Σε λίγες ημέρες συμπληρώνονται 90 χρόνια από την γέννηση (1 Αυγούστου 1930) και 26 χρόνια από τον θάνατο (30 Ιουλίου 1994) του Dr Edgar Sowton. Έφυγε σχετικά νέος (64 ετών) και αυτός από την επάρατη νόσο. Είχα τη μεγάλη τύχη να έχω δάσκαλο στην καρδιολογία αυτόν τον γίγαντα της ιατρικής επιστήμης-τον Dr Edgar Sowton. O Dr Sowton ήταν επιβλέπων της εκπαίδευσης μου στην καρδιολογία ως ειδικευομένου για μια τριετία (περίοδος 1987-1990) και ήταν ο διευθυντής μου ως Consultant Cardiologist, Director of Cardiac Services στο Guy’s Hospital, London, UK. Ο Sowton πιστεύω ότι διέθετε μια μορφή αρχαίας ελληνική σοφίας σύμφυτη με το αγγλοσαξωνικό πνεύμα της αριστείας του οποίου τις επιδράσεις είχε προφανώς δεχθεί στο Cambridge. Ήταν πάντα λακωνικός, μιλούσε ουσιαστικά και εμβάθυνε με εκπληκτική ευστροφία στα πλέον ουσιώδη της διαχείρισης ενός κλινικού ζητήματος ή μιας επιστημονικής εργασίας. Ακόμη και η καλαίσθητη απλότητα της υπογραφής (και της μονογραφής) του έδειχνε τη δωρική κοσμοθεωρία του. Συχνά επεξεργαζόμουν για πολύ καιρό και θαύμαζα τα σαφή, λιτά και ουσιώδη σχόλια που έκανε κατά τη διάρκεια των επισκέψεων του στους θαλάμους νοσηλείας των ασθενών μας. Οι σημειώσεις του στην πορεία νόσου στο φάκελο των ασθενών ήσαν τόσο ουσιαστικές έτσι ώστε σε 5 με 10 λέξεις είχε περιγράψει τα κυριότερα στοιχεία διάγνωσης και θεραπείας του προβλήματος. Σε ασθενείς, γιατρούς και νοσηλευτικό προσωπικό υπήρξε πάντα ευγενής, προσηνής, καλός ακροατής, πάντα με διάθεση να λύσει-πρακτικά-το εκάστοτε πρόβλημα του ασθενή ή του προσωπικού. Θα έλεγα ότι εκπροσωπούσε ένα είδος Βρετανού Ευγενούς που βρίσκεται σήμερα μάλλον υπό εξαφάνιση, αυτό που θα λέγαμε gentleman. Όταν από σεβασμό βέβαια τον αποκαλούσες Doctor Sowton σε κοίταζε αστραπιαία με το πανέξυπνο βλέμμα του και έλεγε το εξής με μιαν απίστευτη αίσθηση χιούμορ: “Please call me Edgar. It is my name”. Μπορούσε να κάνει οξύτατες παρατηρήσεις με λίγες κουβέντες και πάντα με το μοναδικό, πηγαίο και βρετανικό, ευφυέστατο χιούμορ του. Μάθαινες ιατρική τελικά μέσα από αυτό το χιούμορ όμως!
Ήταν επίσης μοναδικός κατά τη διάρκεια της γνωμάτευσης των διαγνωστικών αγγειογραφιών (coro) της ημέρας στο περίφημο angio meeting. Εκεί απολάμβανε όλη η τότε κλινική μας ομάδα το βάθος της γνώσης του Edgar Sowton στη φυσιολογία του μυοκαρδίου-στεφανιαίας κυκλοφορίας και την ικανότητα σύνδεσης του ανατομικού προβλήματος με τη λειτουργική συμπεριφορά αλλά και με το εξατομικευμένο κλινικό πρόβλημα του ασθενή. Κατάλαβα ότι καθόλου τυχαία ο τότε Senior Registrar του τον αποκαλούσε Coronary Engineer! Μυθικά ήσαν τα debates του Sowton κατά τη διάρκεια του angio meeting με τον άλλο αείμνηστο μύθο της καρδιοχειρουργικής (όταν εκαλείτο προκειμένου να δώσει άποψη για πιθανή χειρουργική επαναιμάτωση vs αγγειοπλαστική) τον Allan Yates. Αυτά τα σπάνιας αξίας debates μεταξύ Sowton και Yates μπορεί να τα κατατάξει κάνεις εύκολα στη σφαίρα του μύθου, θεωρώ ότι μάλλον ήταν κάτι ανάλογο με τα debates του Einstein με τον Bohr γύρω από την αξία της κβαντομηχανικής. Και μόνον αυτά τα debates αν παρακολουθούσε συστηματικά ένας νέος ειδικευόμενος γιατρός δεν θα χρειαζόταν να κάνει καμμία επανάληψη ενός κλασικού textbook Καρδιολογίας της εποχής (βλ.