(χρονολογική και βιολογική ηλικία)
«Ταύτα είναι τα έτη των ημερών της ζωής του Αβραάμ όσα έζησεν, έτη εκατόν εβδομήκοντα πέντε. Και εκπνεύσας απέθανεν Αβραάμ εν γήρατι καλώ, γέρων και πλήρης ημερών» -Γένεσις 25, 7-8
Πριν από χιλιάδες χρόνια, οι αλχημιστές, εκτός από την προσπάθειά τους να μετατρέψουν κοινά μέταλλα σε χρυσό, συγχρόνως έψαχναν να βρουν το ελιξίριο της αθανασίας και της νεότητας. Κατά συνέπεια η μακροβιότητα έχει απασχολήσει τον άνθρωπο σχεδόν από καταβολής κόσμου. Πολλές όμως από αυτές τις προσπάθειες τότε είχαν αποδειχτεί μάταιες.
Χρονολογική και βιολογική ηλικία
Χρονολογική ηλικία είναι αυτή που έχει σχέση με τα χρόνια που ζει ένα άτομο όπως δείχνει το ημερολόγιο, ενώ βιολογική ηλικία είναι η επίδραση που έχει ο χρόνος (η χρονολογική ηλικία) στη λειτουργία των διαφόρων οργάνων και συστημάτων στον ανθρώπινο οργανισμό.
Αν και οι προσπάθειες των αλχημιστών ήταν μάταιες, στο όχι και τόσο απώτερο παρελθόν, έχει παρατηρηθεί μια άνευ προηγουμένου αύξηση του χρόνου ζωής του ανθρώπου, και όπως χαρακτηριστικά λέγεται, τα τελευταία εκατό χρόνια ο άνθρωπος έχει κερδίσει μια ολόκληρη ζωή, αφού το προσδόκιμο της επιβίωσης σε αυτό το χρονικό διάστημα σχεδόν έχει διπλασιαστεί.
Κατά τη διάρκεια του πρώτουμισού του περασμένουαιώνα, η βελτίωση των συνθηκώνδιαβίωσης, ο υγιεινόςτρόποςζωής, η χρήσηκαθαρούνερού, η εισαγωγή των εμβολίων και η χρήση των πρώτων αντιβιοτικών στην κλινικήπράξη, είχαν ως αποτέλεσμα να ελαττωθούνσημαντικά η βρεφική και η παιδικήθνησιμότητακαθώς και οι θάνατοι που οφείλονταν στα λοιμώδηνοσήματα. Στο δεύτερομισό του περασμένουαιώνα, η μεγάληπρόοδος της Ιατρικής και της ιατρικήςτεχνολογίας,συνέβαλανουσιαστικά ώστε να ελαττωθούνσημαντικά οι θάνατοι από τα καρδιαγγειακάνοσήματακαθώς και οι θάνατοι από καρκίνο, κυρίως σε νέα και μέσης ηλικίας άτομα. Όλα αυτά φυσικά συνέβαλαν σημαντικά στην αύξηση του μέσου όρου ζωής. Σήμερα οι άνθρωποι ζουν περισσότερα αλλά και πιο παραγωγικά χρόνια σε σχέση με το σχετικά πρόσφατο παρελθόν. Επιπλέον, άτομα μεγάλης ηλικίας είναι σε θέση να κάνουν πράγματα που μόνο νεότερα άτομα ήταν δυνατόν να πετύχουν πριν λίγα χρόνια.
Η αύξηση όμως του χρόνου ζωής μέχρι σήμερα, κυρίως οφείλεται στην πρόληψη και καλύτερη αντιμετώπιση των νόσων και πολύ λιγότερο στην επιβράδυνση του γήρατος. Υπολογίζεται μάλιστα πως αν θεωρητικά θεραπεύουμε όλες τις μορφές του καρκίνου, ο μέσος όρος ζωής θα αυξηθεί λίγο λιγότερο από τρία χρόνια και αν θεραπεύουμε όλα τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο μέσος χρόνος ζωής θα αυξηθεί κατά δυο χρόνια περίπου. Κατά συνέπεια για να αυξηθεί το προσδόκιμο επιβίωσης σημαντικά, πρέπει να μπορέσουμε να επιβραδύνουμε τη γήρανση του ανθρώπινου οργανισμού.
