαρκίας στον άνθρωπο επηρεάζεται εν μέρει από την επιγενετική ανάπτυξη του τοξοειδούς πυρήνα. Τα αποτελέσματα της μελέτης μας δείχνουν ότι η επιγενετική πιθανώς επηρεάζει αρκετά γονίδια που εμπλέκονται με την παχυσαρκία. Κατά συνέπεια, παρεμβάσεις οι οποίες θα επηρεάζουν τη δραστηριότητα της επιγενετικής στα πρώιμα στάδια της ανάπτυξης θα μπορούσαν ίσως να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της επιδημίας παχυσαρκίας που αντιμετωπίζουμε σήμερα», καταλήγει η μελέτη.
Επιμέλεια: Αντώνιος Δημητρακόπουλος MD, PhD, Ειδικός Παθολόγος Διευθυντής Γ’ Παθολογικής Κλινικής Ερρίκος Ντυνάν HC, ΕΔΙΠ Παθολογίας-Ανοσολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