Η τεχνολογία σήμερα διαδραματίζει ένα σπουδαίο ρόλο στη διαγνωστική προσέγγιση και στη θεραπεία του ασθενούς. Τελευταία όμως επικρατεί η άποψη ότι η χρήση της τεχνολογίας επηρεάζει αρνητικά τη διαγνωστική ικανότητα του ιατρού, αν και αυτή η άποψη ποτέ δεν έχει υποβληθεί σε αυστηρή κριτική ανάλυση. Με τη σύγχρονη τεχνολογία, νέοι ιατροί σήμερα είναι δυνατόν να θέτουν τη διάγνωση σε νοήματα που θα ήταν αδύνατο να διαγνώσουν ακόμα και οι «μεγάλοι κλινικοί» του περασμένου αιώνα. Επί πλέον η κλινική εξέταση σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι σε θέση να καθορίσει τη διάγνωση στα αρχικά στάδια της νόσου όπως π.χ. καρκίνο του πνεύμονα και του μαστού, στεφανιαίας νόσου, μικρού βαθμού δυσλειτουργίας ή μέτρια αύξηση των ορίων της αριστεράς κοιλίας, μέτρια διάταση της αορτής, αρχικά στάδια πνευμονικής υπέρτασης, πολύποδες του παχέος εντέρου που δυνατόν να εξελιχθούν σε καρκίνο και πολλά άλλα. Γι’ αυτό το λόγο κλινικά ευρήματα που είχαν περιγραφεί στο παρελθόν σε προχωρημένα στάδια της νόσου δεν τα συναντούμε σήμερα. Το πρόβλημα όμως δεν είναι μόνο το να τεθεί η διάγνωση, αλλά και πόσο νωρίς αυτή θα γίνει. Θεραπεία στα αρχικά στάδια της νόσου θα συμβάλλει στην καλύτερη ποιότητα αλλά και στην αύξηση του χρόνου ζωής. Σε αρκετές περιπτώσεις αν αναμένουμε να γίνει διάγνωση με την κλινική εξέταση, έχουμε ήδη χάσει το παιγνίδι και πολλές φορές και τον ασθενή. Για να χρησιμοποιήσουμε την κλινική εξέταση όπως στο παρελθόν, πρέπει να έχουμε και τις αρρώστιες που υπήρχαν και όπως υπήρχαν τότε. Πολλά νοσήματα όμως του παρελθόντος σχεδόν έχουν εξαφανιστεί όπως π.χ. ο ρευματικός πυρετός και η σύφιλη στις ανεπτυγμένες χώρες, το έλκος στομάχου, τα λοιμώδη νοσήματα της παιδικής ηλικίας κλπ. Εκτός τούτων, νέα νοσήματα έχουν εμφανιστεί στον ορίζοντα όπως π .χ. το Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας ( AIDS), η επιδημία του κορωνοϊού (COVID-19), και άλλα.
Ενώ όμως η τεχνολογία έχει προχωρήσει με ιλιγγιώδη ταχύτητα, δεν έχει γίνει η ανάλογη προσπάθεια ώστε και η κλινική εξέταση να προσαρμοσθεί στη ανάπτυξη της σύγχρονης τεχνολογίας, αλλά έχει μείνει σχεδόν στάσιμη. Όπως ο Αlvin Τoffler γράφει στο βιβλίο του (Future Shock”, 1970), που έχει κυκλοφορήσει σε πάνω από πενήντα χώρες, η ταχεία ανάπτυξη της τεχνολογίας αποπροσανατολίζει τον άνθρωπο αν αυτός δεν είναι έτοιμος να την αφομοιώσει, προκαλεί δηλαδή ένα «shock». Το μέλλον όμως δεν θα σταματήσει να έρχεται επειδή εμείς θα έχουμε πάψει να ασχολούμαστε με αυτό.
Όσον αφορά την τεχνολογία, ο ιατρός πρέπει να τη βλέπει ως προέκταση των αισθήσεών του. Αυτά που ο ιατρός δεν μπορεί να δει με το γυμνό μάτι, του τα παρέχει η τεχνολογία με τις διάφορες απεικονιστικές μεθόδους. Αυτά που δεν μπορεί να ακούσει του τα δίνει το Doppler, αυτά που δεν είναι σε θέση να ψηλαφήσει του τα παρέχουν τεχνικές που δίνουν με ακρίβεια το μέγεθος και τη σύσταση διαφόρων οργάνων. Όπως οι πιλότοι σήμερα είναι σε θέση με τη βοήθεια της τεχνολογίας να διανύσουν τεράστιες αποστάσεις με καταπληκτική ασφάλεια σε σχέση με ότι έκαναν παλαιότερα (χωρίς τεχνολογία), έτσι και ο ιατρός σήμερα είναι σε θέση να θέσει διάγνωση και να θεραπεύσει εξαιρετικά δύσκολες περιπτώσεις ασθενών, γεγονός που ήταν ασύλληπτο πριν από μερικές δεκαετίες.