Ενώ η πρόοδος της Ιατρικής έχει συμβάλει σημαντικά στην αύξηση της επιβίωσης, έχει συμβάλει πολύ λιγότερο στην επιβράδυνση του γήρατος. Κατά συνέπεια όταν ο άνθρωπος φτάσει σε μια ορισμένη ηλικία, το γήρας, με όλες τις αρρώστιες που το συνοδεύουν,έρχεταιακάθεκτο και ακολουθείταχέως την αδυσώπητηπορεία του. Ένα αντιπροσωπευτικόάτομοηλικίας 80 ετών π.χ. κατά μέσοόροπάσχειτουλάχιστο από πέντεασθένειες. Άρα για να αυξήσουμε την επιβίωση δεν είναι αρκετό να θεραπεύσουμεμόνο τις αρρώστιες, αλλά πρέπει και να είμαστε σε θέση να επιβραδύνουμε την εξέλιξη του γήρατος.
Ενώ όμως η γήρανση είναι ο πιο σπουδαίος παράγων που συμβάλλει στη θνητότητα σε όλα τα ανεπτυγμένα κράτη σήμερα, η έρευνα συνήθως εστιάζεται περισσότερο στις ασθένειες χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η σχέση της ασθένειας με τη γήρανση. Με τη πάροδο του χρόνου όμως συσσωρεύονται «γερασμένα» κύτταρα στον οργανισμό, που εκκρίνουν φλεγμονώδεις ουσίες οι οποίες στη συνέχεια επιταχύνουν την πορεία σχεδόν όλων των νοσημάτων και αυτά με τη σειρά τους επιτείνουν τη γήρανση με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος. Αφαίρεση αυτών των κυττάρων σε πειραματικά μοντέλα (ποντίκια) είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του χρόνου ζωής στα πειραματόζωα. Ανάλογες μελέτες είναι σε εξέλιξη και στον άνθρωπο.
Επίσης με εκτεταμένες και σε βάθος μελέτες του ανθρώπινου γονιδιώματος (large–scalegenomewideassociationstudies), έχει εντοπιστεί η θέση (locus ) πολλών γονιδίων στα χρωμοσώματα του ανθρώπου που συμβάλουν στην επιβράδυνση του γήρατος. Η ακριβής φύση αυτών των γονιδίων ακόμα δεν έχει καθορισθεί. Αντίθετα, έχουν βρεθεί μεταλλάξεις (παραλλαγές γονιδίων) που είναι υπεύθυνες για την ταχεία γήρανση που παρατηρείται σε ορισμένες παθολογικές καταστάσεις (progeriasyndromes). Έρευνες συνεχίζονται ώστε να καθοριστούν οι λεπτοί μοριακοί μηχανισμοί που οδηγούν ήαναστέλλουν τη γήρανση.
