Τα πρώτα κρούσματα της νόσου από τον κορωνοϊό 2019 (COVID-19) αναφέρθηκαν στην πόλη Ούχαν της Κίνας, η οποία και αποτέλεσε τον πρώτο σταθμό της πανδημίας. Έκτοτε ο ιός εμφάνισε ταχεία εξάπλωση προσβάλλοντας χιλιάδες ανθρώπους ανά την υφήλιο. Ως υπεύθυνος παθογόνος παράγοντας θεωρείται ένα νέο στέλεχος της οικογένειας των κορωνοϊών που προκαλεί οξεία αναπνευστική δυσχέρεια ονόματι SARS-CoV-2. Μολονότι, η νόσος COVID-19, προσβάλει κυρίως το ανώτερο και κατώτερο αναπνευστικό σύστημα με εμφάνιση συμπτωμάτων, όπως πυρετό, βήχα, πονόλαιμο και γενικευμένη αδυναμία, νέα δεδομένα τα οποία προέρχονται, κατά κύριο λόγο, από τα κέντρα αναφοράς αντιμετώπισης της νόσου αναδεικνύουν τη συχνή προσβολή και λοιπών συστημάτων του ανθρώπινου οργανισμού. Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε από πανεπιστημιακό νοσοκομείο στην Ουχάν, σχεδόν 1 στους 5 ασθενείς που νοσούν από COVID-19 παρουσιάζουν σημεία και συμπτώματα προσβολής του καρδιαγγειακού συστήματος. Μάλιστα, έχουν αναφερθεί περιπτώσεις ασθενών με COVID-19, οι οποίοι κατέληξαν με προεξάρχον προσβεβλημένο όργανο, την καρδιά. Οι επιπλοκές που προκαλεί ο κορωνοϊός στο καρδιαγγειακό σύστημα ενδεχομένως αποτελούν «ιατρικό μυστήριο» καθότι επί του παρόντος, λίγα είναι γνωστά για τους παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς πρόκλησής τους, ενώ επιβαρύνουν σημαντικά την πρόγνωση των ασθενών. Επιπλέον, έχει παρατηρηθεί πως ασθενείς με COVID- 19 και σημαντικά υποκείμενα νοσήματα, συμπεριλαμβανομένων των καρδιοπαθειών, όπως είναι η χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια, τείνουν να εμφανίζουν βαρύτερη κλινική εικόνα μετά τη προσβολή τους από τον ιό και σαφέστατα χειρότερη πρόγνωση. « Είναι εξαιρετικά σημαντικό να απαντήσουμε στο ερώτημα : Η καρδιά προσβάλλεται από τον ιό και μπορούμε να κάνουμε κάτι για αυτό; Αυτό μπορεί να σώσει πολλές ζωές.» σημειώνει χαρακτηριστικά ο Δρ Ulrich Jorde, υπεύθυνος του τμήματος μεταμοσχεύσεων στο Montefiore Health System της Νέας Υόρκης, πόλης με τα περισσότερα κρούσματα στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.
Κορωνοϊός: Σημάδια καρδιακής βλάβης
Η πρώτη απόδειξη ότι ο SARS-CoV2 μπορεί να είναι επικίνδυνος και να προσβάλει την καρδιά προέκυψε στην Κίνα. Συγκεκριμένα, σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε από πανεπιστημιακό νοσοκομείο στην Ουχάν, διαπιστώθηκε πως το 19,7% των 416 νοσηλευόμενων ασθενών με κορωνοϊό, εμφάνισαν σημεία και συμπτώματα καρδιακής βλάβης. Ακόμη, περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς που είχαν καρδιακή βλάβη (το 51%) απεβίωσαν, γεγονός που τονίζει ότι η συμμετοχή του καρδιαγγειακού συστήματος στην κλινική εικόνα των ασθενών συνδέεται με χειρότερη πρόγνωση. Συγκριτικά, μόλις το 4,5% των ασθενών χωρίς καρδιακή βλάβη, έχασε τη μάχη και κατέληξε. Επιπλέον, ανησυχητικό αποτελεί το εύρημα πως ασθενείς προσβεβλημένοι από τον κορωνοϊο και χωρίς αναφερόμενα προϋπάρχοντα προβλήματα υγείας, επλήγησαν περισσότερο από την καρδιακή βλάβη που υπέστησαν. Επομένως, καθίσταται σαφές πως η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο ο ιός επηρεάζει την καρδιά, θα βοηθήσει σημαντικά τους γιατρούς στην ανεύρεση νέων θεραπευτικών τρόπων με τελικό στόχο την εφαρμογή πρωτοκόλλων για τη διατήρηση των ασθενών εν ζωή.