Εκτός των άλλων, η πρόοδος στην τεχνολογία, παρέχει πληροφορίες και για τους βασικούς παθοφυσιολογικους και μοριακούς μηχανισμούς μιας ασθένειας, και αυτό θα συμβάλλει στη θεραπεία ή ακόμα και στην πρόληψη νοσημάτων που βλέπουμε σήμερα όπως συνέβη και στο παρελθόν. Αυτός είναι και ο απώτερος σκοπός της ιατρικής.
Η ανάπτυξη της τεχνολογίας, όχι μόνο στην ιατρική, αλλά γενικά, έχει αλλάξει και θα συνεχίζει να αλλάζει τον κόσμο και τη ζωή μας. Γι’ αυτό το λόγο ως άνθρωποι και ως ιατροί θα πρέπει να ξανασκεφτούμε το ρόλο μας και να αναπροσαρμοζόμαστε συνεχώς στην αέναη εξέλιξη αυτής. Ο Rene Descartes (1596-1650) είχε πει το «σκέπτομαι, άρα υπάρχω». Σήμερα όμως και οι μηχανές σκέπτονται. Τότε τί είναι αυτό που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από τις μηχανές; οι μηχανές δεν έχουν και ποτέ δεν θα αποκτήσουν «καρδιά». Οι άνθρωποι αγαπούν, συμπονούν, ελπίζουν, αντιδρούν στο φόβο, έχουν τη δυνατότητα να εμπνεύσουν άλλους, μπορούν να δημιουργούν σχέσεις, έχουν αρετές αλλά και κακίες, έχουν φαντασία, έχουν ηθικές αρχές, έχουν ένα σκοπό στη ζωή τους και πολλά άλλα. Γι’ αυτό το λόγο, η ταχεία ανάπτυξη της τεχνολογίας θα αναγκάσει τους ανθρώπους να κάνουν περισσότερα πράγματα με την «καρδιά» τους που δεν είναι σε θέση να κάνουν οι μηχανές και να αναπτύξουν μεγαλύτερη σχέση με το συνάνθρωπό τους, κυρίως εκείνοι που στο επάγγελμά τους εκτός από την επιστήμη είναι τελείως απαραίτητες και οι ανθρωπιστικές αξίες για να φέρουν σε πέρας την αποστολή τους, όπως π. χ. είναι οι ιατροί.
Η πρώτη επαφή του ιατρού με τον ασθενή αρχίζει με τη λήψη του ιστορικού. Αυτό αποτελεί το πρώτο βασικό βήμα που θα τον οδηγήσει στη διάγνωση. Το σπουδαιότερο, θα συμβάλλει ουσιαστικά στη σχέση που θα υπάρξει μεταξύ ιατρού και ασθενούς καθώς και στην εμπιστοσύνη που θα έχει ο άρρωστος προς τον ιατρό. Το ιστορικό θα βοηθήσει τον ιατρό στο τι κατεύθυνση θα ακολουθήσει στην κλινική του εξέταση καθώς και τι βοήθεια θα ζητήσει από την τεχνολογία. Η λήψη του ιστορικού πρέπει να είναι μια φιλική συζήτηση μεταξύ δυο ατόμων. Πληροφορίες για την κατάσταση του ασθενούς αρχίζουν από τότε που γεννήθηκε μέχρι εκείνη τη στιγμή. Ο ιατρός αφήνει τον ασθενή, χωρίς πολλές διακοπές, να πει την ιστορία του. Ο κάθε άνθρωπος έχει τη δική του ιστορία. Η ύπαρξη κληρονομικών νοσημάτων θα οδηγήσει σε γενετική ανάλυση. Μετά τη λήψη του ιστορικού, ο ιατρός έχει σχηματίσει μια γενική εικόνα για τα προβλήματα του ασθενούς και την πιθανή διάγνωση και με την κλινική εξέταση προσπαθεί να βεβαιώσει ή να αποκλείσει την αρχική διάγνωσή του. Για τον ίδιο σκοπό, μετά την κλινική εξέταση ζητάει ορισμένες εργαστηριακές εξετάσεις, κάνει δηλαδή χρήση της τεχνολογίας. Ο ιατρός ενημερώνει συνεχώς τον ασθενή του για όλες αυτές τις ενέργειες, συζητά μαζί του τα αποτελέσματα όλων των εξετάσεων καθώς και τις προοπτικές για περαιτέρω εξετάσεις και θεραπεία. Ο ιατρός ποτέ δεν πρέπει να χάσει την επαφή του με τον ασθενή και να ασχολείται μόνο με τις εργαστηριακές εξετάσεις. Θεραπεύει τον ασθενή και όχι τα ευρήματα του εργαστηρίου. Ο