Νεώτερα δεδομένα για τη βιολογική ηλικία
Μερικάάτομαγηράσκουν πιο γρήγορασχετικά με άλλα. Γι’αυτό το λόγοεκτός από τη χρονολογικήηλικία, όπως αναφέρθηκεπροηγουμένωςέχειεισαχθεί και ο όρος«βιολογικήηλικία», η οποίαδυνατόν να διαφέρει σημαντικά από άτομο σε άτομομε την ίδιαχρονολογικήηλικία. Σε μια μελέτη που έχειδημοσιευτείστις 15 Μαρτίου 2021 στο επιφανέςπεριοδικόNatureAging, ερευνητέςαπό τη ΝέαΖηλανδίαπαρακολουθούσαν 1.037 άτομα τα οποίαείχανγεννηθεί τον ίδιοχρόνο, από τηνηπιακήμέχρι την ηλικία των 45 ετών.Ανάτακτάχρονικάδιαστήματαμελετούσανλεπτομερώς τη λειτουργία του καρδιαγγειακούσυστήματος, το μεταβολισμό, τη νεφρικήλειτουργία, το ανοσοποιητικόσύστημα, τη λειτουργία των πνευμόνων, την ανατομικήκατάσταση του εγκεφάλου με απεικονιστικέςμεθόδους (π.χ. μαγνητικόσυντονισμό) και τη λειτουργίααυτού με δοκιμασίεςνοημοσύνης, καθώς και την κατάσταση των δοντιών, της όρασης, της ακοής και πολλών άλλων βιολογικών παραμέτρων. Με αυτή τη μελέτη, οι ερευνητέςκατέληξαν στο συμπέρασμαότι η βιολογικήηλικίαδιαφέρεισημαντικά από άτομο σε άτομομε την ίδιαχρονολογικήηλικία. Σε ορισμέναάτομα η επίδραση ενός ημερολογιακούέτους (365 μέρες) στη βιολογικήηλικίαήτανμόνο 0.40 χρόνια, ενώ στην άλλη άκρη του φάσματος η επίδραση του ημερολογιακούέτους στη βιολογικήηλικίαήταν 2.44 χρόνια.
Εντατική έρευνα για τους παράγοντες που καθορίζουν τη βιολογική ηλικία και τη μακροζωία συνεχίζεται όχι μόνο στο εξωτερικό, αλλά και στη χώρα μας. Η Ικαρία είναι ένα από τα πέντε μέρη του κόσμου (Σαρδηνία- Ιταλία, Οκινάβα- Ιαπωνία, Λόμα Λίντα- Καλιφόρνια, Νικόγια- Κόστα Ρίκα), όπου οι άνθρωποι ζουν περισσότερα χρόνια σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο μέρος του πλανήτη. Ο καθηγητής Στεφανάδης, ο οποίος κατάγεται από την Ικαρία, έχει κάνει εκτεταμένη έρευνα πάνω σ’αυτό το θέμα και το 2013 ίδρυσε το «Ερευνητικό Ινστιτούτο για τη Μακροζωία και την Πρόληψη των Νόσων του Γήρατος». Έρευνα σ’αυτό το τομέα, θα συμβάλλει ουσιαστικά στον καθορισμό των λεπτών μοριακών και παθοφυσιολογικών μηχανισμών (γενετικών και μη) που έχουν σχέση με τη γήρανση. Εφόσον οι μηχανισμοί αυτοί καθοριστούν με ακρίβεια,τότε θα είμαστε σε θέση να τους αναστείλουμεκαι να επιβραδύνουμε το γήρας καθώς και την εμφάνιση πολλών νόσων που έχουν σχέση με αυτό. Αν και προς το παρόν τουλάχιστο, δεν είμαστε σε θέση να επιβραδύνουμε αποτελεσματικά την εμφάνιση τουγήρατος, πιστεύεται πως βρισκόμαστε στα πρόθυρα μεγάλων ανακαλύψεων σ’ αυτό τον τομέα. Έτσι η Ιατρική, όπως στο παρελθόν, έτσι και στο μέλλον, θα συνεχίσει να δίνει όχι μόνο χρόνια στη ζωή αλλά και ζωή στα χρόνια.
Επιμέλεια:
Konstantinos Dean Boudoulas MD, Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine,Head Interventional Cardiology, Director Cardiac Catheterization Laboratories,The Ohio State University, Columbus Ohio, USA
ChristodoulosStefanadis, MD, Dr, Professor of Cardiology, University of Athens (emeritus) Honorary Professor
Harisios K Boudoulas MD, Dr, Dr Hon, Professor of Medicine/Cardiovascular Medicine and Pharmacy (emeritus), The Ohio State University, Columbus Ohio, USA Honorary Professor, Academician (an. mem.)