Κορωνοϊός και καταιγίδα κυτταροκινών
Το τελευταίο διάστημα αναδείχθηκε ο μεγάλος προβληματισμός της επιστημονικής κοινότητας για το εάν τα αναδυόμενα καρδιακά προβλήματα προκαλούνται από τον ίδιο τον ιό ή είναι αποτέλεσμα της υπερβολικής αντίδρασης («καταιγίδα» κυτταροκινών) του ανοσοποιητικού συστήματος. Οι κυτταροκίνες είναι πρωτεΐνες που εκκρίνονται από τα λευκά αιμοσφαίρια και ρυθμίζουν την απόκριση της άμυνας του οργανισμού. Θεωρείται πως η υπέρμετρη έκκριση των κυτταροκινών ως αποτέλεσμα της προσπάθειας του οργανισμού να καταπολεμήσει τη λοίμωξη δύναται να προκαλέσει μυοκαρδιακή βλάβη επηρεάζοντας τη λειτουργία της καρδιάς. Ο ανωτέρω μηχανισμός αποτέλεσε και το βασικό στόχο των κορτικοστεροειδών, που δόθηκαν αρχικά σε ορισμένα κέντρα για να καταστείλλουν αυτή τη συστηματική φλεγμονώδη αντίδραση σε πάσχοντες από COVID-19 με υποσχόμενα αποτελέσματα. Επιπλέον, διενεργούνται μελέτες με χορήγηση κολχικίνης, ένα παλαιό αντιφλεγμονώδες φάρμακο που φαίνεται να μειώνει την έκκριση των κυτταροκινών ασκώντας προστατευτική δράση στο μυοκάρδιο. «Ένας ασθενής που καταλήγει από βαριά πνευμονία, θα πεθάνει τελικά επειδή η καρδιά του σταμάτησε», υπογραμμίζει ο Δρ. Robert Bonow, καθηγητής Καρδιολογίας στο Northwestern University Feinberg και συντάκτης της έρευνας στο JAMA Cardiology. «Δεν μπορεί να λάβει αρκετό οξυγόνο και τα πράγματα εξελίσσονται άσχημα», σημειώνει.
Διαφορετικοί τρόποι…
Ο Δρ. Bonow, όπως και αρκετοί συνάδελφοί του θεωρούν ότι η νόσος COVID-19 προσβάλει την καρδιά προκαλώντας σημαντική βλάβη με διάφορους παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς, όχι απαραίτητα ανεξάρτητους μεταξύ τους. Ο ιός μέσω του αίματος και της λεμφικής οδού φαίνεται να πολλαπλασιάζεται και να διεισδύει μέσα στα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού. Στην καρδιά, ο ιός εμφανίζει την ικανότητα να προσδένεται και να εισέρχεται στα κύτταρά της προκαλώντας μυοκαρδιακή βλάβη μέσω των διεργασιών της φλεγμονής. Η φλεγμονή μπορεί να προκαλέσει εν τέλει μυοκαρδίτιδα, η οποία οδηγεί συχνά σε σημαντική αποδυνάμωση και «καταστροφή» του καρδιακού μυός με αποτέλεσμα την εκδήλωση καρδιακής ανεπάρκειας με τελική κατάληξη ακόμα και το θάνατο. Πρόσφατα αποτελέσματα μελέτης που δημοσιεύτηκαν στο έγκυρο επιστημονικό περιοδικό Nature απέδειξαν πως ο ιός χρησιμοποιεί τους υποδοχείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτανσίνης (ACE 2) για να διεισδύσει στα ανθρώπινα κύτταρα. Λόγω αυτού του βιολογικού μηχανισμού διείσδυσης του ιού αναπτύχθηκε η ανησυχία πως η χρήση αναστολέων του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτανσίνης (ACEi), φαρμάκων που χρησιμοποιούνται ευρέως για την πρόληψη και θεραπεία ποικίλων καρδιαγγειακών παθήσεων, όπως η αρτηριακή υπέρταση, συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της λοίμωξης. Επί του παρόντος, ωστόσο, αυτό δεν έχει αποδειχθεί. Το βέβαιο είναι πως απαιτούνται περισσότερες μελέτες για την καλύτερη κατανόηση των ανωτέρω μηχανισμών με τελικό σκοπό την ανάπτυξη αποτελεσματικών φαρμάκων που θα αναχαιτίσουν την ανάπτυξη των καρδιακών επιπλοκών.
Εν κατακλείδι, με τα επιδημιολογικά δεδομένα που διαθέτουμε έως τώρα και έχοντας αντίπαλο την πολυσυστηματική δραστηριότητα του νέου αυτού ιού στον ανθρώπινο οργανισμό, κρίνεται απαραίτητη η αγαστή συνεργασία μεταξύ διαφορετικών ειδικοτήτων, (λ.χ. λοιμωξιολόγοι, καρδιολόγοι, εντατικολόγοι, νευρολόγοι) που σε συνδυασμό με τα επιτεύγματα της σύγχρονης τεχνολογικής εξέλιξης και της φαρμακολογίας, θα αποτελέσουν τα όπλα για την επιτυχή αντιμετώπιση της πανδημίας. Είναι χρέος της επιστημονικής κοινότητας να φανεί αντάξια των προσδοκιών, να εξελίξει την έρευνα στο εν λόγω πεδίο προλαμβάνοτας τις επιπτώσεις εξάπλωσης του συγκεκριμένου κορωνοϊού στον πληθυσμό, αλλά και κάθε μελλοντικής απειλής για τη δημόσια υγεία με σύμμαχο τη γνώση και την εμπειρία.
Επιμέλεια: Τρίκας Αθανάσιος ,Αν/της Καθηγητής ΕΚΠΑ ,Συν/τής Δ/ντής Καρδιολογικής Κλινικής ΓΝΑ ΕΛΠΙΣ