καλός ιατρός, όπως στο παρελθόν και σήμερα, κατά τον ίδιο τρόπο και στο μέλλον θα πρέπει να στηρίζει την κλινική ιατρική πράξη στην κλινική του εμπειρία, στην επιστημονική του γνώση και στην τεχνολογία της εποχής. Το ερώτημα δεν είναι αν θα εφαρμοστεί η τεχνολογία στην ιατρική, αλλά το ερώτημα είναι ποια θα είναι η άριστη ισορροπία μεταξύ εμπειρίας, επιστημονικής γνώσης και τεχνολογίας . Για την καλή όμως κλινική ιατρική πράξη, δεν αρκεί μόνο ο άριστος συνδυασμός κλινικής εμπειρίας, επιστημονικής γνώσης και τεχνολογίας. Ο ιατρός δεν πρέπει να ξεχνάει ότι η ιατρική πράξη είναι κάτι περισσότερο από τέχνη και επιστήμη. Περιλαμβάνει τον ασθενή, την ασθένεια, την επίδραση της ασθένειας στον ασθενή και το περιβάλλον του, τη σχέση του ασθενούς με τον ιατρό και πολλά άλλα. Ο ιατρός ποτέ δεν πρέπει να ξεχνά πως ο ακρογωνιαίος λίθος της ιατρικής περίθαλψης είναι η φροντίδα για τον ασθενή. Έτσι ιδανικός ιατρός δεν είναι αυτός που κατά την εκτέλεση της κλινικής ιατρικής πράξης εφαρμόζει άριστο συνδυασμό κλινικής εμπειρίας, επιστημονικής γνώσης και τεχνολογίας, αλλά ο ιατρός που στηρίζει αυτό τον άριστο συνδυασμό πάνω σε σταθερή ηθική βάση (Σχήμα).
Η αέναη εξέλιξη της ιατρικής επιστήμης και της ιατρικής τεχνολογίας, θα συμβάλλουν στο να αυξηθεί ακόμα περισσότερο ο μέσος όρος ζωής, αλλά και στη μεταμόρφωση των νοσημάτων όπως τα γνωρίζουμε σήμερα, όπως έγινε και στο παρελθόν. Ο ιατρός που συνδυάζει σωστά την κλινική εξέταση, την εξέλιξη της ιατρικής επιστήμης και τις μεγάλες δυνατότητες που παρέχει η τεχνολογία, θα πετύχει το άριστο αποτέλεσμα ως προς τη διάγνωση και θεραπεία του ασθενούς. Ο ιατρός θα μεταφέρει τα αποτελέσματα της τεχνολογίας στον ασθενή. Αυτό όμως δεν αρκεί. Ο ιατρός πρέπει να δίνει στον ασθενή του κάτι παραπάνω από αυτό που δίνει η τεχνολογία. Πρέπει να δίνει τη στοργή του, τη συμπόνια του, τη φροντίδα του, να δίνει όλη την ανθρωπιά του στον ασθενή, θα πρεπει να του δινει ακόμα και την «καρδιά του».
Επιμέλεια:
Konstantinos Dean Boudoulas MD, Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine, Section Head Interventional Cardiology, Director Cardiac Catheterization Laboratories, The Ohio State University, Columbus Ohio, USA
Parashos Geleris MD, PhD, Professor of Cardiology (emeritus), Aristotle University of Thessaloniki
Harisios K Boudoulas MD, PhD, PhD Hon, Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine and Pharmacy (emeritus), The Ohio State University, Columbus Ohio, USA,Honorary Professor, Academician (an. mem.)