κάποια έκδοση Braunwald). Ο Edgar Sowton ήταν επίσης από τους πρωτοπόρους της βηματοδότησης της καρδιάς έτσι ώστε θα τον κατέτασσε εύκολα ο ιστορικός της ιατρικής στους founders of cardiac pacing. Ήταν ο άνθρωπος που πρώτος μελέτησε σε βάθος την αιμοδυναμική της καρδιακής βηματοδότησης και επίσης ήταν ο πρώτος που επινόησε με τις επιστημονικές του εργασίες (1964) τη μέθοδο της ταχείας κολπικής βηματοδότησης (rapid atrial pacing) για την διάγνωση μυοκαρδιακής ισχαιμίας. Συνεισέφερε τα μέγιστα στην ένταξη στην κλινική πράξη των νεώτερων βηματοδοτών μεταβαλλόμενης συχνότητας διαφόρων τύπων (DDD, DDIR, DDDR κλπ) μέσα από μεγάλες τυχαιοποιημενες (randomized controlled trials) μελέτες τις οποίες είχε οργανώσει ο ίδιος και μετείχε ως senior author. Σε αρκετές από αυτές είχα συμμετοχή ως ερευνητής-συγγραφέας στις δημοσιεύσεις που ακολουθούσαν τις μελέτες που συνήθως κατέληγαν σε κορυφαία επιστημονικά περιοδικά (JACC, PACE, BHJ κλπ) υψηλού impact factor. Εξαιρετικά σημαντική υπήρξε επίσης η συνεισφορά του Sowton στην αρχική ιδέα της αντι-ταχυκαρδιακής βηματοδότησης. Επίσης θυμάμαι ότι οι τεχνολογικές του εξερευνήσεις και το πάθος του για βιοϊατρική τεχνολογική πρωτοπορία τον είχαν οδηγήσει να φανταστεί την ιδέα του non wired pacing που σήμερα γίνεται τελικά εφικτή. Ξεκίνησε στο Guy’s Hospital την κλινική εφαρμογή της αγγειοπλαστικής των στεφανιαίων αγγείων ήδη από το 1979 και μάλιστα το 1989 η ομάδα του Edgar Sowton δημοσίευσε στο Lancet τα κλινικά αποτελέσματα της μακροχρόνιας παρακολούθησης όλων των ασθενών οι οποίοι είχαν υποβληθεί σε αγγειοπλαστική λόγω νόσου του πρόσθιο κατιόντος κλάδου (LAD). Είχα την μεγάλη χαρά και τύχη να είμαι ως νεαρός τότε γιατρός ένας από τους ερευνητές-συγγραφείς της μεγάλης αυτής ευρωπαϊκής κλινικής μελέτης των πρώτων αποτελεσμάτων της PTCA. Ο Sowton υπήρξε εξαιρετικά τολμηρός στο να αποπειράται σε μια προ-stent εποχή αγγειοπλαστική με μπαλόνι σε περισσότερα από ένα αγγεία, συχνά στη διάρκεια της ίδιας συνεδρίας. Η τεράστια αυτοπεποίθηση του, η μεγάλη δεξιότητα του ως χειριστή και η ακλόνητη πίστη του στο μέλλον της επεμβατικής καρδιολογίας τον οδηγούσε κάποιες φορές σε παράτολμες αποφάσεις για τα δεδομένα της εποχής εκείνης. Του άρεσε πολύ να διδάσκει φοιτητές ιατρικής κατά τη διάρκεια διαγνωστικών ή επεμβατικών πράξεων στο εργαστήριο. Παροιμιώδης υπήρξε και η ακλόνητη ψυχραιμία του όταν κάτι πήγαινε στραβά ή όταν κινδύνευε ο ασθενής. Μια φορά κατά τη διάρκεια στεφανιογραφίας, παρουσία φοιτητών στο αιμοδυναμικό, ο ασθενής παρουσίασε μεγάλη βραδυκαρδία και στη συνέχεια ασυστολία και καρδιακή παύση. Όλων η αδρεναλίνη ανέβηκε στα ύψη ενώ ο Sowton (ως main operator) δίδασκε ακόμη στους φοιτητές πως φαίνεται στην ακτινοσκόπηση η καρδιά που δεν συσπάται, η ακίνητη καρδιά!: “Πριν αρχίσουμε ανάνηψη να δώσουμε τρία δευτερόλεπτα στους φοιτητές να δουν την ακίνητη καρδιά on screen. Μην φοβάστε, όλα θα πάνε καλά, έχουμε τρία δευτερόλεπτα χρόνο νομίζω!
Σχετικά links:https://www.independent.co.uk/news/people/obituary-dr-edgar-sowton-1382967.html
https://www.kcl.ac.uk/scms/about-us/our-history, https://history.rcplondon.ac.uk/inspiring-physicians/george-edgar-sowton
Γράφει ο Θανάσης Δρίτσας, Καρδιολόγος, Αναπληρωτής Διευθυντής, Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, Αθήνα