Ορισμός: Υπέρταση οφειλόμενη σε φαρμακευτικές ουσίες. Είναι η υψηλή πίεση αίματος που προκαλείται από τη χρήση μιας χημικής ή φαρμακευτικής ουσίας.
Φάρμακα που αυξάνουν πάντοτε την ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΠΙΕΣΗ:
1. Αναβολικά στεροειδή
2. Συμπαθομιμητικοί αμίνες
3. Κοκαίνη
4. Νικοτίνη
Συχνά:
1. Αιθανόλη ( υπερβολική κατανάλωση)
2. Κορτικοστεροειδή
3. Κυκλοσπορίνη
4. Ερυθροποιητίνη
5. Ανορεξιογόνα
6. ΜΣΑΦ ( συμπεριλαμβανομένων αναστολέων cox – 2)
Περιστασιακά:
1. Καφείνη
2. Φαινοθειαζίνες
3. Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά
Μετά τη διακοπή χορήγησης τους: Κλονιδίνη
Μέσω αλληλεπίδρασης: ΜΑΟ inhibitors
1) ΜΣΑΦ (ΜΗ ΣΤΕΡΕΟΕΙΔΉ ΑΝΤΙΦΛΕΓΜΟΝΩΔΗ ΦΑΡΜΑΚΑ)
Οξικάμες : πιροξικάμη, ινδομεθοκίνη, ιβουπροφένη, τενοξικάμη, δροξικάμη, λορνοξικάμη, μελοξικάμη)
Κοξίμες: σελεκοξίμπη, ρεφεκοξίμπη, βαλβεκοξίμπη, παρεκοξίμπη
• Μπορεί να προκαλέσουν αύξηση της ΑΠ ≈ 5 mmHg και να επηρεάσουν τη φαρμακευτική αγωγή
• Μπορεί να αυξήσει 40% την πιθανότητα διάγνωσης υπέρτασης σε σύγκριση με μη χρήστες
• Μπορεί να επηρεάσουν τη θεραπεία με άλλα αντιυπερτασικά όπως ΑΜΕΑ, ΒΒ και διουρητικά. Δεν επηρεάζουν CCB και κεντρικά δρώντα που δεν σχετίζονται με την παραγωγή προσταλαγδινών
• Σε ηλικιωμένους υπό διουρητικά μπορεί να προκαλέσουν υπονατριαιμία
2) Ανοσοκατασταλτικοί παράγοντες
Η συχνότητα εμφάνισης Αρτηριακής Υπέρτασης με χορήγηση κυκλοσπορίνης (CAH):
• Σε μεταμόσχευση νεφρού 1 χρόνο μετά ( 32,7 – 81,6%)
• Σε μεταμόσχευση μυελού των οστών ( 57%)
• Σε μεταμόσχευση καρδιάς ( σχεδόν όλοι)
• Σε αυτοάνοσα νοσήματα και ψωρίαση
Χαρακτηρίζονται:
I) Διαταραγμένο κιρκάδειο ρυθμό με την απουσία ή αποστροφή της νυκτερινής πτώσης της Αρτηριακής Πίεσης
II) Η Αρτηριακή Πίεση μειώνεται μετά την απόσυρση ή αντικατάσταση της ανοσοκαταστολής
III) CCA χρησιμοποιήθηκαν με επιτυχία σε ασθενείς που λαμβάνουν κυκλοσπορίνη
Tacrolimus: Αναστέλλει την καλσινευρίνη, προκαλεί μικρότερη αύξηση ΑΠ σε σχέση με κυκλοσπορίνη
Ραπαμυκίνη – μυκοφενολάτη: Δεν αναστέλλουν την καλσινευρίνη, δεν παρουσιάζουν νεφροτοξικότητα ή αύξηση ΑΠ.
3) Στεροειδή:
I) Εμφανίζεται Αρτηριακή Υπέρταση 20% ( δοσοεξαρτώμενη)
II) Κορτιζόλη 80 – 200 mg ημερησίως μπορεί να αυξήσει 15 mmHg σε 24 ώρες ( μικρότερη δόση έχει μικρότερη επίδραση ενώ η διακοπή ομαλοποιεί την Αρτηριακή Πίεση)
III) Όταν η θεραπεία είναι υποχρεωτική ( στεροειδή), το φάρμακο εκλογής είναι τα διουρητικά ( λόγω ↓ υπερφόρτισης όγκου). Μπορεί να προστεθεί ARBs ή ACE ( προσοχή όμως μς τα επίπεδα Κ)
4)Αντικαταθλιπτικά:
ΜΑΟ
I) μπορεί να προκαλέσουν σοβαρή Αρτηριακή Υπέρταση σε ασθενείς που λαμβάνουν τρόφιμα που περιέχουν τυραμίνη ή λαμβάνουν αμφεταμίνες (λόγω ↑ δράσης των μονοαμινών)
II) η θεραπεία από του στόματος θα πρέπει να περιορίζεται σε ασθενείς με μείζονες καταθλιπτικές διαταραχές
TRA ( τρικυκλικά): μπορεί να εμφανίσουν κρίση ΑΥ σε μη διαγνωσμένο φαιοχρωμάτωμα
SSRIS: δοσοεξαρτώμενη αύξηση ΑΠ σε μικρά ποσοστά ασθενών που λαμβάνουν χρονίως φλουοξετίνη και βενλαφαξίνη
5))ΑΝΤΙ – ΗΙV θεραπεία:
• H αντιρετροική θεραπεία HART προκαλεί ↑ ΑΠ μετά από 6 μήνες χρήσης ( κυρίως την Συστολική ΑΠ)
• Είναι πιο έκδηλη στους ηλικιωμένους με ↑ ΣΑΠ, ↑ CHOL, ↓ CD4 κυττάρων
• Iopinaviv / ritonaviv VS αταζαναβάρη → υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης Αρτηριακής Υπέρτασης
6)ΑΝΑΣΥΝΔΥΑΣΜΕΝΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΕΡΥΘΡΟΠΟΙΗΤΙΝΗ ( Cr – HuEPO):
• Εμφανίζεται σε 20 – 30%, μπορεί πρώιμα ( 2 εβδομάδες μετά) ή και όψιμα ( 4 μήνες μετά)
• Μπορεί να ελεγχτεί με αιμοκάθαρση ή συμβατική αντιυπερτασική θεραπεία:
→ εάν όχι μείωση ερυθροποιητίνης ή διακοπή για μικρό χρονικό διάστημα
→ φλεβοτομή ( αφαίρεση 500 ml αίματος μπορεί να μειώσει γρήγορα την Αρτηριακή Πίεση)
• Έχουν αναφερθεί κρίσεις Αρτηριακής Υπέρτασης με εγκεφαλοπάθεια
7)ΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ
• Τα αντισυλληπτικά αυξάνουν 5% ( κυρίως συνδυασμένα με οιστρογόνα και προγεστερόνη).
• Συνήθως μικρή αύξηση αλλά υπάρχουν και επεισόδια κακοήθους Αρτηριακής Υπέρτασης
• Ο κίνδυνος μειώνεται άμεσα με τη διακοπή ( η προγεστερόνη δεν συσχετίζεται με την Αρτηριακή Υπέρταση)
• Μετεμμηνοπαυσιακή θαραπεία ορμονικής υποκατάστασης έχει ελάχιστη έως μηδαμινή επίδραση στην Αρτηριακή Πίεση σε νορμοτασικές γυναίκες
8) ΚΟΚΑΙΝΗ: Προκαλεί αδρενεργική υπερδραστηριότητα. Σχετίζεται με οξεία Αρτηριακής Υπέρτασης και όχι με χρόνια.
Η ισραδιπίνη μειώνει την Αρτηριακή Πίεση σε χρήστες.
Ριφαμπικίνη: μειώνει τη συγκέντρωση στο πλάσμα της αλισκιρένης ↓
Σιταγλιπτίνη: αυξάνει την αντιυπερτασική δράση της εναλαπρίλης ↑
9) ΑΛΚΟΟΛ: Αυξάνει την Αρτηριακή Πίεση, προκαλεί αντίσταση στην αντιυπερτασική μελέτη ( ˃ 300 g/εβδομάδα → ετήσια αύξηση ΣΑΠ)
Φυσιολογική 30gr/ ημερησίως
10) ΚΑΦΕΙΝΗ: Αυξάνει το Συμπαθητικό Νευρικό Σύστημα και τον ανταγωνισμό ενδογενούς αδενοσίνης (2 -3 φλιτζάνια →10 mmHg)
11) ΦΥΤΙΚΑ προϊόντα: φυτικά προϊόντα που περιέχουν αλκαλοειδή ephedra, βότανα (↑ ΑΠ σε ginkgo και θειαζιδικά διουρητικά)
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ:
1) Η ανθεκτική ΑΡΤΗΡΙΑΚΉ ΥΠΕΡΤΑΣΗ που σχετίζεται με συγχορήγηση φαρμάκων είναι συχνή αλλά μπορεί να διαγνωστεί
2) Το ιστορικό θα βοηθήσει διαγνωστικά ή η τυχόν αλλαγή θεραπευτικού σχήματος
3) Η αναγνώριση των υπεύθυνων φαρμάκων είναι σημαντική.
Επιμέλεια: Ιωάννης Τσιαντής MD, MSc, Ειδικός Καρδιολόγος